Τουρκία και ΕΕ: δυο τρένα σε τροχιά σύγκρουσης; / του Γιόσκα Φίσερ 04-10-2006
Γιόσκα Φίσερ, © Jordan Times, www.ppol.gr, Δημοσιευμένο: 2006-10-04
Παρεμβαίνοντας στο Λίβανο οι Ευρωπαίοι πήραν μία μακρόπνοη, ριψοκίνδυνη αλλά ταυτόχρονα ορθή απόφαση.
Πράγματι, το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας θα παιχτεί στην ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Η Ευρώπη απέκτησε έναν καινούργιο στρατηγικό ρόλο στην περιοχή, είτε της αρέσει, είτε όχι.
Το τίμημα ενδεχόμενης αποτυχίας της θα είναι βαρύ.
Λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρή διακινδύνευση που ανέλαβε -έχοντας πλήρη επίγνωση των επιπτώσεων- η Ευρώπη, η ανάπτυξη μίας «μεγάλης» ευρωπαϊκής στρατηγικής στην περιοχή και η αποσαφήνιση -με ηρεμία και σαφήνεια- των ευρωπαϊκών συμφερόντων στην περιοχή. αποτελούν ζητήματα υψίστης σημασίας
Όποια παραλλαγή της «μεγάλης» αυτής στρατηγικής κι αν εφαρμοστεί, η Τουρκία θα κληθεί να παίξει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο -πολιτικά, στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτιστικά.
Η υπεράσπιση των ευρωπαϊκών συμφερόντων σήμερα, προϋποθέτει τη διαμόρφωση ενός ισχυρού -στην πραγματικότητα ακατάλυτου- δεσμού με την Τουρκία, που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ασφάλειας στην περιοχή.
Είναι από την άποψη αυτή εκπληκτικό που η Ευρώπη κάνει ακριβώς το ανάποδο: κλείνει πεισματικά τα μάτια στην στρατηγική σημασία της Τουρκίας.
Ο πετυχημένος εκσυγχρονισμός κι εκδημοκρατισμός της Τουρκίας -που σημαίνει ισχυρή κοινωνία πολιτών, κράτος δικαίου και σύγχρονη οικονομία- δεν θα είναι μόνο επωφελής για την ίδια: θα εξάγει επίσης τη σταθερότητα, καθώς θα αποτελέσει μοντέλο αλλαγής για τον μουσουλμανικό κόσμο.
Πάνω απ όλα ο επιτυχημένος εκσυγχρονισμός μιας μεγάλης μουσουλμανικής χώρας θα συμβάλει αποφασιστικά στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Ο εκσυγχρονισμός της Τουρκίας συνδέθηκε με την ευρωπαϊκή της προοπτική από τον ίδιο τον Κεμάλ Ατατούρκ (Kemal Atatürk), τον ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας.
Από την εποχή της σύνδεσής της με τις Βρυξέλλες, τα τελευταία 43 χρόνια, ο εκσυγχρονισμός της Τουρκίας συνδέθηκε με την προσπάθειά της να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Κι ακριβώς τη στιγμή που η ανάδειξη της αστάθειας στους προς ανατολάς γείτονες της Ευρώπης -του Ιράν, του Ιράκ, της Συρίας, της Μέσης Ανατολής, της κεντρικής Ασίας και του νότιου Καυκάσου- μαζί με την ισλαμική τρομοκρατία, την μετανάστευση, τις απειλές στα ενεργειακά αποθέματα της Ευρώπης, θα έπρεπε να καταστήσει σαφή σε όλους την υψίστη σημασία της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, η Ευρώπη μοιάζει να αδιαφορεί για το μέλλον των ευρωτουρκικών σχέσεων!
Το φθινόπωρο η ευρωπαϊκή επιτροπή αναμένεται να δημοσιεύσει την «έκθεση προόδου» των ενταξιακών συνομιλιών της Τουρκίας.
Από τη δημοσίευση αυτή μπορεί να προκύψει μία επικίνδυνη κατάσταση: ολόκληρη η διαδικασία ίσως να απειληθεί με εκτροχιασμό.
Η βασική διαφωνία αφορά την Κύπρο.
Η Τουρκία αρνείται να ανοίξει τα λιμάνια, τα αεροδρόμια και τις εθνικές της οδούς στην κυπριακή δημοκρατία, παρά τις επιταγές του πρωτοκόλλου της Αγκυρας, όπου ετέθησαν οι όροι των ενταξιακών συνομιλιών της Τουρκίας.
Η Τουρκία εξηγεί πως η άρνησή της έρχεται ως απάντηση στην άρνηση της ΕΕ (χάρη σε βέτο της ελληνοκυπριακής κυβέρνησης της Λευκωσίας) να εκπληρώσει τις δικές της υποσχέσεις και να ξεκινήσει εμπορικές σχέσεις με τη βόρειο Κύπρο, που βρίσκεται υπό τουρκική εξουσία.
Η ΕΕ έδωσε αυτές τις υποσχέσεις στο ευρωπαϊκό συμβούλιο του Δεκεμβρίου του 2003 και τυπικά- στο συμβούλιο των υπουργών εξωτερικών του Απριλίου του 2004.
Κι όμως, μέχρι σήμερα δεν έχει τηρήσει τις υποσχέσεις της.
Έτσι λοιπόν είναι η Αγκυρα -κι όχι η ΕΕ- που έχει δίκιο στο σημείο αυτό!
Με την υπογραφή του πρωτόκολλου της Αγκυρας η κυβέρνηση του Τούρκου πρωθυπουργού Ριτσέπ Ταγίπ Ερντογάν (Recep Tayyip Erdoğan) πέτυχε κάτι που έως τότε θεωρείτο αδύνατο: έκαμψε τη μόνιμη, επί δεκαετίες, άρνηση των τουρκοκυπρίων για συμβιβασμό μεταξύ των δύο πλευρών της διχασμένης νήσου.
Η τουρκική βόρεια Κύπρος αποδέχτηκε το σχέδιο επίλυσης του μακροχρόνιου προβλήματος που παρουσίασε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν (Kofi Annan) (που τύχαινε της πλήρους στήριξης από την ΕΕ).
Ο ελληνικός νότος όμως, με την καθοδήγηση και την υποδαύλιση της ηγεσία του, το απέρριψε.
Θα ήταν ως εκ τούτου εντελώς άδικο και εξόφθαλμα ανόητο να θεωρήσει η έκθεση της ευρωπαϊκής επιτροπής υπεύθυνη την Τουρκία για την άρνησή της να υποχωρήσει κι άλλο στους ελληνοκύπριους (που είναι πλέον μέλη της ΕΕ), ενώ θα απαλλάσσει από κάθε ευθύνη την κυβέρνηση της Λευκωσίας, που είναι και η πραγματική υπεύθυνη για το αδιέξοδο.
Μερικοί στην ΕΕ -ιδίως στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αυστρία- μοιάζουν παράταιρα ευτυχείς με την προοπτική μιας ευρωτουρκικής σύγκρουσης για το ζήτημα αυτό, θεωρώντας πως έτσι η Τουρκία θα εξαναγκαστεί σε παραίτηση από την αξίωσή της για πλήρη ένταξη στην ΕΕ.
Πρόκειται για μία ανεύθυνη στάση.
Η ΕΕ θα υποπέσει σε μνημειώδες στρατηγικό σφάλμα αν συντάξει την φθινοπωρινή της έκθεση καθοδηγούμενη από τους κοντόθωρους μικροπολιτικούς -προς εσωτερική κατανάλωση- υπολογισμούς εκ μέρους ορισμένων εκ των σημαντικότερων κρατών-μελών της.
Ποιες θα είναι οι προοπτικές μίας Τουρκίας εκτός ΕΕ;
Οι παντουρκικές αυταπάτες;
Η επιστροφή της στο Ισλάμ και την ανατολή;
Τίποτα από αυτά δεν θα έχει αποτέλεσμα.
Από την άλλη, η Τουρκία δεν πρόκειται να συνεχίσει επ άπειρον να παρακαλάει, γονυπετής στο πλατύσκαλο της ΕΕ.
Η στάση της Ευρώπης ωθεί την Τουρκία να συνάψει συμμαχίες με ορισμένους από τους παραδοσιακούς περιφερειακούς της αντιπάλους, τη Ρωσία και το Ιράν.
Οι τρεις αυτές δυνάμεις, η καθεμιά εκ των οποίων παρουσιάζει εξαιρετική σημασία για την Ευρώπη, υπήρξαν αντίπαλοι επί αιώνες.
Από την άποψη αυτή, μία πιθανή συμμαχία μεταξύ τους μοιάζει σχεδόν αδύνατη.
Κι όμως, με τη στάση της η Ευρώπη μοιάζει να πετυχαίνει αυτό που φαινόταν ακατόρθωτο, και μάλιστα εις βάρος της.
Οι δημοσκοπήσεις στην Τουρκία δείχνουν πως η κοινή γνώμη απογοητεύεται όλο και περισσότερο με την Ευρώπη, ενώ βλέπει με αυξανόμενη συμπάθεια το Ιράν.
Η αίσθηση απογοήτευσης από τη δύση εξαπλώνεται, ενώ οι διπλωματικές σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία διακρίνονται από πρωτόγνωρη θέρμη.
Ñ
Είναι αλήθεια πως στην Τουρκία υφίσταται μία ισχυρή εσωτερική αντίθεση στην ΕΕ.
Το τελικό αποτέλεσμα της ενταξιακής διαδικασίας παραμένει ανοικτό τόσο για την Τουρκία, όσο για την ΕΕ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Τουρκία έχει να διανύσει ακόμα πολύ δρόμο ως την ένταξη.
Το να διακόψουμε όμως εδώ και τώρα τις ενταξιακές συνομιλίες, με πλήρη μάλιστα συνείδηση του πιθανού κόστους, αποτελεί πράξη μέγιστης ανοησίας εκ μέρους της Ευρώπης -και στην πολιτική, η ανοησία είναι από τις χειρότερες αμαρτίες.
Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε τις ευρωτουρκικές σχέσεις με την πορεία δύο τρένων.
Κανείς εκ των δύο δεν αντέχει σε μία μετωπική σύγκρουση.
Ο Joschka Fischer είναι πρώην υπουργός εξωτερικών της Γερμανίας (1998-2005) κι ιστορικός ηγέτης των «Πρασίνων» της Γερμανίας
Πράγματι, το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας θα παιχτεί στην ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.
Η Ευρώπη απέκτησε έναν καινούργιο στρατηγικό ρόλο στην περιοχή, είτε της αρέσει, είτε όχι.
Το τίμημα ενδεχόμενης αποτυχίας της θα είναι βαρύ.
Λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρή διακινδύνευση που ανέλαβε -έχοντας πλήρη επίγνωση των επιπτώσεων- η Ευρώπη, η ανάπτυξη μίας «μεγάλης» ευρωπαϊκής στρατηγικής στην περιοχή και η αποσαφήνιση -με ηρεμία και σαφήνεια- των ευρωπαϊκών συμφερόντων στην περιοχή. αποτελούν ζητήματα υψίστης σημασίας
Όποια παραλλαγή της «μεγάλης» αυτής στρατηγικής κι αν εφαρμοστεί, η Τουρκία θα κληθεί να παίξει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο -πολιτικά, στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτιστικά.
Η υπεράσπιση των ευρωπαϊκών συμφερόντων σήμερα, προϋποθέτει τη διαμόρφωση ενός ισχυρού -στην πραγματικότητα ακατάλυτου- δεσμού με την Τουρκία, που είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ασφάλειας στην περιοχή.
Είναι από την άποψη αυτή εκπληκτικό που η Ευρώπη κάνει ακριβώς το ανάποδο: κλείνει πεισματικά τα μάτια στην στρατηγική σημασία της Τουρκίας.
Ο πετυχημένος εκσυγχρονισμός κι εκδημοκρατισμός της Τουρκίας -που σημαίνει ισχυρή κοινωνία πολιτών, κράτος δικαίου και σύγχρονη οικονομία- δεν θα είναι μόνο επωφελής για την ίδια: θα εξάγει επίσης τη σταθερότητα, καθώς θα αποτελέσει μοντέλο αλλαγής για τον μουσουλμανικό κόσμο.
Πάνω απ όλα ο επιτυχημένος εκσυγχρονισμός μιας μεγάλης μουσουλμανικής χώρας θα συμβάλει αποφασιστικά στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Ο εκσυγχρονισμός της Τουρκίας συνδέθηκε με την ευρωπαϊκή της προοπτική από τον ίδιο τον Κεμάλ Ατατούρκ (Kemal Atatürk), τον ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας.
Από την εποχή της σύνδεσής της με τις Βρυξέλλες, τα τελευταία 43 χρόνια, ο εκσυγχρονισμός της Τουρκίας συνδέθηκε με την προσπάθειά της να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Κι ακριβώς τη στιγμή που η ανάδειξη της αστάθειας στους προς ανατολάς γείτονες της Ευρώπης -του Ιράν, του Ιράκ, της Συρίας, της Μέσης Ανατολής, της κεντρικής Ασίας και του νότιου Καυκάσου- μαζί με την ισλαμική τρομοκρατία, την μετανάστευση, τις απειλές στα ενεργειακά αποθέματα της Ευρώπης, θα έπρεπε να καταστήσει σαφή σε όλους την υψίστη σημασία της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, η Ευρώπη μοιάζει να αδιαφορεί για το μέλλον των ευρωτουρκικών σχέσεων!
Το φθινόπωρο η ευρωπαϊκή επιτροπή αναμένεται να δημοσιεύσει την «έκθεση προόδου» των ενταξιακών συνομιλιών της Τουρκίας.
Από τη δημοσίευση αυτή μπορεί να προκύψει μία επικίνδυνη κατάσταση: ολόκληρη η διαδικασία ίσως να απειληθεί με εκτροχιασμό.
Η βασική διαφωνία αφορά την Κύπρο.
Η Τουρκία αρνείται να ανοίξει τα λιμάνια, τα αεροδρόμια και τις εθνικές της οδούς στην κυπριακή δημοκρατία, παρά τις επιταγές του πρωτοκόλλου της Αγκυρας, όπου ετέθησαν οι όροι των ενταξιακών συνομιλιών της Τουρκίας.
Η Τουρκία εξηγεί πως η άρνησή της έρχεται ως απάντηση στην άρνηση της ΕΕ (χάρη σε βέτο της ελληνοκυπριακής κυβέρνησης της Λευκωσίας) να εκπληρώσει τις δικές της υποσχέσεις και να ξεκινήσει εμπορικές σχέσεις με τη βόρειο Κύπρο, που βρίσκεται υπό τουρκική εξουσία.
Η ΕΕ έδωσε αυτές τις υποσχέσεις στο ευρωπαϊκό συμβούλιο του Δεκεμβρίου του 2003 και τυπικά- στο συμβούλιο των υπουργών εξωτερικών του Απριλίου του 2004.
Κι όμως, μέχρι σήμερα δεν έχει τηρήσει τις υποσχέσεις της.
Έτσι λοιπόν είναι η Αγκυρα -κι όχι η ΕΕ- που έχει δίκιο στο σημείο αυτό!
Με την υπογραφή του πρωτόκολλου της Αγκυρας η κυβέρνηση του Τούρκου πρωθυπουργού Ριτσέπ Ταγίπ Ερντογάν (Recep Tayyip Erdoğan) πέτυχε κάτι που έως τότε θεωρείτο αδύνατο: έκαμψε τη μόνιμη, επί δεκαετίες, άρνηση των τουρκοκυπρίων για συμβιβασμό μεταξύ των δύο πλευρών της διχασμένης νήσου.
Η τουρκική βόρεια Κύπρος αποδέχτηκε το σχέδιο επίλυσης του μακροχρόνιου προβλήματος που παρουσίασε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν (Kofi Annan) (που τύχαινε της πλήρους στήριξης από την ΕΕ).
Ο ελληνικός νότος όμως, με την καθοδήγηση και την υποδαύλιση της ηγεσία του, το απέρριψε.
Θα ήταν ως εκ τούτου εντελώς άδικο και εξόφθαλμα ανόητο να θεωρήσει η έκθεση της ευρωπαϊκής επιτροπής υπεύθυνη την Τουρκία για την άρνησή της να υποχωρήσει κι άλλο στους ελληνοκύπριους (που είναι πλέον μέλη της ΕΕ), ενώ θα απαλλάσσει από κάθε ευθύνη την κυβέρνηση της Λευκωσίας, που είναι και η πραγματική υπεύθυνη για το αδιέξοδο.
Μερικοί στην ΕΕ -ιδίως στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αυστρία- μοιάζουν παράταιρα ευτυχείς με την προοπτική μιας ευρωτουρκικής σύγκρουσης για το ζήτημα αυτό, θεωρώντας πως έτσι η Τουρκία θα εξαναγκαστεί σε παραίτηση από την αξίωσή της για πλήρη ένταξη στην ΕΕ.
Πρόκειται για μία ανεύθυνη στάση.
Η ΕΕ θα υποπέσει σε μνημειώδες στρατηγικό σφάλμα αν συντάξει την φθινοπωρινή της έκθεση καθοδηγούμενη από τους κοντόθωρους μικροπολιτικούς -προς εσωτερική κατανάλωση- υπολογισμούς εκ μέρους ορισμένων εκ των σημαντικότερων κρατών-μελών της.
Ποιες θα είναι οι προοπτικές μίας Τουρκίας εκτός ΕΕ;
Οι παντουρκικές αυταπάτες;
Η επιστροφή της στο Ισλάμ και την ανατολή;
Τίποτα από αυτά δεν θα έχει αποτέλεσμα.
Από την άλλη, η Τουρκία δεν πρόκειται να συνεχίσει επ άπειρον να παρακαλάει, γονυπετής στο πλατύσκαλο της ΕΕ.
Η στάση της Ευρώπης ωθεί την Τουρκία να συνάψει συμμαχίες με ορισμένους από τους παραδοσιακούς περιφερειακούς της αντιπάλους, τη Ρωσία και το Ιράν.
Οι τρεις αυτές δυνάμεις, η καθεμιά εκ των οποίων παρουσιάζει εξαιρετική σημασία για την Ευρώπη, υπήρξαν αντίπαλοι επί αιώνες.
Από την άποψη αυτή, μία πιθανή συμμαχία μεταξύ τους μοιάζει σχεδόν αδύνατη.
Κι όμως, με τη στάση της η Ευρώπη μοιάζει να πετυχαίνει αυτό που φαινόταν ακατόρθωτο, και μάλιστα εις βάρος της.
Οι δημοσκοπήσεις στην Τουρκία δείχνουν πως η κοινή γνώμη απογοητεύεται όλο και περισσότερο με την Ευρώπη, ενώ βλέπει με αυξανόμενη συμπάθεια το Ιράν.
Η αίσθηση απογοήτευσης από τη δύση εξαπλώνεται, ενώ οι διπλωματικές σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία διακρίνονται από πρωτόγνωρη θέρμη.
Ñ
Είναι αλήθεια πως στην Τουρκία υφίσταται μία ισχυρή εσωτερική αντίθεση στην ΕΕ.
Το τελικό αποτέλεσμα της ενταξιακής διαδικασίας παραμένει ανοικτό τόσο για την Τουρκία, όσο για την ΕΕ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Τουρκία έχει να διανύσει ακόμα πολύ δρόμο ως την ένταξη.
Το να διακόψουμε όμως εδώ και τώρα τις ενταξιακές συνομιλίες, με πλήρη μάλιστα συνείδηση του πιθανού κόστους, αποτελεί πράξη μέγιστης ανοησίας εκ μέρους της Ευρώπης -και στην πολιτική, η ανοησία είναι από τις χειρότερες αμαρτίες.
Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε τις ευρωτουρκικές σχέσεις με την πορεία δύο τρένων.
Κανείς εκ των δύο δεν αντέχει σε μία μετωπική σύγκρουση.
Ο Joschka Fischer είναι πρώην υπουργός εξωτερικών της Γερμανίας (1998-2005) κι ιστορικός ηγέτης των «Πρασίνων» της Γερμανίας
