Για την ΄ύβρη της ανεμογεννήτριας΄
Σεβαστιανός Μοιρασγεντής, τ. 91, Δαίμων της Οικολογίας, Δημοσιευμένο: 2009-03-08
Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα βιώνουμε το παράδοξο: ενώ σε ολόκληρο τον κόσμο η αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας αντιμετωπίζεται ως τεχνολογία αιχμής για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και σειράς περιβαλλοντικών προβλημάτων τοπικής ή περιφερειακής κλίμακας, στην Ελλάδα η εγκατάσταση των αιολικών πάρκων συναντά τις έντονες αντιδράσεις κατοίκων, τοπικών φορέων και «οικολογικών» κινήσεων και θεωρείται σημαντικός παράγοντας περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Αν και ο υπογράφων σε πολλές περιπτώσεις έχει αρθρογραφήσει για την περιβαλλοντική και αναπτυξιακή αναγκαιότητα της μεγάλης κλίμακας αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας, αφορμή για το παρόν άρθρο αποτέλεσε η δημοσίευση στην Κυριακάτικη Αυγή του άρθρου «η ύβρις της ανεμογεννήτριας» από τον κ. Τ. Τυμπά (Κυριακάτικη Αυγή, 25/01/2009). Δυστυχώς, ο διαθέσιμος χώρος δεν επιτρέπει ένα λεπτομερή σχολιασμό του εν λόγω άρθρου, και έτσι περιοριζόμαστε σε ορισμένα κύρια σημεία που άπτονται του γενικότερου ενδιαφέροντος.
Ο κ. Τυμπάς επιχειρηματολογεί υπέρ μιας άλλου τύπου ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας, με μικρές ανεμογεννήτριες που θα καλύπτουν τις ανάγκες μεμονωμένων καταναλωτών, στο πρότυπο των 5 εκατομ. μικρών ανεμογεννητριών που εγκαταστάθηκαν και λειτούργησαν στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου. Η ιδέα περίφημη, ανεδαφική όμως και εκτός της σύγχρονης πραγματικότητας όπως διαμορφώνεται στις αρχές του 21ου αιώνα.
Οι παγκόσμιες ενεργειακές ανάγκες έχουν αυξηθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες (Σχήμα 1), έχουν σχεδόν 10πλασιασθεί από την περίοδο του μεσοπολέμου, και οι αυξητικές αυτές τάσεις αναμένεται να συνεχισθούν τα επόμενα χρόνια με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των λαών του τρίτου κόσμου (Κίνας, Ινδίας, κλπ.). Αν και προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας τυγχάνουν ολοένα και μεγαλύτερης προσοχής, εντούτοις στις αναπτυγμένες χώρες μπορεί να μεταβάλουν σημαντικά το συνολικό ενεργειακό τοπίο μόνο σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, δεδομένου του χαμηλού ρυθμού ανανέωσης του κτιριακού αποθέματος (είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα ενώ ο κανονισμός θερμομόνωσης εφαρμόσθηκε το 1980, 27 χρόνια μετά πάνω από το 70% των κτιρίων εξακολουθούν να μη διαθέτουν μόνωση), ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες συνήθως δίνουν τη δυνατότητα στα νοικοκυριά να διαθέσουν το εξοικονομηθέν εισόδημα για την απόκτηση πρόσθετων (και απαραίτητων) ενεργειακών υπηρεσιών (το αποκαλούμενο Rebound effect). Είναι επομένως φανερό ότι για την κάλυψη των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών και με το διαρκώς αυξανόμενο ρόλο της ηλεκτρικής ενέργειας απαιτείται η διαθεσιμότητα πολύ μεγάλης εγκατεστημένης ισχύος τεχνολογιών ηλεκτροπαραγωγής. Η διατήρηση και μόνο του ενεργειακού μεριδίου που είχαν οι ανεμογεννήτριες στην περίοδο του μεσοπολέμου στις ΗΠΑ στο σημερινό παγκόσμιο ενεργειακό ισοζύγιο, θα απαιτούσε την εγκατάσταση δισεκατομμυρίων τέτοιων μικρών ανεμογεννητριών. Πολύ περισσότερο που το μερίδιο αυτό θα πρέπει να αυξηθεί δραματικά περιορίζοντας τα ορυκτά καύσιμα, προκειμένου να αντιμετωπισθεί η κλιματική αλλαγή, η αέρια ρύπανση, κλπ.
Σχήμα 1. Εξέλιξη της παγκόσμιας ενεργειακής κατανάλωσης.
Εξάλλου, ο κόσμος στις αρχές του 21ου αιώνα είναι ριζικά διαφορετικός σε σχέση με αυτόν του μεσοπολέμου. Στο Σχήμα 2 φαίνεται πως εξελίχθηκε ιστορικά ο βαθμός αστικοποίησης του παγκόσμιου πληθυσμού και κάποια σενάρια για το μέλλον. Δεδομένου ότι σήμερα περίπου το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε μεγάλα αστικά κέντρα (σε σχέση με το 20% της περιόδου του μεσοπολέμου), και λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη αύξηση του πληθυσμού του πλανήτη, είναι φανερό ότι για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των κατοίκων των αστικών κέντρων θα πρέπει να μεταφέρουμε τεράστια ποσά ενέργειας από τα κέντρα παραγωγής ηλεκτρισμού. Οι επιλογές για την επί τόπου παραγωγή ενέργειας περιορίζονται δραματικά, και η κατασκευή δικτύων μεταφοράς καθίσταται αναπόφευκτη ανεξάρτητα της τεχνολογίας που θα επιλεγεί για την κάλυψη των αναγκών αυτών.
Με μεροληπτικό τρόπο τίθενται από τον κ. Τυμπά και το πρόβλημα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της αιολικής ενέργειας. Ορισμένες πτυχές υπερτονίζονται (για παράδειγμα η ηχητική όχληση που προκαλούν οι σύγχρονες αιολικές εγκαταστάσεις είναι πλέον πρακτικά μηδενική, ενώ οι επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα είναι μεμονωμένες και μελέτες περιβαλλοντικών οργανώσεων – για παράδειγμα WWF – καταδεικνύουν πώς μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά), ενώ δεν γίνεται καμία νύξη για τις τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις των εναλλακτικών διαθέσιμων επιλογών για την εξασφάλιση των απαιτούμενων ποσοτήτων ενέργειας. Δεδομένου ότι κανείς δεν είναι διατεθειμένος να στερηθεί την ηλεκτρική ενέργεια στο σπίτι του, στην επιχείρησή του και στους κοινόχρηστους χώρους, μια τέτοια σύγκριση είναι και σκόπιμη και επιβεβλημένη. Αλήθεια μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οι επιπτώσεις της αέριας ρύπανσης στη δημόσια υγεία και στα οικοσυστήματα καθώς και η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από την καύση των ορυκτών καυσίμων ή ο κίνδυνος πυρηνικών ατυχημάτων και το πρόβλημα της διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων έχει την ίδια βαρύτητα με την αισθητική όχληση που προκαλείται από τα αιολικά πάρκα;
Σχήμα 2. Εξέλιξη του βαθμού αστικοποίησης του παγκόσμιου πληθυσμού.
Το ζήτημα λοιπόν που τίθεται δεν είναι αν είμαστε υπέρ ή κατά των αιολικών πάρκων. Το πραγματικό δίλημμα που τίθεται είναι περιπλοκότερο, και σχηματικά αποτυπώνεται στις εξής 3 επιλογές:
q Υπέρ της μεγάλης κλίμακας αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), επομένως και της αιολικής ενέργειας δεδομένου ότι είναι η πλέον ώριμη τεχνολογία ΑΠΕ, ΚΑΙ περιορισμός του ρόλου των ορυκτών καυσίμων και των πυρηνικών.
q Υπέρ των ορυκτών καυσίμων ΚΑΙ περιορισμός του ρόλου των ΑΠΕ και των πυρηνικών.
q Υπέρ της πυρηνικής ενέργειας ΚΑΙ περιορισμός του ρόλου των ΑΠΕ και ορυκτών καυσίμων.
Αν και σπανίως λέγεται ανοιχτά, το ΟΧΙ στις ΑΠΕ σημαίνει ΝΑΙ στα ορυκτά καύσιμα, ΝΑΙ στην πυρηνική ενέργεια. Τα υπόλοιπα είναι λαϊκισμοί και θεωρητικές συζητήσεις. Και σε αυτό το δίλημμα η αριστερά πρέπει να έχει σαφή θέση.
Υ.Γ. Μιας και περί ύβρεως το άρθρο του κ. Τυμπά, τη μόνη ύβρη που διέκρινα εγώ στα γραφόμενά του είναι η θέση του ότι «...δεν μπορεί να αναπαράγουν και τα δικά μας έντυπα την προβολή των αιολικών πάρκων, όπως κάνουν οι αστικοί ιδεολογικοί μηχανισμοί,...», πραγματική ύβρη για τη μη-σταλινική δημοκρατική αριστερά.
Σεβαστιανός Μοιρασγεντής
Κύριος Ερευνητής ΕΑΑ
seba@meteo.noa.gr
Ο κ. Τυμπάς επιχειρηματολογεί υπέρ μιας άλλου τύπου ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας, με μικρές ανεμογεννήτριες που θα καλύπτουν τις ανάγκες μεμονωμένων καταναλωτών, στο πρότυπο των 5 εκατομ. μικρών ανεμογεννητριών που εγκαταστάθηκαν και λειτούργησαν στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου. Η ιδέα περίφημη, ανεδαφική όμως και εκτός της σύγχρονης πραγματικότητας όπως διαμορφώνεται στις αρχές του 21ου αιώνα.
Οι παγκόσμιες ενεργειακές ανάγκες έχουν αυξηθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες (Σχήμα 1), έχουν σχεδόν 10πλασιασθεί από την περίοδο του μεσοπολέμου, και οι αυξητικές αυτές τάσεις αναμένεται να συνεχισθούν τα επόμενα χρόνια με τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των λαών του τρίτου κόσμου (Κίνας, Ινδίας, κλπ.). Αν και προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας τυγχάνουν ολοένα και μεγαλύτερης προσοχής, εντούτοις στις αναπτυγμένες χώρες μπορεί να μεταβάλουν σημαντικά το συνολικό ενεργειακό τοπίο μόνο σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, δεδομένου του χαμηλού ρυθμού ανανέωσης του κτιριακού αποθέματος (είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα ενώ ο κανονισμός θερμομόνωσης εφαρμόσθηκε το 1980, 27 χρόνια μετά πάνω από το 70% των κτιρίων εξακολουθούν να μη διαθέτουν μόνωση), ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες συνήθως δίνουν τη δυνατότητα στα νοικοκυριά να διαθέσουν το εξοικονομηθέν εισόδημα για την απόκτηση πρόσθετων (και απαραίτητων) ενεργειακών υπηρεσιών (το αποκαλούμενο Rebound effect). Είναι επομένως φανερό ότι για την κάλυψη των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών και με το διαρκώς αυξανόμενο ρόλο της ηλεκτρικής ενέργειας απαιτείται η διαθεσιμότητα πολύ μεγάλης εγκατεστημένης ισχύος τεχνολογιών ηλεκτροπαραγωγής. Η διατήρηση και μόνο του ενεργειακού μεριδίου που είχαν οι ανεμογεννήτριες στην περίοδο του μεσοπολέμου στις ΗΠΑ στο σημερινό παγκόσμιο ενεργειακό ισοζύγιο, θα απαιτούσε την εγκατάσταση δισεκατομμυρίων τέτοιων μικρών ανεμογεννητριών. Πολύ περισσότερο που το μερίδιο αυτό θα πρέπει να αυξηθεί δραματικά περιορίζοντας τα ορυκτά καύσιμα, προκειμένου να αντιμετωπισθεί η κλιματική αλλαγή, η αέρια ρύπανση, κλπ.
Σχήμα 1. Εξέλιξη της παγκόσμιας ενεργειακής κατανάλωσης.
Εξάλλου, ο κόσμος στις αρχές του 21ου αιώνα είναι ριζικά διαφορετικός σε σχέση με αυτόν του μεσοπολέμου. Στο Σχήμα 2 φαίνεται πως εξελίχθηκε ιστορικά ο βαθμός αστικοποίησης του παγκόσμιου πληθυσμού και κάποια σενάρια για το μέλλον. Δεδομένου ότι σήμερα περίπου το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε μεγάλα αστικά κέντρα (σε σχέση με το 20% της περιόδου του μεσοπολέμου), και λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη αύξηση του πληθυσμού του πλανήτη, είναι φανερό ότι για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των κατοίκων των αστικών κέντρων θα πρέπει να μεταφέρουμε τεράστια ποσά ενέργειας από τα κέντρα παραγωγής ηλεκτρισμού. Οι επιλογές για την επί τόπου παραγωγή ενέργειας περιορίζονται δραματικά, και η κατασκευή δικτύων μεταφοράς καθίσταται αναπόφευκτη ανεξάρτητα της τεχνολογίας που θα επιλεγεί για την κάλυψη των αναγκών αυτών.
Με μεροληπτικό τρόπο τίθενται από τον κ. Τυμπά και το πρόβλημα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της αιολικής ενέργειας. Ορισμένες πτυχές υπερτονίζονται (για παράδειγμα η ηχητική όχληση που προκαλούν οι σύγχρονες αιολικές εγκαταστάσεις είναι πλέον πρακτικά μηδενική, ενώ οι επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα είναι μεμονωμένες και μελέτες περιβαλλοντικών οργανώσεων – για παράδειγμα WWF – καταδεικνύουν πώς μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά), ενώ δεν γίνεται καμία νύξη για τις τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις των εναλλακτικών διαθέσιμων επιλογών για την εξασφάλιση των απαιτούμενων ποσοτήτων ενέργειας. Δεδομένου ότι κανείς δεν είναι διατεθειμένος να στερηθεί την ηλεκτρική ενέργεια στο σπίτι του, στην επιχείρησή του και στους κοινόχρηστους χώρους, μια τέτοια σύγκριση είναι και σκόπιμη και επιβεβλημένη. Αλήθεια μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οι επιπτώσεις της αέριας ρύπανσης στη δημόσια υγεία και στα οικοσυστήματα καθώς και η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από την καύση των ορυκτών καυσίμων ή ο κίνδυνος πυρηνικών ατυχημάτων και το πρόβλημα της διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων έχει την ίδια βαρύτητα με την αισθητική όχληση που προκαλείται από τα αιολικά πάρκα;
Σχήμα 2. Εξέλιξη του βαθμού αστικοποίησης του παγκόσμιου πληθυσμού.
Το ζήτημα λοιπόν που τίθεται δεν είναι αν είμαστε υπέρ ή κατά των αιολικών πάρκων. Το πραγματικό δίλημμα που τίθεται είναι περιπλοκότερο, και σχηματικά αποτυπώνεται στις εξής 3 επιλογές:
q Υπέρ της μεγάλης κλίμακας αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), επομένως και της αιολικής ενέργειας δεδομένου ότι είναι η πλέον ώριμη τεχνολογία ΑΠΕ, ΚΑΙ περιορισμός του ρόλου των ορυκτών καυσίμων και των πυρηνικών.
q Υπέρ των ορυκτών καυσίμων ΚΑΙ περιορισμός του ρόλου των ΑΠΕ και των πυρηνικών.
q Υπέρ της πυρηνικής ενέργειας ΚΑΙ περιορισμός του ρόλου των ΑΠΕ και ορυκτών καυσίμων.
Αν και σπανίως λέγεται ανοιχτά, το ΟΧΙ στις ΑΠΕ σημαίνει ΝΑΙ στα ορυκτά καύσιμα, ΝΑΙ στην πυρηνική ενέργεια. Τα υπόλοιπα είναι λαϊκισμοί και θεωρητικές συζητήσεις. Και σε αυτό το δίλημμα η αριστερά πρέπει να έχει σαφή θέση.
Υ.Γ. Μιας και περί ύβρεως το άρθρο του κ. Τυμπά, τη μόνη ύβρη που διέκρινα εγώ στα γραφόμενά του είναι η θέση του ότι «...δεν μπορεί να αναπαράγουν και τα δικά μας έντυπα την προβολή των αιολικών πάρκων, όπως κάνουν οι αστικοί ιδεολογικοί μηχανισμοί,...», πραγματική ύβρη για τη μη-σταλινική δημοκρατική αριστερά.
Σεβαστιανός Μοιρασγεντής
Κύριος Ερευνητής ΕΑΑ
seba@meteo.noa.gr
