Aνάπτυξη στα λόγια

Μετά το προπατορικό αμάρτημα της απογραφής, ό,τι και να κάνει πια στην οικονομία η κυβέρνηση θα μοιάζει με πταίσμα. Αυτό μπορεί να είναι καλό για την ίδια (αν καλό θεωρεί ν’ αποφύγει να δημιουργήσει προσδοκίες και συγκρούσεις, δηλαδή να κυβερνήσει) είναι όμως κακό για τον τόπο (εφόσον η ώρα των μειωμένων προσδοκιών είναι πάντα και στιγμή δημοκρατικής παρακμής). Και πάντως είναι κατ’ εξοχήν αρνητικό για την ανάπτυξη. Έχει λοιπόν ιδιαίτερο θεσμικό ενδιαφέρον να εξετάσουμε αν μέσα από το αναπτυξιακό νομοσχέδιο, που συζητείται αυτές τις ημέρες στη Βουλή, αχνοφαίνεται κάποια συνολική πολιτική για έξοδο από την κρίση.

Πρώτα δύο «φιλοσοφικά» ερωτήματα: Είναι άραγε λογικό, ή μήπως συνιστά ήδη ιδεολογική ήττα για μια «φιλελεύθερη» κυβέρνηση να συνεχίζει να θεωρεί την ανάπτυξη άρρηκτα δεμένη με νόμους (αυτός θα είναι αισίως ο δέκατος τρίτος), κρατικές ενισχύσεις κι επιχορηγήσεις α λα καρτ; Αλλά ακόμα κι έτσι, ο νέος νόμος παραμένει βραδείας καύσεως, εξαρτώμενος από πολλές και χρονοβόρες διαδικασίες. Το 2004 χάθηκε λόγω νομοθετικής απραξίας. Το 2005 κινδυνεύει να χαθεί λόγω γραφειοκρατίας. Μήπως το 2006 θα απειληθεί επίσης όσο οι «καλές προθέσεις» συνεχίζουν να συναντούν την αναβλητικότητα, την έλλειψη προετοιμασίας και τη θολούρα που χαρακτηρίζει ώς σήμερα το κυβερνητικό έργο;

Ύστερα ορισμένες ανησυχητικές διαπιστώσεις: H περιφερειακή κατανομή των αναπτυξιακών κινήτρων και επιχορηγήσεων συνεχίζει να είναι, χωρίς ειδική περί τούτου αιτιολόγηση, πολύ άνιση - σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις (περιοχές όπως η Θεσσαλονίκη, η Δράμα, η Καβάλα, τα Γρεβενά) καθίσταται ακόμα πιο άνιση.

Το πρόβλημα είναι ότι, ειδικά γι’ αυτές τις περιοχές, η κυβέρνηση είχε προεκλογικά «δεσμευτεί» για αποκατάσταση μιας κάποιας ισορροπίας. Συνολικά οι πόροι για τον νέο αναπτυξιακό είναι μειωμένοι κατά 51 εκατομμύρια ευρώ στον προϋπολογισμό του 2005, ενώ και οι εν γένει ρυθμοί απορρόφησης του Τρίτου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης έχουν πέσει κατακόρυφα όσον καιρό έχει στα χέρια της τους μηχανισμούς η νέα κυβέρνηση. Τι ανάπτυξη είναι αυτή - και κυρίως, τι προοπτικές έχει - όταν η μηχανή της υπολειτουργεί;

Μια ματιά στα κρίσιμα συμφραζόμενα: Μέσα από το νόμο διαφαίνεται - και αν γίνει πράξη, τότε είναι πολύ σοβαρό για τη δημοκρατία μας - ότι η κυβέρνηση προσανατολίζεται να ρίξει το βάρος της ανάπτυξης στις «μεγάλες δυνάμεις» της αγοράς. Απαιτούνται περισσότερα κεφάλαια για την παροχή της επιχορήγησης (κατά κανόνα 50% του έργου για 50% της επιχορήγησης), παρεμβάλλονται, ως αξιολογητές, ιδιωτικές εταιρείες «συμβούλων» χωρίς άλλα εχέγγυα, μειώνεται η σημασία των κοινωνικών κριτηρίων, όπως είναι η απασχόληση και το γενικό οικονομικό επίπεδο περιοχών και επιχειρήσεων.

Προετοιμάζεται άραγε τέτοιο ξαναμοίρασμα της πίτας που θα εξουθενώσει ακόμα περισσότερο, παρά τα αντιθέτως διακηρυσσόμενα, τους μικρομεσαίους; Το αναπτυξιακό είναι άρρηκτα συνδεμένο με το φορολογικό νομοσχέδιο. Όμως και στο τελευταίο η αναδιανομή είναι υπέρ των οικονομικά ισχυρών. Με την ευκαιρία, μας εξήγησε άραγε κανείς γιατί πρέπει να τύχουν τόσο μεγάλων φορολογικών ελαφρύνσεων οι οικονομικές δοσοληψίες των συνδεόμενων με την Εκκλησία νομικών προσώπων; Επειδή, πάντως, κριτική δεν σημαίνει τύφλωση, οφείλω να ομολογήσω ότι σε έναν τομέα που γνωρίζω κάπως καλύτερα, τον τουρισμό, φαίνεται να δίνεται πράγματι ένα αυξημένο βάρος - αναμένεται όμως κι εδώ η συνολικότερη πολιτική.

Τέλος, αλλά διόλου ύστατο - αντίθετα μας οδηγεί αναγκαστικά στην αρχή: για ποια ανάπτυξη μιλάμε, όταν η κυβέρνηση φρόντισε, με το ξεκίνημα της θητείας της, να βάλει βόμβα στα θεμέλιά της; Γιατί αν η ανάπτυξη χωρίς όραμα μοιάζει με κουτσό άλογο, η ανάπτυξη χωρίς αξιοπιστία θυμίζει απλώς πράσινα τοιαύτα.