Σκέψεις και προτάγματα από τη σκοπιά της Αριστεράς
Μπέττυ Μπαζιάνα, Κυριακάτικη Αυγή, Δημοσιευμένο: 2006-12-03
Ποιος είναι ο κόσμος της διαδικτυακής διακυβέρνησης; Ποιος είναι ο ρόλος των νέων τεχνολογιών των επικοινωνιών στο σύγχρονο μοντέλο οργάνωσης της οικονομίας; Ποιες οι δομικές αλλαγές που επιτελούνται στις κοινωνικές σχέσεις και στο μοντέλο κοινωνικής ανάπτυξης από τις συνεχώς επιταχυνόμενες εξελίξεις στις μορφές και τα μέσα της επικοινωνίας; Ποιος ο ρόλος του Διαδικτύου (Internet), ως παγκόσμιας πλατφόρμας επικοινωνίας πολιτισμών, ανάπτυξης οικονομικών σχέσεων αλλά και σύγχρονης διακυβέρνησης, στην εποχή της παντοκρατορίας του ιδιωτικού έναντι του δημοσίου και της αποθέωσης του μονεταρισμού;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που απασχόλησαν τις διεργασίες της πρώτης συνάντησης του Φόρουμ Διαδικτυακής Διακυβέρνησης (Internet Governance Forum - IGF) που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα 30 Οκτωβρίου – 2 Νοεμβρίου 2006, υπό την αιγίδα του OHE. Στις εργασίες του Φόρουμ συμμετείχαν εκπρόσωποι κυβερνήσεων τόσο του αναπτυγμένου όσο και του αναπτυσσόμενου κόσμου, διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί στο χώρο της επικοινωνίας, της διοίκησης επιχειρήσεων και του Διαδικτύου, καθώς και στελέχη πολυεθνικών επιχειρηματικών ομίλων των τηλεπικοινωνιών. Η ελληνική κυβέρνηση, ως οικοδεσπότης της διοργάνωσης, εκπροσωπήθηκε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό και οι αρμόδιοι υπουργοί στις ομιλίες τους κατέθεσαν την διάθεση για να παρακολουθήσει η χώρα μας τις παγκόσμιες εξελίξεις και να προωθήσει την διείσδυση της διαδικτυακής διακυβέρνησης στην ελληνική δημόσια διοίκηση, στη λειτουργία του κράτους, στο οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης.
Κατά την έναρξη του Φόρουμ αναδείχθηκαν οι κατευθυντήριοι άξονες για την ανάπτυξη της διαδικτυακής διακυβέρνησης σε παγκόσμιο επίπεδο μέσα από τις ομιλίες τόσο της επιτρόπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κοινωνία της Πληροφορίας V. Reding όσο και του ειδικού συμβούλου στην γραμματεία του ΟΗΕ για την Διαδικτυακή Διακυβέρνηση N. Desai, του γενικού γραμματέα της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών Y. Utsumi, του γενικού γραμματέα του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου G. Sebban, και των "πατέρων" του Internet καθηγητών V. Cerf και B. Kahn. Ο καθένας από την σκοπιά του τόνισε ότι η χρήση του Διαδικτύου αλλάζει τα σημερινά μοντέλα στη διοίκηση και τη διακυβέρνηση και παρέχει νέα, πιο ευέλικτα και πιο προσβάσιμα στον πολίτη, ότι παρέχει σύγχρονες κοινωνικές υπηρεσίες στον χώρο της εκπαίδευσης, της υγείας, της ενημέρωσης, της επιμόρφωσης κ.ά., ότι διευρύνει την επιχειρηματικότητα και την λειτουργία της αγοράς και έτσι μεταβάλλει καθοριστικά τις δομές κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης στην νέα εποχή.
Είναι φανερό ότι προϋπόθεση για την ανάπτυξη του προτεινόμενου από το Φόρουμ μοντέλου διαδικτυακής διακυβέρνησης, αλλά και οποιουδήποτε άλλου εναλλακτικού μοντέλου κοινωνικής εξέλιξης που αξιοποιεί το Διαδίκτυο, αποτελεί η δυνατότητα του πολίτη να έχει πρόσβαση σε αυτό. Και ενώ στις αναπτυγμένες οικονομικά κοινωνίες του δυτικού κόσμου το πληθυσμιακό ποσοστό χρήσης του Διαδικτύου είναι υψηλό και σταθερά αυξανόμενο, στις αναπτυσσόμενες κοινωνίες –και πολύ περισσότερο στις κοινωνίες του τρίτου κόσμου- η χρήση του Διαδικτύου είναι πολύ περιορισμένη και αφορά μεμονωμένες κατηγορίες πολιτών (π.χ. επιχειρηματίες, εκπαιδευτικούς). Έτσι, η διαδικτυακή διακυβέρνηση που συζητήθηκε στο Φόρουμ είναι προφανές ότι δεν αφορά στον ίδιο βαθμό όλες τις κοινωνίες του πλανήτη (αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες), ούτε μπορεί να αποτελέσει ομογενοποιητικό κρίκο των διαφορετικών κοινωνικών ομάδων (δηλαδή αυτών που έχουν και αυτών που δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης στο Διαδίκτυο).
Ταυτόχρονα, οι διεργασίες του Φόρουμ ανέδειξαν ότι η διαδικτυακή διακυβέρνηση βασίζεται στην εκχώρηση σημαντικών κοινωνικών αγαθών και υπηρεσιών στην ιδιωτική πρωτοβουλία για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Έτσι, στο πλαίσιο της Διαδικτυακής Διακυβέρνησης τόσο το φυσικό μέσο (τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα και συχνότητες, π.χ. ΟΤΕ) όσο και οι σύγχρονες διαδικτυακές υπηρεσίες (όπως αυτές της τηλε-εκπαίδευσης, τηλε-ιατρικής, ενημέρωσης κ.ά.) αποτελούν εμπόρευμα προς πώληση και όχι κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα του πολίτη, ο δε χρήστης του Διαδικτύου αντιμετωπίζεται ως καταναλωτής του προϊόντος του Διαδικτύου και ως εν δυνάμει παραγωγός νέων προϊόντων προς κατανάλωση. Άμεση συνέπεια των παραπάνω είναι ότι η ανάπτυξη της διαδικτυακής διακυβέρνησης με νόμους ανταγωνισμού και αγοράς οδηγεί στη δημιουργία νέων κοινωνικών ανισοτήτων, που εντείνουν τις ήδη υπάρχουσες. Κι αυτό γιατί στο ανταγωνιστικό περιβάλλον ανάπτυξης, οι πολίτες κατηγοριοποιούνται σε εκείνους που έχουν πρόσβαση και σε εκείνους που δεν έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τις υπηρεσίες του.
Απέναντι στο μοντέλο ανάπτυξης της διαδικτυακής διακυβέρνησης που παρουσιάστηκε στο Φόρουμ, ποια είναι η απάντηση της σύγχρονης Αριστεράς; Προβάλλει έντονη η ανάγκη να ανοίξει ένας πλατύς διάλογος τόσο στους κόλπους του Συνασπισμού και του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς όσο και του δικού μας Κοινωνικού Φόρουμ, προκειμένου να αντιπαραθέσουμε το δικό μας μοντέλο για την αξιοποίηση του Διαδικτύου στην κοινωνική οργάνωση. Γνώμονας του εναλλακτικού μας μοντέλου πρέπει να είναι η διασφάλιση του δικαιώματος της ισότιμης πρόσβαση του συνόλου των πολιτών –και κυρίως των νέων και εκείνων που βρίσκονται στο περιθώριο, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό- στην κοινωνία της πληροφορίας, καθώς και η προστασία του από την λογική της εμπορευματοποίησης. Επίσης, άξονας του εναλλακτικού μοντέλου οφείλει να είναι η ενίσχυση της δημοκρατίας και της συμμετοχής των πολιτών στο νέο πληροφοριακό περιβάλλον, γεγονός που αποτελεί κριτήριο κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και προϋπόθεση προόδου και ευημερίας σε μια σύγχρονη κοινωνία.
* Η Μπαζιάνα Μπέττυ, είναι ηλεκτρολόγος μηχανικός, υποψήφια διδάκτωρ ΕΜΠ, μέλος του Τμήματος Επικοινωνίας του ΣΥΝ
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που απασχόλησαν τις διεργασίες της πρώτης συνάντησης του Φόρουμ Διαδικτυακής Διακυβέρνησης (Internet Governance Forum - IGF) που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα 30 Οκτωβρίου – 2 Νοεμβρίου 2006, υπό την αιγίδα του OHE. Στις εργασίες του Φόρουμ συμμετείχαν εκπρόσωποι κυβερνήσεων τόσο του αναπτυγμένου όσο και του αναπτυσσόμενου κόσμου, διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί στο χώρο της επικοινωνίας, της διοίκησης επιχειρήσεων και του Διαδικτύου, καθώς και στελέχη πολυεθνικών επιχειρηματικών ομίλων των τηλεπικοινωνιών. Η ελληνική κυβέρνηση, ως οικοδεσπότης της διοργάνωσης, εκπροσωπήθηκε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό και οι αρμόδιοι υπουργοί στις ομιλίες τους κατέθεσαν την διάθεση για να παρακολουθήσει η χώρα μας τις παγκόσμιες εξελίξεις και να προωθήσει την διείσδυση της διαδικτυακής διακυβέρνησης στην ελληνική δημόσια διοίκηση, στη λειτουργία του κράτους, στο οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης.
Κατά την έναρξη του Φόρουμ αναδείχθηκαν οι κατευθυντήριοι άξονες για την ανάπτυξη της διαδικτυακής διακυβέρνησης σε παγκόσμιο επίπεδο μέσα από τις ομιλίες τόσο της επιτρόπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κοινωνία της Πληροφορίας V. Reding όσο και του ειδικού συμβούλου στην γραμματεία του ΟΗΕ για την Διαδικτυακή Διακυβέρνηση N. Desai, του γενικού γραμματέα της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών Y. Utsumi, του γενικού γραμματέα του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου G. Sebban, και των "πατέρων" του Internet καθηγητών V. Cerf και B. Kahn. Ο καθένας από την σκοπιά του τόνισε ότι η χρήση του Διαδικτύου αλλάζει τα σημερινά μοντέλα στη διοίκηση και τη διακυβέρνηση και παρέχει νέα, πιο ευέλικτα και πιο προσβάσιμα στον πολίτη, ότι παρέχει σύγχρονες κοινωνικές υπηρεσίες στον χώρο της εκπαίδευσης, της υγείας, της ενημέρωσης, της επιμόρφωσης κ.ά., ότι διευρύνει την επιχειρηματικότητα και την λειτουργία της αγοράς και έτσι μεταβάλλει καθοριστικά τις δομές κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης στην νέα εποχή.
Είναι φανερό ότι προϋπόθεση για την ανάπτυξη του προτεινόμενου από το Φόρουμ μοντέλου διαδικτυακής διακυβέρνησης, αλλά και οποιουδήποτε άλλου εναλλακτικού μοντέλου κοινωνικής εξέλιξης που αξιοποιεί το Διαδίκτυο, αποτελεί η δυνατότητα του πολίτη να έχει πρόσβαση σε αυτό. Και ενώ στις αναπτυγμένες οικονομικά κοινωνίες του δυτικού κόσμου το πληθυσμιακό ποσοστό χρήσης του Διαδικτύου είναι υψηλό και σταθερά αυξανόμενο, στις αναπτυσσόμενες κοινωνίες –και πολύ περισσότερο στις κοινωνίες του τρίτου κόσμου- η χρήση του Διαδικτύου είναι πολύ περιορισμένη και αφορά μεμονωμένες κατηγορίες πολιτών (π.χ. επιχειρηματίες, εκπαιδευτικούς). Έτσι, η διαδικτυακή διακυβέρνηση που συζητήθηκε στο Φόρουμ είναι προφανές ότι δεν αφορά στον ίδιο βαθμό όλες τις κοινωνίες του πλανήτη (αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες), ούτε μπορεί να αποτελέσει ομογενοποιητικό κρίκο των διαφορετικών κοινωνικών ομάδων (δηλαδή αυτών που έχουν και αυτών που δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης στο Διαδίκτυο).
Ταυτόχρονα, οι διεργασίες του Φόρουμ ανέδειξαν ότι η διαδικτυακή διακυβέρνηση βασίζεται στην εκχώρηση σημαντικών κοινωνικών αγαθών και υπηρεσιών στην ιδιωτική πρωτοβουλία για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Έτσι, στο πλαίσιο της Διαδικτυακής Διακυβέρνησης τόσο το φυσικό μέσο (τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα και συχνότητες, π.χ. ΟΤΕ) όσο και οι σύγχρονες διαδικτυακές υπηρεσίες (όπως αυτές της τηλε-εκπαίδευσης, τηλε-ιατρικής, ενημέρωσης κ.ά.) αποτελούν εμπόρευμα προς πώληση και όχι κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα του πολίτη, ο δε χρήστης του Διαδικτύου αντιμετωπίζεται ως καταναλωτής του προϊόντος του Διαδικτύου και ως εν δυνάμει παραγωγός νέων προϊόντων προς κατανάλωση. Άμεση συνέπεια των παραπάνω είναι ότι η ανάπτυξη της διαδικτυακής διακυβέρνησης με νόμους ανταγωνισμού και αγοράς οδηγεί στη δημιουργία νέων κοινωνικών ανισοτήτων, που εντείνουν τις ήδη υπάρχουσες. Κι αυτό γιατί στο ανταγωνιστικό περιβάλλον ανάπτυξης, οι πολίτες κατηγοριοποιούνται σε εκείνους που έχουν πρόσβαση και σε εκείνους που δεν έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο και τις υπηρεσίες του.
Απέναντι στο μοντέλο ανάπτυξης της διαδικτυακής διακυβέρνησης που παρουσιάστηκε στο Φόρουμ, ποια είναι η απάντηση της σύγχρονης Αριστεράς; Προβάλλει έντονη η ανάγκη να ανοίξει ένας πλατύς διάλογος τόσο στους κόλπους του Συνασπισμού και του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς όσο και του δικού μας Κοινωνικού Φόρουμ, προκειμένου να αντιπαραθέσουμε το δικό μας μοντέλο για την αξιοποίηση του Διαδικτύου στην κοινωνική οργάνωση. Γνώμονας του εναλλακτικού μας μοντέλου πρέπει να είναι η διασφάλιση του δικαιώματος της ισότιμης πρόσβαση του συνόλου των πολιτών –και κυρίως των νέων και εκείνων που βρίσκονται στο περιθώριο, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό- στην κοινωνία της πληροφορίας, καθώς και η προστασία του από την λογική της εμπορευματοποίησης. Επίσης, άξονας του εναλλακτικού μοντέλου οφείλει να είναι η ενίσχυση της δημοκρατίας και της συμμετοχής των πολιτών στο νέο πληροφοριακό περιβάλλον, γεγονός που αποτελεί κριτήριο κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και προϋπόθεση προόδου και ευημερίας σε μια σύγχρονη κοινωνία.
* Η Μπαζιάνα Μπέττυ, είναι ηλεκτρολόγος μηχανικός, υποψήφια διδάκτωρ ΕΜΠ, μέλος του Τμήματος Επικοινωνίας του ΣΥΝ
