Η υπερθέρμανση του πλανήτη: Πού πάμε;
Σπήλιος Παπασπηλιόπουλος, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2004-07-07
Πολλοί είναι, ασφαλώς, αυτοί που είδαν την ταινία «Μετά την επόμενη μέρα», που αν και είναι μια ταινία επιστημονικής φαντασίας και παρ’ όλες τις υπερβολές της, στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, που συνδέονται με την προστασία του περιβάλλοντος του πλανήτη μας.
Τα φαινόμενα που περιγράφει η ταινία έχουν σχέση με την υπερθέρμανση και τις κλιματικές αλλαγές, που γίνονται όλο και πιο βίαιες και καταστρεπτικές («ακραία καιρικά φαινόμενα»). Η υπερθέρμανση του πλανήτη οφείλεται, κυρίως, στα αέρια που εκλύονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, με κυρίαρχη τη θέση του διοξειδίου του άνθρακα. Υπολογίζεται ότι αυτή τη στιγμή εκλύονται στην ατμόσφαιρα 6 δισεκατομμύρια τόνοι αέρια του θερμοκηπίου, με μεγάλη ανισοκατανομή στην εθνική τους προέλευση: 5 τόνοι από έναν Αμερικανό, 3 τόνοι από έναν Γερμανό, 2 τόνοι από έναν Γάλλο.
Κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα πιθανολογούν οι επιστήμονες ότι η στάθμη της θάλασσας μπορεί ν’ ανεβεί κατά μισό μέτρο, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση μεγάλων εκτάσεων κατοικημένων περιοχών στα δέλτα των μεγάλων ποταμών και στις παραθαλάσσιες πεδινές εκτάσεις. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας οφείλεται και στο λιώσιμο των παγετώνων, που άρχισε να γίνεται μπροστά στα μάτια μας. Εχει αρχίσει ήδη στα Ιμαλάια, στις Αλπεις, στο Κιλιμάντζαρο, καθώς και η αποκόλληση τεράστιων κομματιών από τα παγόβουνα κοντά στους πόλους. Η άνοδος της επιφάνειας της θάλασσας θα επιφέρει τεράστια παλιρροιακά κύματα, που δεν αποτελούν σκηνοθετικά ευρήματα, ενώ θα υπάρξει επίσης αναστάτωση των θαλάσσιων ρευμάτων, όπως είναι «το Ρεύμα του Κόλπου» (του Μεξικού) με τις ευεργετικές του συνέπειες για τη Δυτική Ευρώπη.
Στις 22/2/04 δημοσιεύτηκε στη βρετανική εφημερίδα «Ομπσέρβερ» μια μυστική έκθεση του Πενταγώνου προς τον πρόεδρο Μπους, όπου του εκθέτει τη σοβαρότητα των συγκρούσεων που θα προκαλέσουν οι συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η οποία οφείλεται κυρίως στη χρήση των υδρογονανθράκων. Ο Μπους, βέβαια, αρνήθηκε και αρνείται ότι οι υδρογονάνθρακες, δηλαδή το πετρέλαιο και η βενζίνη, είναι αυτοί που κυρίως ευθύνονται για τις κλιματικές αλλαγές. Μάλιστα σε συνέδριο που έγινε πριν από λίγο καιρό στις ΗΠΑ ο πρώην αντιπρόεδρος Αλ Γκορ είχε δηλώσει ότι «η κυβέρνηση Μπους-Τσένι δούλεψε σκληρά για να δημιουργήσει την εντύπωση πως η επιστημονική κοινότητα δεν είναι βέβαιη για τη σοβαρότητα του προβλήματος».
Ο Μπους, ως εκπρόσωπος των μεγάλων αυτοκινητοκατασκευαστικών και βενζινοπαραγωγικών συμφερόντων, αρνήθηκε να υπογράψει την τελική συμφωνία στο Κιότο, παρ’ όλο που οι ΗΠΑ είναι υπεύθυνες για το 36% των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Είχε, επίσης, αρνηθεί να υπογράψει και ο Πούτιν εκ μέρους της Ρωσίας, αλλά φέτος το Μάιο ο Πούτιν δήλωσε ότι την υπογράφει, προκειμένου μάλιστα να βοηθηθεί η είσοδος της Ρωσίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριακονταετίας οι αεροπορικές μετακινήσεις τριπλασιάστηκαν, ενώ οι μετακινήσεις με αυτοκίνητο διπλασιάστηκαν. Ομως, μετά το 1973, κάτω από την πίεση της πετρελαϊκής κρίσης, η «ενεργειακή ένταση» (η χρησιμοποιούμενη ποσότητα ενέργειας ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος) μειώθηκε κατά 2,5% ετησίως, ενώ μετά το 1982 η μείωση αυτή περιορίστηκε στο 0,7% ετησίως.
Πέρα από τις οικονομίες στην κατανάλωση ενέργειας, που μπορούν να επιτευχθούν, με αντίστοιχο περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, θα ήταν δυνατή η πλήρης αντικατάσταση των στερεών καυσίμων και των υδρογονανθράκων με εναλλακτικές μορφές ενέργειας -αφού, βέβαια, δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές. Οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας, εκτός του ότι δεν ρυπαίνουν, έχουν και το πλεονέκτημα να είναι ανεξάντλητες. Το πρόβλημα υπάρχει για τη μεταβατική περίοδο αντικατάστασης των υγρών καυσίμων και των υδρογονανθράκων από τις εναλλακτικές μορφές ενέργειας.
Τόσο σημαντικό θεωρείται το ζήτημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη ώστε υπάρχουν πολλοί σημαντικοί οικολόγοι που είναι υπέρ της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου. Σ’ αυτούς που είναι υπέρ της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας κατατάσσονται και ο 84χρονος Τζέιμς Λάβελοκ, συγγραφέας του βιβλίου «Γαία», και ο καθηγητής Πιερ-Ζιλ ντε Ζεν, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ, οι οποίοι εισηγούνται τη χρησιμοποίησή της κατά τη μεταβατική περίοδο.
Είναι απογοητευτικά αυτά που γράφει ο Λάβελοκ για το θέμα: «Ακόμα κι αν οι οικολόγοι έχουν δίκιο για τους κινδύνους της πυρηνικής ενέργειας, η γενικευμένη χρήση της θα μας εξέθετε σε έναν ασήμαντο κίνδυνο μπροστά στην απειλή των αβάσταχτων και φονικών κυμάτων καύσωνα και των κυμάτων της θάλασσας, που θα καταπιούν κάθε παράκτια πόλη του πλανήτη. Δεν έχουμε χρόνο για να πειραματιστούμε με εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Ο πολιτισμός βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο και πρέπει να χρησιμοποιήσει τώρα την πυρηνική ενέργεια -τη μόνη ασφαλή και διαθέσιμη πηγή που του απομένει- ή να υπομείνει τον πόνο που θα του προξενήσει σύντομα ο εξοργισμένος πλανήτης μας».
Εχει δίκιο ο Λάβελοκ; Οχι βέβαια, αλλά τον παραθέτουμε, για να δείξουμε την αγωνία που προκαλεί ένα φαινόμενο, όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη, τις συνέπειές του καθώς και την ανάγκη να θεωρηθεί ζήτημα πρώτης προτεραιότητας, τόσο από τους πολίτες όσο και από τους πολιτικούς.
Τα φαινόμενα που περιγράφει η ταινία έχουν σχέση με την υπερθέρμανση και τις κλιματικές αλλαγές, που γίνονται όλο και πιο βίαιες και καταστρεπτικές («ακραία καιρικά φαινόμενα»). Η υπερθέρμανση του πλανήτη οφείλεται, κυρίως, στα αέρια που εκλύονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, με κυρίαρχη τη θέση του διοξειδίου του άνθρακα. Υπολογίζεται ότι αυτή τη στιγμή εκλύονται στην ατμόσφαιρα 6 δισεκατομμύρια τόνοι αέρια του θερμοκηπίου, με μεγάλη ανισοκατανομή στην εθνική τους προέλευση: 5 τόνοι από έναν Αμερικανό, 3 τόνοι από έναν Γερμανό, 2 τόνοι από έναν Γάλλο.
Κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα πιθανολογούν οι επιστήμονες ότι η στάθμη της θάλασσας μπορεί ν’ ανεβεί κατά μισό μέτρο, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση μεγάλων εκτάσεων κατοικημένων περιοχών στα δέλτα των μεγάλων ποταμών και στις παραθαλάσσιες πεδινές εκτάσεις. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας οφείλεται και στο λιώσιμο των παγετώνων, που άρχισε να γίνεται μπροστά στα μάτια μας. Εχει αρχίσει ήδη στα Ιμαλάια, στις Αλπεις, στο Κιλιμάντζαρο, καθώς και η αποκόλληση τεράστιων κομματιών από τα παγόβουνα κοντά στους πόλους. Η άνοδος της επιφάνειας της θάλασσας θα επιφέρει τεράστια παλιρροιακά κύματα, που δεν αποτελούν σκηνοθετικά ευρήματα, ενώ θα υπάρξει επίσης αναστάτωση των θαλάσσιων ρευμάτων, όπως είναι «το Ρεύμα του Κόλπου» (του Μεξικού) με τις ευεργετικές του συνέπειες για τη Δυτική Ευρώπη.
Στις 22/2/04 δημοσιεύτηκε στη βρετανική εφημερίδα «Ομπσέρβερ» μια μυστική έκθεση του Πενταγώνου προς τον πρόεδρο Μπους, όπου του εκθέτει τη σοβαρότητα των συγκρούσεων που θα προκαλέσουν οι συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η οποία οφείλεται κυρίως στη χρήση των υδρογονανθράκων. Ο Μπους, βέβαια, αρνήθηκε και αρνείται ότι οι υδρογονάνθρακες, δηλαδή το πετρέλαιο και η βενζίνη, είναι αυτοί που κυρίως ευθύνονται για τις κλιματικές αλλαγές. Μάλιστα σε συνέδριο που έγινε πριν από λίγο καιρό στις ΗΠΑ ο πρώην αντιπρόεδρος Αλ Γκορ είχε δηλώσει ότι «η κυβέρνηση Μπους-Τσένι δούλεψε σκληρά για να δημιουργήσει την εντύπωση πως η επιστημονική κοινότητα δεν είναι βέβαιη για τη σοβαρότητα του προβλήματος».
Ο Μπους, ως εκπρόσωπος των μεγάλων αυτοκινητοκατασκευαστικών και βενζινοπαραγωγικών συμφερόντων, αρνήθηκε να υπογράψει την τελική συμφωνία στο Κιότο, παρ’ όλο που οι ΗΠΑ είναι υπεύθυνες για το 36% των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Είχε, επίσης, αρνηθεί να υπογράψει και ο Πούτιν εκ μέρους της Ρωσίας, αλλά φέτος το Μάιο ο Πούτιν δήλωσε ότι την υπογράφει, προκειμένου μάλιστα να βοηθηθεί η είσοδος της Ρωσίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριακονταετίας οι αεροπορικές μετακινήσεις τριπλασιάστηκαν, ενώ οι μετακινήσεις με αυτοκίνητο διπλασιάστηκαν. Ομως, μετά το 1973, κάτω από την πίεση της πετρελαϊκής κρίσης, η «ενεργειακή ένταση» (η χρησιμοποιούμενη ποσότητα ενέργειας ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος) μειώθηκε κατά 2,5% ετησίως, ενώ μετά το 1982 η μείωση αυτή περιορίστηκε στο 0,7% ετησίως.
Πέρα από τις οικονομίες στην κατανάλωση ενέργειας, που μπορούν να επιτευχθούν, με αντίστοιχο περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου, θα ήταν δυνατή η πλήρης αντικατάσταση των στερεών καυσίμων και των υδρογονανθράκων με εναλλακτικές μορφές ενέργειας -αφού, βέβαια, δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές. Οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας, εκτός του ότι δεν ρυπαίνουν, έχουν και το πλεονέκτημα να είναι ανεξάντλητες. Το πρόβλημα υπάρχει για τη μεταβατική περίοδο αντικατάστασης των υγρών καυσίμων και των υδρογονανθράκων από τις εναλλακτικές μορφές ενέργειας.
Τόσο σημαντικό θεωρείται το ζήτημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη ώστε υπάρχουν πολλοί σημαντικοί οικολόγοι που είναι υπέρ της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου. Σ’ αυτούς που είναι υπέρ της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας κατατάσσονται και ο 84χρονος Τζέιμς Λάβελοκ, συγγραφέας του βιβλίου «Γαία», και ο καθηγητής Πιερ-Ζιλ ντε Ζεν, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ, οι οποίοι εισηγούνται τη χρησιμοποίησή της κατά τη μεταβατική περίοδο.
Είναι απογοητευτικά αυτά που γράφει ο Λάβελοκ για το θέμα: «Ακόμα κι αν οι οικολόγοι έχουν δίκιο για τους κινδύνους της πυρηνικής ενέργειας, η γενικευμένη χρήση της θα μας εξέθετε σε έναν ασήμαντο κίνδυνο μπροστά στην απειλή των αβάσταχτων και φονικών κυμάτων καύσωνα και των κυμάτων της θάλασσας, που θα καταπιούν κάθε παράκτια πόλη του πλανήτη. Δεν έχουμε χρόνο για να πειραματιστούμε με εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Ο πολιτισμός βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο και πρέπει να χρησιμοποιήσει τώρα την πυρηνική ενέργεια -τη μόνη ασφαλή και διαθέσιμη πηγή που του απομένει- ή να υπομείνει τον πόνο που θα του προξενήσει σύντομα ο εξοργισμένος πλανήτης μας».
Εχει δίκιο ο Λάβελοκ; Οχι βέβαια, αλλά τον παραθέτουμε, για να δείξουμε την αγωνία που προκαλεί ένα φαινόμενο, όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη, τις συνέπειές του καθώς και την ανάγκη να θεωρηθεί ζήτημα πρώτης προτεραιότητας, τόσο από τους πολίτες όσο και από τους πολιτικούς.
