Όταν η Κοινωνία Πολιτών ξαναπαρουσιάζεται στην κοινή γνώμη
Αντώνης Παπαγιαννίδης, economia.gr, Δημοσιευμένο: 2023-02-24
Η συζήτηση για την Κοινωνία Πολιτών είχε πριν χρόνια διεκδικήσει την προσοχή – ήταν, ας το πούμε περιληπτικά, «τα χρόνια Σημίτη» και η περίοδος όπου άνθρωποι σαν τον Νίκο Μουζέλη από τον χώρο της θεωρίας και τον Θόδωρο Παπαλεξόπουλο από τον χώρο της πράξης είχαν στρατευθεί σ’ αυτήν την διαδικασία. Από τότε, ενώ αυξήθηκε/εντάθηκε η δραστηριοποίηση στον χώρο που συνειδητά κινείται ανάμεσα στον καλυπτόμενο από το Κράτος (σε όλες του τις εκφάνσεις) και εκείνον που ανήκει στον ιδιωτικό τομέα/στις επιχειρήσεις, η οργανωμένη μελέτη και συζήτηση για τις δυνατότητες, τις επιλογές, τα προβλήματα και τις αδυναμίες της Κοινωνίας Πολιτών έμεινε πίσω.
Ταυτόχρονα όμως, μεγάλες θεματικές που έφεραν στην επιφάνεια οι διαδοχικές κρίσεις που πέρασε η χώρα – η μεγάλη χρηματοπιστωτική/οικονομική κρίση όπως εξελίχθηκε σε κοινωνική, το σοκ του Προσφυγικού/Μεταναστευτικού, η πίεση από την φτώχεια, τις ανισότητες, την δυσχέρεια πρόσβασης στο σύστημα υγείας και κοινωνικής προστασίας, ακόμη-ακόμη και δυσάρεστες/τραυματιστικές περιπτώσεις όπως της «Κιβωτού Κόσμου» ή πάλι η ψυχρότητα/αντιπάθεια μέρους της πολιτικής προς τις ΜΚΟ – κατέδειξαν ότι εκείνο που αναπτύσσεται ως Κοινωνία Πολιτών λειτουργεί. αναπτύσσεται. προβληματίζει.
Με ξεκίνημα ακριβώς τα χρόνια της κρίσης, μια πρωτοβουλία – που είχε αναληφθεί από το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Solidarity Now, με χρηματοδοτική στήριξη από το ΕΕΑ Active Citizens Fund (τι είναι αυτό; ένα χρηματοδοτικό εργαλείο δίπλα σε εκείνα της ΕΕ, με πόρους από τις χώρες του ΕΟΧ/Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, δηλαδή ουσιαστικά την Νορβηγία)προχώρησε στην αποτύπωση των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών και την αξιολόγηση της δράσης τους.
Κλείνοντας λοιπόν έναν κύκλο συζήτησης, ή μάλλον επιχειρώντας να ανοίξει έναν άλλον βασισμένο όμως περισσότερο σε στοιχεία και λιγότερο σε ιδεολόγηση ή/και προθέσεις, ανατέθηκε στο ΙΟΒΕ να μελετήσει το οικονομικό αποτύπωμα/την συνεισφορά της Κοινωνίας Πολιτών. Να φέρει δηλαδή στοιχεία στην συζήτηση. Η παρουσίαση των ευρημάτων, με την προσεκτική διευκρίνηση ότι ΔΕΝ καλύπτεται το κοινωνικό έργο, ή πάλιν η σημασία της ανάδειξης του εθελοντισμού, αλλά το κυρίως, το «σκληρό»/μετρήσιμο οικονομικό αποτύπωμα, δίνει άμεση ή έμμεση συνεισφορά στο ΑΕΠ 1,6%, ενώ στην απασχόληση 1,9%: σε απόλυτους όρους αυτό σημαίνει περί τα 3 δις ευρώ και 88.400 θέσεις εργασίας. (Προστίθενται εδώ ο,2% του ΑΕΠ, δηλαδή 357 εκατ. ευρώ από τις κυρίως δράσεις εθελοντισμού). Την ίδια στιγμή, αν υπετίθετο ότι τις υπηρεσίες που παρέχονται από οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, εκαλείτο να τις εξασφαλίζει το Κράτος, το κόστος τους εκτιμάται σε 2,1 έως 3,2 δις ευρώ. Ενώ το κρατικό κόστος λειτουργίας θα ήταν κατά 30,3% υψηλότερο…
Πέρα από τους υπολογισμούς αυτούς, έρευνα στάσεων που απευθύνθηκε σε 550 οργανώσεις – από τις περίπου 6.500 συνολικά (με ισχυρή συγκέντρωση στην Αθήνα, κατά 68%) οργανώσεις που βρέθηκαν να λειτουργούν – καθώς και σε 2.000 πολίτες με ερωτηματολόγια, έδειξε ότι ένα 45,5% των ερωτώμενων έχει ενισχύσει τον τελευταίο χρόνο κάποιον οργανισμό. Όμως από αυτούς το 70% μόνον περιστασιακά. από το υπόλοιπο ποσοστό 22% που δηλώνουν τακτική στήριξη, το μεγαλύτερο μέρος (60%) κάνει λόγο για ποσά μέχρις 50 ευρώ/έτος. Πράγμα το οποίο εξηγεί γιατί η χρηματοδοτική βάση των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών (που επίσης δεν τροφοδοτούνται από έσοδα οικονομικής/επιχειρηματικής δραστηριότητας όπως συμβαίνει σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες), περιλαμβάνει κατά πολύ πόρους από διεθνή προγράμματα και/ή δημόσιους πόρους. Το τελευταίο αυτό συχνά δημιούργησε στην Ελλάδα σύγχυση γύρω από το τι είναι αληθινά η Κοινωνία Πολιτών…
Μια διόλου ευχάριστη διαπίστωση που προέρχεται από την ίδια πλευρά είναι ότι ένας στους πέντε ερωτώμενους, δηλώνει ευθέως ότι δεν συνεισφέρει σε παρόμοιες οργανώσεις επειδή δεν εμπιστεύεται ότι η δωρεά του θα έχει σωστή διαχείριση. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη φαντασία, για να δει κανείς ότι η πρόσφατη αρνητική δημοσιότητα γύρω από την λειτουργία προβεβλημένων οργανώσεων φιλανθρωπικού/κοινωνικού χαρακτήρα , έτσι μάλιστα που ήρθε να προστεθεί στην γενικότερη αντιπάθεια από πλευράς του Κράτους προς τις ΜΚΟ (από το Προσφυγικό μέχρι τα θέματα δικαιωμάτων ή/και ελευθερίας της έκφρασης), δεν βελτιώνει την κατάσταση σε αυτό το επίπεδο.
Πάντως, στις διεθνείς και με κοινή μεθοδολογία κατατάξεις έρευνες σχετικά με την διάθεση συνεισφοράς των πολιτών σε παρόμοιες οργανώσεις, ο παγκόσμιος δείκτης προσφοράς «World Giving Index» μας βάζει (για το διάστημα 2009-2019, δηλαδή της μεγάλης κρίσης αλλά… και των μεγάλων αναγκών λόγω κρίσης) στην 125η θέση παγκοσμίως. (Τι θα πει 125η θέση; Η προτελευταία – παγκοσμίως). Μια άλλη μέτρηση, εκείνη της “World Value Survey», που ρωτάει αν κανείς έκανε δωρεά σε οργάνωση Η ΚΑΙ πολιτική καμπάνια, μας δίνει την34η θέση σε σύνολο 50 χωρών.
Και, αν θέλει κανείς να αρχίσει την συζήτηση σχετικά με το «γιατί», ας σημειώσει ότι η εμπιστοσύνη στις φιλανθρωπικές οργανώσεις μάς βρίσκει στην 37η θέση επί 54 χωρών…
Ενδιάμεσο συμπέρασμα: πολύς δρόμος ακόμη για την Κοινωνία Πολιτών στην Ελληνική πραγματικότητα. Πολύς και ανηφορικός.
Ταυτόχρονα όμως, μεγάλες θεματικές που έφεραν στην επιφάνεια οι διαδοχικές κρίσεις που πέρασε η χώρα – η μεγάλη χρηματοπιστωτική/οικονομική κρίση όπως εξελίχθηκε σε κοινωνική, το σοκ του Προσφυγικού/Μεταναστευτικού, η πίεση από την φτώχεια, τις ανισότητες, την δυσχέρεια πρόσβασης στο σύστημα υγείας και κοινωνικής προστασίας, ακόμη-ακόμη και δυσάρεστες/τραυματιστικές περιπτώσεις όπως της «Κιβωτού Κόσμου» ή πάλι η ψυχρότητα/αντιπάθεια μέρους της πολιτικής προς τις ΜΚΟ – κατέδειξαν ότι εκείνο που αναπτύσσεται ως Κοινωνία Πολιτών λειτουργεί. αναπτύσσεται. προβληματίζει.
Με ξεκίνημα ακριβώς τα χρόνια της κρίσης, μια πρωτοβουλία – που είχε αναληφθεί από το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Solidarity Now, με χρηματοδοτική στήριξη από το ΕΕΑ Active Citizens Fund (τι είναι αυτό; ένα χρηματοδοτικό εργαλείο δίπλα σε εκείνα της ΕΕ, με πόρους από τις χώρες του ΕΟΧ/Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, δηλαδή ουσιαστικά την Νορβηγία)προχώρησε στην αποτύπωση των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών και την αξιολόγηση της δράσης τους.
Κλείνοντας λοιπόν έναν κύκλο συζήτησης, ή μάλλον επιχειρώντας να ανοίξει έναν άλλον βασισμένο όμως περισσότερο σε στοιχεία και λιγότερο σε ιδεολόγηση ή/και προθέσεις, ανατέθηκε στο ΙΟΒΕ να μελετήσει το οικονομικό αποτύπωμα/την συνεισφορά της Κοινωνίας Πολιτών. Να φέρει δηλαδή στοιχεία στην συζήτηση. Η παρουσίαση των ευρημάτων, με την προσεκτική διευκρίνηση ότι ΔΕΝ καλύπτεται το κοινωνικό έργο, ή πάλιν η σημασία της ανάδειξης του εθελοντισμού, αλλά το κυρίως, το «σκληρό»/μετρήσιμο οικονομικό αποτύπωμα, δίνει άμεση ή έμμεση συνεισφορά στο ΑΕΠ 1,6%, ενώ στην απασχόληση 1,9%: σε απόλυτους όρους αυτό σημαίνει περί τα 3 δις ευρώ και 88.400 θέσεις εργασίας. (Προστίθενται εδώ ο,2% του ΑΕΠ, δηλαδή 357 εκατ. ευρώ από τις κυρίως δράσεις εθελοντισμού). Την ίδια στιγμή, αν υπετίθετο ότι τις υπηρεσίες που παρέχονται από οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, εκαλείτο να τις εξασφαλίζει το Κράτος, το κόστος τους εκτιμάται σε 2,1 έως 3,2 δις ευρώ. Ενώ το κρατικό κόστος λειτουργίας θα ήταν κατά 30,3% υψηλότερο…
Πέρα από τους υπολογισμούς αυτούς, έρευνα στάσεων που απευθύνθηκε σε 550 οργανώσεις – από τις περίπου 6.500 συνολικά (με ισχυρή συγκέντρωση στην Αθήνα, κατά 68%) οργανώσεις που βρέθηκαν να λειτουργούν – καθώς και σε 2.000 πολίτες με ερωτηματολόγια, έδειξε ότι ένα 45,5% των ερωτώμενων έχει ενισχύσει τον τελευταίο χρόνο κάποιον οργανισμό. Όμως από αυτούς το 70% μόνον περιστασιακά. από το υπόλοιπο ποσοστό 22% που δηλώνουν τακτική στήριξη, το μεγαλύτερο μέρος (60%) κάνει λόγο για ποσά μέχρις 50 ευρώ/έτος. Πράγμα το οποίο εξηγεί γιατί η χρηματοδοτική βάση των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών (που επίσης δεν τροφοδοτούνται από έσοδα οικονομικής/επιχειρηματικής δραστηριότητας όπως συμβαίνει σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες), περιλαμβάνει κατά πολύ πόρους από διεθνή προγράμματα και/ή δημόσιους πόρους. Το τελευταίο αυτό συχνά δημιούργησε στην Ελλάδα σύγχυση γύρω από το τι είναι αληθινά η Κοινωνία Πολιτών…
Μια διόλου ευχάριστη διαπίστωση που προέρχεται από την ίδια πλευρά είναι ότι ένας στους πέντε ερωτώμενους, δηλώνει ευθέως ότι δεν συνεισφέρει σε παρόμοιες οργανώσεις επειδή δεν εμπιστεύεται ότι η δωρεά του θα έχει σωστή διαχείριση. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη φαντασία, για να δει κανείς ότι η πρόσφατη αρνητική δημοσιότητα γύρω από την λειτουργία προβεβλημένων οργανώσεων φιλανθρωπικού/κοινωνικού χαρακτήρα , έτσι μάλιστα που ήρθε να προστεθεί στην γενικότερη αντιπάθεια από πλευράς του Κράτους προς τις ΜΚΟ (από το Προσφυγικό μέχρι τα θέματα δικαιωμάτων ή/και ελευθερίας της έκφρασης), δεν βελτιώνει την κατάσταση σε αυτό το επίπεδο.
Πάντως, στις διεθνείς και με κοινή μεθοδολογία κατατάξεις έρευνες σχετικά με την διάθεση συνεισφοράς των πολιτών σε παρόμοιες οργανώσεις, ο παγκόσμιος δείκτης προσφοράς «World Giving Index» μας βάζει (για το διάστημα 2009-2019, δηλαδή της μεγάλης κρίσης αλλά… και των μεγάλων αναγκών λόγω κρίσης) στην 125η θέση παγκοσμίως. (Τι θα πει 125η θέση; Η προτελευταία – παγκοσμίως). Μια άλλη μέτρηση, εκείνη της “World Value Survey», που ρωτάει αν κανείς έκανε δωρεά σε οργάνωση Η ΚΑΙ πολιτική καμπάνια, μας δίνει την34η θέση σε σύνολο 50 χωρών.
Και, αν θέλει κανείς να αρχίσει την συζήτηση σχετικά με το «γιατί», ας σημειώσει ότι η εμπιστοσύνη στις φιλανθρωπικές οργανώσεις μάς βρίσκει στην 37η θέση επί 54 χωρών…
Ενδιάμεσο συμπέρασμα: πολύς δρόμος ακόμη για την Κοινωνία Πολιτών στην Ελληνική πραγματικότητα. Πολύς και ανηφορικός.
