Γαλλία: το τέλος του γκολισμού;
Ιμάνιουελ Βαλερστάιν, International Herald Tribune, ppol.gr, Δημοσιευμένο: 2007-05-16
Ας δούμε τι σημαίνει η εκλογή Σαρκοζί (Sarkozy).
Στα δυτικά πολιτικά συστήματα έχουμε συνήθως δύο βασικά κόμματα, ένα πιο αριστερό κι ένα πιο δεξιό. Αυτή είναι και η γαλλική περίπτωση, όπου η δεξιά εκπροσωπείται κυρίως από το κόμμα του Σαρκοζί, την «ένωση για ένα λαϊκό κίνημα» (UMP), ενώ το βασικό αριστερό κόμμα είναι το «σοσιαλιστικό κόμμα» (PS) του οποίου υποψήφια ήταν η Σεγκολέν Ρουαγιάλ (Ségolène Royal).
Φυσιολογικά, σε κάθε εκλογική μάχη η βάση του κάθε κόμματος ψηφίζει υπέρ των υποψηφίων τους. Το γαλλικό εκλογικό σύστημα, που είναι πλειοψηφικό σε δύο γύρους, ευνοεί ακόμα περισσότερο τη συσπείρωση της βάσης των δύο μεγάλων κομμάτων.
Για να κερδίσεις τις εκλογές, χρειάζεται λοιπόν να προσελκύσεις ψήφους από άλλους τρεις χώρους: από δεξιότερα, από αριστερότερα, από το κέντρο. Ως «κέντρο» ορίζουμε το σύνολο των ψηφοφόρων που διατίθενται να ψηφίσουν είτε το ένα μεγάλο κόμμα, είτε το άλλο, πράγμα εξάλλου που κάνουν πράγματι συχνά.
Όσοι βρίσκονται πιο αριστερά ή πιο δεξιά, συνήθως είτε ψηφίζουν το μεγάλο κόμμα του χώρου τους, είτε απέχουν.
Όταν ο Φρανσουά Μιτεράν (François Mitterand) νίκησε, ως σοσιαλιστής υποψήφιος, το 1981 και ξανά το 1988, ήταν σαφές πως άντλησε τις κρίσιμες ψήφους από το κέντρο.
Όταν ο Ζακ Σιράκ (Jacques Chirac) νίκησε, ως δεξιός υποψήφιος, το 1995, παρουσίασε ένα «κοινωνικό» πρόγραμμα, που προσέλκυσε και πάλι τις ψήφους του κέντρου.
Αυτό δεν επαναλήφθηκε το 2007.
Φέτος η άκρα αριστερά ψήφισε τη Ρουαγιάλ ενώ το κέντρο φαίνεται πως διασπάστηκε ως συνήθως, 2/3 στη δεξιά, 1/3 στην αριστερά.
Ο Σαρκοζί πήρε τις κρίσιμες ψήφους του από την άκρα δεξιά. Παρά την προτροπή του Ζαν-Μαρί Λε Πεν (Jean-Marie Le Pen), του σημαντικότερου ακροδεξιού υποψηφίου, να απέχουν μαζικά οι ψηφοφόροι του στο β’ γύρο, εκείνοι ψήφισαν Σαρκοζί.
Γιατί;
Οι περισσότεροι από τους ψηφοφόρους αυτούς αδιαφορούν για τις σχέσεις της Γαλλίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμα και για τα συντηρητικά οικονομικά μέτρα που υπόσχεται ο Σαρκοζί.
Ο βασικός λόγος που τον ψήφισαν ήταν πως στα μάτια τους αντιπροσωπεύει μία αντιμουσουλμανική διάθεση, που τη θεωρούν σημαντική.
Υποσχέθηκε να είναι απηνής διώκτης του εγκλήματος στα γκέτο, να περιορίσει την μετανάστευση και να αντιταχθεί στην ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).
Όλα δείχνουν μάλιστα πως θα τηρήσει τις τρεις αυτές υποσχέσεις: οι ακροδεξιοί ψηφοφόροι θα ανταμειφθούν για την επιλογή τους.
Τι επιπτώσεις θα έχει αυτό στο σύνολο τις πολιτικής του; Τελικά μάλλον όχι και τόσο πολλές.
Η UMP εκφράζει κυρίως τον γκολισμό. Ο Σαρλ Ντε Γκολ (Charles de Gaulle) υπερασπίστηκε βασικά τρία πράγματα:
• το δικαίωμα της Γαλλίας να παίζει έναν σημαντικό, ανεξάρτητο ρόλο στα διεθνή πράγματα,
• την ανάμειξη του κράτους στην οικονομία, σε ένα είδος «κεϊνσιανισμού αλά γαλλικά»
• τον αντικομμουνισμό.
Από την εποχή του Ντε Γκολ η Γαλλία είχε τέσσερις ακόμα προέδρους. Ενώ από αυτούς μόνο δύο δήλωναν γκολικοί, κανείς τους δεν παρέκκλινε θεμελιωδώς από τις βασικές γκολικές θέσεις: την ανεξαρτησία της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής, το εκτεταμένο «κοινωνικό» κράτος και τον αντικομμουνισμό.
Σημαίνουν άραγε οι εκκλήσεις του Σαρκοζί για «ρήξη» πως θα απορρίψει τις θέσεις αυτές;
Πολύ αμφιβάλλω.
Σε ότι αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο νέος πρόεδρος είπε μεν πως η Γαλλία αντιμετώπισε «αλαζονικά» το αμερικανικό αίτημα για επέμβαση στο Ιράκ, όχι όμως πως διαφωνεί με τη γαλλική θέση.
Αυτό μοιάζει λίγο με υιοθέτηση της γραμμής της ’Ανγκελα Μέρκελ (Angela Merkel): μίλα ευγενικά στην Ουάσιγκτον, αλλά τήρησε μία λίγο-πολύ ανεξάρτητη πολιτική. Η Γερμανίδα καγκελάριος εξέφρασε την έντονη αντίθεσή της με τα αμερικανικά σχέδια να εγκατασταθούν αντιπυραυλικά αμυντικά συστήματα στην Πολωνία και την Τσεχία.
Ο λόρδος Πάλμερστον (Lord Palmerston), ο διάσημος Βρετανός πολιτικός του 19ου αιώνα, είχε πει: «η Βρετανία δεν έχει μόνιμους συμμάχους• έχει μόνιμα συμφέροντα».
Ποια είναι όμως πράγματι τα συμφέροντα της Γαλλίας;
Η αλήθεια είναι πως αυτά ελάχιστα κρίνονται από τις σχέσεις Γαλλίας-ΗΠΑ. Τα βασικά γαλλικά συμφέροντα εξαρτώνται από τη μορφή που θα λάβει η Ευρώπη κι από τις σχέσεις του Παρισιού με τις πρώην αφρικανικές του αποικίες.
Όσον αφορά την Ευρώπη, τα γαλλικά συμφέροντα εξυπηρετούνται από τη συνέχιση της στενής της συνεργασίας με τη Γερμανία. Η Μέρκελ τελικά θα χρησιμεύσει ως μοντέλο του Σαρκοζί πολύ περισσότερο από τη Μάργκαρετ Θάτσερ (Margaret Thatcher).
Σε ότι αφορά τις αφρικανικές πρώην αποικίες, αυτές έχουν ήδη δείξει ανοικτά τη δυσθυμία τους από την εκλογή του Σαρκοζί, ακριβώς λόγω των θέσεων που πήρε στα ζητήματα που νοιάζουν τη γαλλική άκρα δεξιά.
Οι προτεραιότητες του Σαρκοζί λοιπόν, σε ότι αφορά την εξωτερική πολιτική του, θα είναι να συσφίξει τις σχέσεις του με τη Γερμανία και να βελτιώσει την εικόνα του στις πρώην γαλλικές αποικίες.
Δεν θα του χρησίμευε σε τίποτα να εγκαταλείψει την γκολική παράδοση.
Θα δούμε ασφαλώς ορισμένα οικονομικά μέτρα, όπως την κατάργηση του 35ωρου ή φορολογικές μεταρρυθμίσεις, όχι όμως μία επίθεση κατά του κράτους-πρόνοιας.
Όσο για τον αντικομμουνισμό, ένα από τα βασικά του προεκλογικά θέματα ήταν η απόρριψη της κληρονομιάς του Μάη του ’68, πράγμα που ίσως να είναι μία σύγχρονη εκδοχή του. Θα δούμε τι μπορεί να σημαίνει πρακτικά αυτό.
Ο Σαρκοζί τώρα κινείται με σκοπό να εξαρθρώσει την κεντρώα εκείνη τάση που επιθυμεί να απομακρύνει το κέντρο από τη δεξιά και να δημιουργήσει ένα «πραγματικά» κεντρώο κόμμα.
Είναι πολύ πιθανό πως οι προσπάθειές του θα στεφθούν από επιτυχία.
Η σύγχυση των σοσιαλιστών πιθανότητα θα τον βοηθήσει να διατηρήσει την εκλογική του δύναμη και στις επόμενες εκλογές. Αυτό όμως δε σημαίνει πως θα δούμε κάποια ιστορική ρήξη με την πολιτική συναίνεση που λειτουργεί στη Γαλλία από το 1945.
Ο Immanuel Wallerstein είναι καθηγητής του πανεπιστημίου του «Γιέιλ»
Στα δυτικά πολιτικά συστήματα έχουμε συνήθως δύο βασικά κόμματα, ένα πιο αριστερό κι ένα πιο δεξιό. Αυτή είναι και η γαλλική περίπτωση, όπου η δεξιά εκπροσωπείται κυρίως από το κόμμα του Σαρκοζί, την «ένωση για ένα λαϊκό κίνημα» (UMP), ενώ το βασικό αριστερό κόμμα είναι το «σοσιαλιστικό κόμμα» (PS) του οποίου υποψήφια ήταν η Σεγκολέν Ρουαγιάλ (Ségolène Royal).
Φυσιολογικά, σε κάθε εκλογική μάχη η βάση του κάθε κόμματος ψηφίζει υπέρ των υποψηφίων τους. Το γαλλικό εκλογικό σύστημα, που είναι πλειοψηφικό σε δύο γύρους, ευνοεί ακόμα περισσότερο τη συσπείρωση της βάσης των δύο μεγάλων κομμάτων.
Για να κερδίσεις τις εκλογές, χρειάζεται λοιπόν να προσελκύσεις ψήφους από άλλους τρεις χώρους: από δεξιότερα, από αριστερότερα, από το κέντρο. Ως «κέντρο» ορίζουμε το σύνολο των ψηφοφόρων που διατίθενται να ψηφίσουν είτε το ένα μεγάλο κόμμα, είτε το άλλο, πράγμα εξάλλου που κάνουν πράγματι συχνά.
Όσοι βρίσκονται πιο αριστερά ή πιο δεξιά, συνήθως είτε ψηφίζουν το μεγάλο κόμμα του χώρου τους, είτε απέχουν.
Όταν ο Φρανσουά Μιτεράν (François Mitterand) νίκησε, ως σοσιαλιστής υποψήφιος, το 1981 και ξανά το 1988, ήταν σαφές πως άντλησε τις κρίσιμες ψήφους από το κέντρο.
Όταν ο Ζακ Σιράκ (Jacques Chirac) νίκησε, ως δεξιός υποψήφιος, το 1995, παρουσίασε ένα «κοινωνικό» πρόγραμμα, που προσέλκυσε και πάλι τις ψήφους του κέντρου.
Αυτό δεν επαναλήφθηκε το 2007.
Φέτος η άκρα αριστερά ψήφισε τη Ρουαγιάλ ενώ το κέντρο φαίνεται πως διασπάστηκε ως συνήθως, 2/3 στη δεξιά, 1/3 στην αριστερά.
Ο Σαρκοζί πήρε τις κρίσιμες ψήφους του από την άκρα δεξιά. Παρά την προτροπή του Ζαν-Μαρί Λε Πεν (Jean-Marie Le Pen), του σημαντικότερου ακροδεξιού υποψηφίου, να απέχουν μαζικά οι ψηφοφόροι του στο β’ γύρο, εκείνοι ψήφισαν Σαρκοζί.
Γιατί;
Οι περισσότεροι από τους ψηφοφόρους αυτούς αδιαφορούν για τις σχέσεις της Γαλλίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμα και για τα συντηρητικά οικονομικά μέτρα που υπόσχεται ο Σαρκοζί.
Ο βασικός λόγος που τον ψήφισαν ήταν πως στα μάτια τους αντιπροσωπεύει μία αντιμουσουλμανική διάθεση, που τη θεωρούν σημαντική.
Υποσχέθηκε να είναι απηνής διώκτης του εγκλήματος στα γκέτο, να περιορίσει την μετανάστευση και να αντιταχθεί στην ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).
Όλα δείχνουν μάλιστα πως θα τηρήσει τις τρεις αυτές υποσχέσεις: οι ακροδεξιοί ψηφοφόροι θα ανταμειφθούν για την επιλογή τους.
Τι επιπτώσεις θα έχει αυτό στο σύνολο τις πολιτικής του; Τελικά μάλλον όχι και τόσο πολλές.
Η UMP εκφράζει κυρίως τον γκολισμό. Ο Σαρλ Ντε Γκολ (Charles de Gaulle) υπερασπίστηκε βασικά τρία πράγματα:
• το δικαίωμα της Γαλλίας να παίζει έναν σημαντικό, ανεξάρτητο ρόλο στα διεθνή πράγματα,
• την ανάμειξη του κράτους στην οικονομία, σε ένα είδος «κεϊνσιανισμού αλά γαλλικά»
• τον αντικομμουνισμό.
Από την εποχή του Ντε Γκολ η Γαλλία είχε τέσσερις ακόμα προέδρους. Ενώ από αυτούς μόνο δύο δήλωναν γκολικοί, κανείς τους δεν παρέκκλινε θεμελιωδώς από τις βασικές γκολικές θέσεις: την ανεξαρτησία της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής, το εκτεταμένο «κοινωνικό» κράτος και τον αντικομμουνισμό.
Σημαίνουν άραγε οι εκκλήσεις του Σαρκοζί για «ρήξη» πως θα απορρίψει τις θέσεις αυτές;
Πολύ αμφιβάλλω.
Σε ότι αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο νέος πρόεδρος είπε μεν πως η Γαλλία αντιμετώπισε «αλαζονικά» το αμερικανικό αίτημα για επέμβαση στο Ιράκ, όχι όμως πως διαφωνεί με τη γαλλική θέση.
Αυτό μοιάζει λίγο με υιοθέτηση της γραμμής της ’Ανγκελα Μέρκελ (Angela Merkel): μίλα ευγενικά στην Ουάσιγκτον, αλλά τήρησε μία λίγο-πολύ ανεξάρτητη πολιτική. Η Γερμανίδα καγκελάριος εξέφρασε την έντονη αντίθεσή της με τα αμερικανικά σχέδια να εγκατασταθούν αντιπυραυλικά αμυντικά συστήματα στην Πολωνία και την Τσεχία.
Ο λόρδος Πάλμερστον (Lord Palmerston), ο διάσημος Βρετανός πολιτικός του 19ου αιώνα, είχε πει: «η Βρετανία δεν έχει μόνιμους συμμάχους• έχει μόνιμα συμφέροντα».
Ποια είναι όμως πράγματι τα συμφέροντα της Γαλλίας;
Η αλήθεια είναι πως αυτά ελάχιστα κρίνονται από τις σχέσεις Γαλλίας-ΗΠΑ. Τα βασικά γαλλικά συμφέροντα εξαρτώνται από τη μορφή που θα λάβει η Ευρώπη κι από τις σχέσεις του Παρισιού με τις πρώην αφρικανικές του αποικίες.
Όσον αφορά την Ευρώπη, τα γαλλικά συμφέροντα εξυπηρετούνται από τη συνέχιση της στενής της συνεργασίας με τη Γερμανία. Η Μέρκελ τελικά θα χρησιμεύσει ως μοντέλο του Σαρκοζί πολύ περισσότερο από τη Μάργκαρετ Θάτσερ (Margaret Thatcher).
Σε ότι αφορά τις αφρικανικές πρώην αποικίες, αυτές έχουν ήδη δείξει ανοικτά τη δυσθυμία τους από την εκλογή του Σαρκοζί, ακριβώς λόγω των θέσεων που πήρε στα ζητήματα που νοιάζουν τη γαλλική άκρα δεξιά.
Οι προτεραιότητες του Σαρκοζί λοιπόν, σε ότι αφορά την εξωτερική πολιτική του, θα είναι να συσφίξει τις σχέσεις του με τη Γερμανία και να βελτιώσει την εικόνα του στις πρώην γαλλικές αποικίες.
Δεν θα του χρησίμευε σε τίποτα να εγκαταλείψει την γκολική παράδοση.
Θα δούμε ασφαλώς ορισμένα οικονομικά μέτρα, όπως την κατάργηση του 35ωρου ή φορολογικές μεταρρυθμίσεις, όχι όμως μία επίθεση κατά του κράτους-πρόνοιας.
Όσο για τον αντικομμουνισμό, ένα από τα βασικά του προεκλογικά θέματα ήταν η απόρριψη της κληρονομιάς του Μάη του ’68, πράγμα που ίσως να είναι μία σύγχρονη εκδοχή του. Θα δούμε τι μπορεί να σημαίνει πρακτικά αυτό.
Ο Σαρκοζί τώρα κινείται με σκοπό να εξαρθρώσει την κεντρώα εκείνη τάση που επιθυμεί να απομακρύνει το κέντρο από τη δεξιά και να δημιουργήσει ένα «πραγματικά» κεντρώο κόμμα.
Είναι πολύ πιθανό πως οι προσπάθειές του θα στεφθούν από επιτυχία.
Η σύγχυση των σοσιαλιστών πιθανότητα θα τον βοηθήσει να διατηρήσει την εκλογική του δύναμη και στις επόμενες εκλογές. Αυτό όμως δε σημαίνει πως θα δούμε κάποια ιστορική ρήξη με την πολιτική συναίνεση που λειτουργεί στη Γαλλία από το 1945.
Ο Immanuel Wallerstein είναι καθηγητής του πανεπιστημίου του «Γιέιλ»
