Νίκη Ομπάμα: ένας νέος προοδευτικός κύκλος ανοίγει

Η μεγάλη νίκη του Μπάρακ Ομπάμα (Barack Obama) σηματοδοτεί εκ των πραγμάτων την έναρξη μιας νέας εποχής. Η επικράτηση του αποτελεί την συμβολική «εκδίκηση» των καλύτερων ονείρων της μαύρης Αμερικής, της Αμερικής των ισπανόφωνων και των άλλων μεταναστών, της Αμερικής με την «ψυχή στον πάγο», των κολασμένων όπου Γης, της Αφρικής πρώτιστα, αλλά κι όσων σε όλο τον κόσμο, από παλιές δύσκολες εποχές φυλετικών και κοινωνικών διακρίσεων, πιστεύαμε σ’ ένα κόσμο ελευθερίας ισότητας και δικαιοσύνης.

Ο συμβολισμός αυτής της νίκης ξεπερνά τα όποια κατορθώματα και επιτυχίες ή και αποτυχίες του προέδρου πια Ομπάμα.

Ο συγκλονισμός τόσων συνειδήσεων είναι ήδη γεγονός που μπορεί να αλλάξει πολλά στην Αμερική και στον κόσμο.

Μπορεί κανείς να αντλήσει χίλια χρήσιμα συμπεράσματα από την νέα πρόταση ελπίδας που φέρνει η νίκη αυτή. Κι εμείς διαλέγουμε να επισημάνουμε τρία από αυτά που με ένα τρόπο σχετίζονται και με τις ευρωπαϊκές προσδοκίες αλλά και ελλείμματα.

την κινητοποίηση και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές εξελίξεις,

την πρόσκληση του Ομπάμα για ένα νέο, ανοικτό πατριωτισμό,

την εκ των πραγμάτων έναρξη ενός νέου προοδευτικού κύκλου στην ανθρωπότητα.

Η επάνοδος της πολιτικής

Ο λόγος του Ομπάμα επαναφέρει την αυθεντική πολιτική (ως ενεργό συμμετοχή των ίδιων των δημιουργών της ιστορίας, των πολιτών) στο σύγχρονό της όμως πλαίσιο. Δεν είναι ο «αποτελεσματικός» και αντικειμενικός λόγος των προοδευτικών ηγετών της προηγούμενης δεκαετίας στην Ευρώπη που όμως αποξένωσε τους πολίτες από την ενεργό συμμετοχή τους στις πολιτικές εξελίξεις.

Ο Ομπάμα δημιούργησε ήδη ένα σύγχρονο, αυθεντικό, ζωντανό κίνημα λαϊκής συμμετοχής που αξιοποιεί την λαϊκή διαθεσιμότητα. Η μεγάλη αυτή συμμετοχή καμιά σχέση δεν έχει με τις αποστεωμένες κινηματικές πρακτικές που ζούμε στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στη χώρα μας με τη χειρότερή τους εκδοχή τις στημένες κινητοποιήσεις των επαγγελματιών του ΚΚΕ (μια κακόγουστη απομίμηση των μαζικών κινητοποιήσεων της εξέγερσης του πολυτεχνείου και των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης) ως τις αποστεωμένες «συμμετοχικές» διαδικασίες στο ΠΑΣΟΚ, που εξαντλούνται στις συνεχείς εκλογές κομματικών μικρό-αξιωματούχων χωρίς ρόλο και λόγο.

Ο Ομπάμα κέρδισε με μια στοιχειακή λαϊκή κινητοποίηση στην προκριματική περίοδο μια απίστευτη νίκη απέναντι στην κυρίαρχη των μηχανισμών της Ουάσιγκτον τη Χίλαρι Κλίντον (Hillary Clinton), η οποία επί πλέον κράδαινε την βεβαιότητα της εκλογής της ως προέδρου, και καμιά δύναμη έκτοτε δεν θα μπορούσε να του αντισταθεί.

Είχε κατακτήσει σ’ αυτή την επική πορεία για το χρίσμα την δυνατότητα να απευθύνεται στα μεγάλα ακροατήρια της χώρας του και του πλανήτη.

Πρόσκληση για ένα νέο πατριωτισμό

Ο Ομπάμα ζήτησε από τους πολίτες ένα νέο πατριωτισμό («so let us summon a new spirit of patriotism…») της αλληλεγγύης όλων των δυνάμεων της κοινωνίας της κάθε χώρας αλλά και της και της δημοκρατικής συνεννόησης σε επίπεδο κόσμου.

Ένα πατριωτισμό που παραπέμπει όχι στον μονοπολισμό αλλά στο νέο πολυπολικό κόσμο. Ένα πατριωτισμό ο οποίος ενεργοποιεί τους πολίτες και έρχεται σε αντίθεση με τον επιθετικό «πατριωτισμό» της μόνης υπερδύναμης των νεοσυντηρητικών της περιόδου του Μπους (Bush) αλλά και αυτόν της εθνικής αναδίπλωσης που τα τελευταία χρόνια έχει επιστρέψει στη «γηραιά ήπειρο».

Οι υποστηρικτές του πατριωτισμού της εθνικής αναδίπλωσης, που κυριαρχεί σήμερα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ευαγγελίζονται την επιστροφή στα «καθαρά» έθνη-κράτη, ενώ οι προοδευτικοί δεν τολμούν να καλέσουν τα σύγχρονα έθνη να πορευτούν με το σύνολο των δυνάμεων της εργασίας κάθε κοινωνίας ανεξάρτητα από φυλή, εθνική καταγωγή, φύλο, σεξουαλική προτίμηση, μορφωτικό επίπεδο κ.λπ. Κι εδώ είναι η μεγάλη διαφορά και το μήνυμα του Ομπάμα. ’Aλλωστε στην Ευρώπη του σήμερα πάσχει το όλο πρότυπο συμμετοχής των κοινωνικών δυνάμεων, κυρίως της νεολαίας, των μεταναστών και των χαμηλής ειδίκευσης και μόρφωσης εργαζομένων στην παραγωγική πολιτική, μορφωτική και κοινωνική αναπαραγωγή.

Ένας νέος προοδευτικός κύκλος ξεκινάει

Αν η μεγάλη οικονομική κρίση των ημερών οδηγεί στο τέλος του ριγκανικού και θατσερικού παραδείγματος το πολιτικό και ιδεολογικό ρεύμα της μεγάλης αλλαγής που σαλπίζει το μήνυμα του Ομπάμα, εκ των πραγμάτων οδηγεί στο ξεπέρασμα του συντηρητικού κύκλου και την έναρξη ενός νέου προοδευτικού κύκλου στην ανθρωπότητα.

Το συντηρητικό παράδειγμα με τους Θάτσερ (Thatcher) και Ρέιγκαν (Reagan) στις αρχές της δεκαετίας του ’80, κατέληξε στον πιο απεχθή νεοσυντηρητισμό του Μπους. O νεοσυντηρητισμός, υπέστη μια μεγάλη ήττα στο κέντρο του κόσμου αλλά έχει ακόμα δυνάμεις. Κι αυτό καθιστά την νίκη του Μπάρακ Ομπάμα ακόμα πιο σημαντική.

Αν οι προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη αναζητούν την αντικατάσταση του ξεπερασμένου ήδη μπλερικού λόγου -ο οποίος αν και δεν ταυτίζονταν, δεν ξεπερνούσε τα όρια του θατσερικού παραδείγματος- μπορούν να ανακαλύψουν στο λόγο του Ομπάμα στοιχεία υπέρβασης που σήμερα είναι αναγκαία.

Ο δρόμος των δυνάμεων αυτών στην Ευρώπη, παρ’ ότι απέκτησε ιδεολογικό και πολιτικό σημείο αναφοράς, δεν θα είναι εύκολος. Ο συντηρητισμός υπέστη μια στρατηγικής σημασίας ήττα αλλά είναι παρόν στις κοινωνίες και κυριαρχεί στις περισσότερες κυβερνήσεις των χωρών της Ευρώπης.

Πολλοί στην Ευρώπη ισχυρίζονται πως αν δεν ήταν η οικονομική κρίση των τελευταίων εβδομάδων, ο νικητής των εκλογών θα ήταν ο Μακ Κέιν (Mc Cain). Φυσικά στην πολιτική οι ισχυρισμοί συνήθως δεν αποδεικνύονται, υπονοούν όμως κάποια επιχειρήματα και θέσεις για τις εξελίξεις. Η δική μας άποψη είναι πως ναι, οι πολιτικές νίκες επέρχονται με την αξιοποίηση μεγάλων γεγονότων της συγκυρίας όπως η εκδήλωση της οικονομικής κρίσης, όμως η νίκη του Ομπάμα έχει τις προδιαγραφές μιας ιστορικής σημασίας εξέλιξης που υπερβαίνει και την σημαντική αυτή συγκυρία της οικονομικής κρίσης.

Αποτελεί το αφετηριακό σημείο ενός νέου προοδευτικού κύκλου στον αναπτυγμένο κόσμο.

Υπάρχουν οι όροι για μια νέα προοδευτική πορεία στην Ευρώπη; Πολλοί και στην Ελλάδα πιστεύουν ότι η οικονομική κρίση θα δημιουργήσει αυτόματα τους όρους αλλαγών στις κοινωνίες μας. Είναι οι φορείς των απόψεων που θεωρούν πως μια επαναφορά του προοδευτικού λόγου (είναι η περίπτωση της Χίλαρι στις ΗΠΑ, αλλά και αντίστοιχων στην Ευρώπη) της δεκαετίας του 1990 αρκεί για να δρομολογηθούν αλλαγές, αφού υπάρχουν οι αντικειμενικές συνθήκες της οικονομικής κρίσης.

Είναι επίσης οι αυτοματισμοί που υπάρχουν στην ιδεολογία της παλιάς αριστεράς, που επιμένει να βλέπει τις εξελίξεις μονοδιάστατες και εστιαζόμενες μόνο στον οικονομικό τομέα.

Οπωσδήποτε η οικονομική κρίση του καπιταλισμού-καζίνο είναι σημαντικός παράγων εξελίξεων, αν όμως οι προοδευτικές δυνάμεις δεν προσπαθήσουν να δώσουν απαντήσεις στο σύνολο των προβλημάτων των πολύπλοκων κοινωνιών μας από την κρίση θα ενισχυθούν οι δυνάμεις της λαϊκής δεξιάς, όπως και εν μέρει συμβαίνει στην Ευρώπη. Κι εδώ επίσης υπάρχει η διαφορά του λόγου του Ομπάμα, ο οποίος δεν μένει μόνο στην οικονομική πλευρά της κρίσης (αν και την προτάσσει) αλλά επικοινωνεί με το σύνολο των κοινωνικών δυνάμεων όχι για μια επιστροφή στο «καθαρό» παρελθόν αλλά για μια πορεία στο σύνθετο μέλλον των πολύ-πολιτισμικών κοινωνιών μας.

Είναι βέβαιο ότι στην ώρα της πράξης θα υπάρξουν και αντιφάσεις και πισωγυρίσματα από τον Ομπάμα και τις πολιτικές επιλογές που θα κάνει στο προσεχές μέλλον· είναι επίσης βέβαιο ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μια από τις δυσκολότερες συγκυρίες με δυο ανόητους πολέμους και βαθύτατη οικονομική κρίση.

Και φυσικά δεν είναι η Ελλάδα το πρώτο που έχει να αντιμετωπίσει ο νέος Αμερικανός πρόεδρος. Όμως υπάρχει ξανά κι αυτό είναι το σημαντικό η ελπίδα να κινηθούν πιο ανοικτά και πιο ελεύθερα οι κοινωνίες μας.

Όσοι πιστεύουμε στην δικαιοσύνη και την ελευθερία στον (μάταιο) κόσμο μας και όχι στους παραδείσους της εξ άνωθεν αποκάλυψης (δεξιά κι αριστερά) ξαναβρίσκουμε τους συμβολισμούς εκείνους και μαζί με όλους τους συμπολίτες μας μπορούμε να πάμε καλύτερα.

Ο έγχρωμος Αμερικανός-Κενυάτης άνοιξε ένα παράθυρο στη χώρα του και στον κόσμο.

---------------------------------------------------------------

* Ο Δημήτρης Καλουδιώτης είναι πολιτικός μηχανικός, πρώην γενικός γραμματέας του υπουργείου ανάπτυξης