Να ανακάμψουμε
Ζακ Ντελόρ, Nouvel Observateur, ppol.gr, Δημοσιευμένο: 2008-06-22
Το ιρλανδικό «όχι» συνιστά μια σοβαρή προειδοποίηση. Πώς να μην τη δούμε; Αποκαλύπτει τη δυσθυμία της κοινής γνώμης, και όχι μόνο της ιρλανδικής. Η παγκοσμιοποίηση και τα μεταναστευτικά ρεύματα ανησυχούν τους πολίτες. Να πώς μπορούμε να περιγράψουμε πώς σκέφτονται: «όλα διαλύονται»!
Ποιος φταίει; Στα περισσότερα κράτη-μέλη, ούτε οι κυβερνήσεις, ούτε τα κοινοβούλια μπήκαν στον κόπο να αναλύσουν στους πολίτες το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Αντιθέτως, το κακολόγησαν. ’Ασκησαν αντι-παιδαγωγική. Εξ ου και η δημιουργία του φάσματος των «Βρυξελών», που ευθύνεται για όλα τα δεινά. Λες και πρόκειται για σκιάχτρο.
Κάτι πάει στραβά; Φταίνε δίχως άλλο «οι Βρυξέλες». Ένας από τους λόγους του γαλλικού «όχι» στο «ευρωπαϊκό σύνταγμα» οφειλόταν στους φόβους από τη διεύρυνση, στο μύθο του «Πολωνού υδραυλικού».
Ούτε ο πρόεδρος εκείνης της εποχής, ούτε η κυβέρνησή του αντιλήφθηκαν την ιστορική σημασία εκείνου του γεγονότος. Δεν μπόρεσαν να εξηγήσουν πόσο ευτυχές γεγονός ήταν να υποδεχόμαστε στην οικογένειά μας χώρες που είχαν ζήσει υπό κομμουνιστικά δικτατορικά καθεστώτα για πάνω από 40 χρόνια.
Πώς να αντιδράσουμε; Με ηρεμία. Δεν ωφελεί σε τίποτα να πανικοβαλλόμαστε και αναζητούμε άμεσες λύσεις. Θα πρέπει να επιτρέψουμε να ολοκληρωθεί η διαδικασία επικύρωσης της ευρωπαϊκής συνθήκης. Όταν γίνει αυτό, οι κυβερνήσεις θα εκτιμήσουν την κατάσταση.
Ας μην ξεχνάμε πως η συνθήκη της Λισαβόνας υπήρξε καρπός ενός επώδυνου συμβιβασμού: δεν της αξίζουν ούτε τα υπερβολικά εύσημα, ούτε οι άμετρες κατάρες που γνωρίζει σήμερα. Ας μην ξεχνούμε πως είχε προγραμματισθεί να τεθεί εν ισχύ το 2014, σίγουρα μάλιστα λίγο αργότερα, αν το ζητούσαν οι Πολωνοί.
Η αλήθεια είναι πως τις σημαντικές αποφάσεις τις παίρνουν τα συμβούλια των υπουργών, πάει να πει οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Οι πρόεδροι των κρατών και των κυβερνήσεων δεν μπορούν έτσι να κρυφτούν πίσω από το ιρλανδικό «όχι».
Επαφίεται σε εκείνους να συζητήσουν και να αποφασίσουν από κοινού το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ):
Το εξαιρετικό πρόγραμμα που συνέταξε η ευρωπαϊκή επιτροπή για το κλίμα και την ενέργεια,
Το μέλλον της «κοινής αγροτικής πολιτικής» (ΚΑΠ),
Τη δημιουργία μιας ευρω-μεσογειακής οντότητας
Τις προτάσεις του κ. Σαρκοζί (Sarkozy) για το «σύμφωνο μετανάστευσης»
Για να προχωρήσει ξανά η ΕΕ, χρειαζόμαστε Ευρωπαίους ηγέτες με ευρωπαϊκό όραμα, που ταυτόχρονα να συνεγείρει και να προσφέρει ασφάλεια. Σήμερα πια αυτό δε συμβαίνει. Πάψαμε να ανήκουμε σε μια Ευρώπη-κοινότητα των κοινών μας συμφερόντων. Ένα παράδειγμα: όταν η ευρωπαϊκή επιτροπή συντάσσει ένα πρόγραμμα για το κλίμα και την οικολογία, οι εθνικές κυβερνήσεις αντιδρούν, υπερασπιζόμενες αποκλειστικά τα βραχυπρόθεσμα εθνικά τους συμφέροντα.
Για όσο καιρό οι πρόεδροι των κρατών και των κυβερνήσεων της Ευρώπης δεν κατορθώσουν να υπερβούν τα «εθνικά συμφέροντά» τους, δεν θα υπάρξει ουσιώδης πολιτική ανάκαμψη της Ευρώπης.
Στο πρόσφατο παρελθόν, υπήρξαν ηγέτες που το πέτυχαν αυτό: σκέφτομαι τους Ζισκάρ (Giscard) και Σμιτ (Schmidt), τους Μιτεράν (Mitterrand) και Κολ (Kohl). Για να προχωρήσει η Ευρώπη, θα χρειαστεί οι θεσμοί της να απαντούν πιο άμεσα στην επικαιρότητα. Π.χ, να αντιδράσουν στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ψαράδες, οι φορτηγατζήδες, οι αγρότες... Αντ’ αυτού, τι συμβαίνει; Όταν οι γαλλικές αρχές λένε -και σωστά- πως πρέπει να βρούμε μια ευρωπαϊκή λύση στην αύξηση της τιμής του πετρελαίου, τι απαντάει η επιτροπή: συνεχίστε, συνεχίστε, δεν έχει να δείτε τίποτα εδώ...!
Αλλά το βασικό είναι να ξαναβρούμε αυτό που μας επέτρεψε στο παρελθόν να προχωρήσουμε. Μπορεί πράγματι το κάθε κράτος-μέλος, ανεξαρτήτως του μεγέθους του, να εμποδίζει την πρόοδο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης;
Πρόκειται για ένα ερώτημα ουσίας. Την είχαμε ξεπεράσει στο παρελθόν με την «ενισχυμένη συνεργασία». Θα μπορούσαμε π.χ. το 1985 να ξεκινήσουμε τη διαδικασία του Σέγκεν αν έπρεπε να συμφωνήσουν όλα τα κράτη-μέλη; Η απόφαση πάρθηκε από 5 κράτη-μέλη στα 9 και σιγά-σιγά ακολούθησαν όλα τα υπόλοιπα, εκτός της Ιρλανδίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Θα φτάναμε στο ευρώ αν περιμέναμε να συμφωνήσουν όλα τα κράτη-μέλη; Μόνο 11 κράτη-μέλη από τα 15 αρχικά συμφωνούσαν κι εκπλήρωναν τις προϋποθέσεις. Το λέω αυτό, όχι για να απειλήσω τους Ιρλανδούς, όσο για να θυμίσω τις προϋποθέσεις της επιτυχίας του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Κι αν αυτό ίσχυε στην ΕΕ των 9 ή των 15, πόσο μάλλον ισχύει για την ΕΕ των 27!
Η πραγματική πρόκληση που αντιμετωπίζει η ΕΕ είναι να καταστήσει συμβατή τη διεύρυνση -που μας την επέβαλαν οι ιστορικές εξελίξεις - με την εμβάθυνση -που είναι εκ των ων ουκ άνευ όρος για την επιβίωση της Ευρώπης σε έναν κόσμο ραγδαίων αλλαγών.
Ποιος θα έχει το πολιτικό θάρρος και τη σωφροσύνη να προτείνει την εφαρμογή της «ενισχυμένης συνεργασίας» στην ενέργεια, με κοινή πολιτική απέναντι στους παραγωγούς ενέργειας, ή στην ΟΝΕ, ώστε να εξισορροπηθεί η οικονομική και η νομισματική της διάσταση;
Ποιος φταίει; Στα περισσότερα κράτη-μέλη, ούτε οι κυβερνήσεις, ούτε τα κοινοβούλια μπήκαν στον κόπο να αναλύσουν στους πολίτες το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Αντιθέτως, το κακολόγησαν. ’Ασκησαν αντι-παιδαγωγική. Εξ ου και η δημιουργία του φάσματος των «Βρυξελών», που ευθύνεται για όλα τα δεινά. Λες και πρόκειται για σκιάχτρο.
Κάτι πάει στραβά; Φταίνε δίχως άλλο «οι Βρυξέλες». Ένας από τους λόγους του γαλλικού «όχι» στο «ευρωπαϊκό σύνταγμα» οφειλόταν στους φόβους από τη διεύρυνση, στο μύθο του «Πολωνού υδραυλικού».
Ούτε ο πρόεδρος εκείνης της εποχής, ούτε η κυβέρνησή του αντιλήφθηκαν την ιστορική σημασία εκείνου του γεγονότος. Δεν μπόρεσαν να εξηγήσουν πόσο ευτυχές γεγονός ήταν να υποδεχόμαστε στην οικογένειά μας χώρες που είχαν ζήσει υπό κομμουνιστικά δικτατορικά καθεστώτα για πάνω από 40 χρόνια.
Πώς να αντιδράσουμε; Με ηρεμία. Δεν ωφελεί σε τίποτα να πανικοβαλλόμαστε και αναζητούμε άμεσες λύσεις. Θα πρέπει να επιτρέψουμε να ολοκληρωθεί η διαδικασία επικύρωσης της ευρωπαϊκής συνθήκης. Όταν γίνει αυτό, οι κυβερνήσεις θα εκτιμήσουν την κατάσταση.
Ας μην ξεχνάμε πως η συνθήκη της Λισαβόνας υπήρξε καρπός ενός επώδυνου συμβιβασμού: δεν της αξίζουν ούτε τα υπερβολικά εύσημα, ούτε οι άμετρες κατάρες που γνωρίζει σήμερα. Ας μην ξεχνούμε πως είχε προγραμματισθεί να τεθεί εν ισχύ το 2014, σίγουρα μάλιστα λίγο αργότερα, αν το ζητούσαν οι Πολωνοί.
Η αλήθεια είναι πως τις σημαντικές αποφάσεις τις παίρνουν τα συμβούλια των υπουργών, πάει να πει οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Οι πρόεδροι των κρατών και των κυβερνήσεων δεν μπορούν έτσι να κρυφτούν πίσω από το ιρλανδικό «όχι».
Επαφίεται σε εκείνους να συζητήσουν και να αποφασίσουν από κοινού το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ):
Το εξαιρετικό πρόγραμμα που συνέταξε η ευρωπαϊκή επιτροπή για το κλίμα και την ενέργεια,
Το μέλλον της «κοινής αγροτικής πολιτικής» (ΚΑΠ),
Τη δημιουργία μιας ευρω-μεσογειακής οντότητας
Τις προτάσεις του κ. Σαρκοζί (Sarkozy) για το «σύμφωνο μετανάστευσης»
Για να προχωρήσει ξανά η ΕΕ, χρειαζόμαστε Ευρωπαίους ηγέτες με ευρωπαϊκό όραμα, που ταυτόχρονα να συνεγείρει και να προσφέρει ασφάλεια. Σήμερα πια αυτό δε συμβαίνει. Πάψαμε να ανήκουμε σε μια Ευρώπη-κοινότητα των κοινών μας συμφερόντων. Ένα παράδειγμα: όταν η ευρωπαϊκή επιτροπή συντάσσει ένα πρόγραμμα για το κλίμα και την οικολογία, οι εθνικές κυβερνήσεις αντιδρούν, υπερασπιζόμενες αποκλειστικά τα βραχυπρόθεσμα εθνικά τους συμφέροντα.
Για όσο καιρό οι πρόεδροι των κρατών και των κυβερνήσεων της Ευρώπης δεν κατορθώσουν να υπερβούν τα «εθνικά συμφέροντά» τους, δεν θα υπάρξει ουσιώδης πολιτική ανάκαμψη της Ευρώπης.
Στο πρόσφατο παρελθόν, υπήρξαν ηγέτες που το πέτυχαν αυτό: σκέφτομαι τους Ζισκάρ (Giscard) και Σμιτ (Schmidt), τους Μιτεράν (Mitterrand) και Κολ (Kohl). Για να προχωρήσει η Ευρώπη, θα χρειαστεί οι θεσμοί της να απαντούν πιο άμεσα στην επικαιρότητα. Π.χ, να αντιδράσουν στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ψαράδες, οι φορτηγατζήδες, οι αγρότες... Αντ’ αυτού, τι συμβαίνει; Όταν οι γαλλικές αρχές λένε -και σωστά- πως πρέπει να βρούμε μια ευρωπαϊκή λύση στην αύξηση της τιμής του πετρελαίου, τι απαντάει η επιτροπή: συνεχίστε, συνεχίστε, δεν έχει να δείτε τίποτα εδώ...!
Αλλά το βασικό είναι να ξαναβρούμε αυτό που μας επέτρεψε στο παρελθόν να προχωρήσουμε. Μπορεί πράγματι το κάθε κράτος-μέλος, ανεξαρτήτως του μεγέθους του, να εμποδίζει την πρόοδο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης;
Πρόκειται για ένα ερώτημα ουσίας. Την είχαμε ξεπεράσει στο παρελθόν με την «ενισχυμένη συνεργασία». Θα μπορούσαμε π.χ. το 1985 να ξεκινήσουμε τη διαδικασία του Σέγκεν αν έπρεπε να συμφωνήσουν όλα τα κράτη-μέλη; Η απόφαση πάρθηκε από 5 κράτη-μέλη στα 9 και σιγά-σιγά ακολούθησαν όλα τα υπόλοιπα, εκτός της Ιρλανδίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Θα φτάναμε στο ευρώ αν περιμέναμε να συμφωνήσουν όλα τα κράτη-μέλη; Μόνο 11 κράτη-μέλη από τα 15 αρχικά συμφωνούσαν κι εκπλήρωναν τις προϋποθέσεις. Το λέω αυτό, όχι για να απειλήσω τους Ιρλανδούς, όσο για να θυμίσω τις προϋποθέσεις της επιτυχίας του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Κι αν αυτό ίσχυε στην ΕΕ των 9 ή των 15, πόσο μάλλον ισχύει για την ΕΕ των 27!
Η πραγματική πρόκληση που αντιμετωπίζει η ΕΕ είναι να καταστήσει συμβατή τη διεύρυνση -που μας την επέβαλαν οι ιστορικές εξελίξεις - με την εμβάθυνση -που είναι εκ των ων ουκ άνευ όρος για την επιβίωση της Ευρώπης σε έναν κόσμο ραγδαίων αλλαγών.
Ποιος θα έχει το πολιτικό θάρρος και τη σωφροσύνη να προτείνει την εφαρμογή της «ενισχυμένης συνεργασίας» στην ενέργεια, με κοινή πολιτική απέναντι στους παραγωγούς ενέργειας, ή στην ΟΝΕ, ώστε να εξισορροπηθεί η οικονομική και η νομισματική της διάσταση;
