Το άνοιγμα στην Τουρκία, το κλείσιμο του Τάσσου

Η ιστορική απόφαση της Συνόδου Κορυφής των Βρυξελλών, για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία, αποτελεί εξέλιξη μείζονος σημασίας στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η Ε.Ε. φαίνεται να πραγματοποιεί ένα μεγάλο βήμα, να υπερβαίνει τα συμβατικά λογιζόμενα όριά της και δείχνει να αντιλαμβάνεται επιτέλους το ρόλο που της αναλογεί ως ισχυρός «παγκόσμιος παίκτης».

Η απόφαση αυτή, είναι βέβαιο πως το αμέσως επόμενο διάστημα θα θέσει σε κίνηση μια γιγάντια δυναμική εκδημοκρατισμού και εκσυγχρονισμού της τουρκικής κοινωνίας, αναδεικνύοντας για μια ακόμη φορά την ανωτερότητα του «ευρωπαϊκού τρόπου» προσέγγισης των παγκόσμιων εξελίξεων. Η Τουρκία, αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, θα μετασχηματισθεί, θα αλλάξει κυριολεκτικά καθεστώς, όχι με τη χρήση βίας όπως πιστεύουν και εφαρμόζουν στο Ιράκ οι Αμερικανοί νεοσυντηρητικοί φονταμενταλιστές, αλλά ειρηνικά και μέσω της αυστηρής εφαρμογής εκείνων των αρχών και των κανόνων του ενωσιακού κεκτημένου που τα τελευταία 50 χρόνια έχουν μεταμορφώσει την ήπειρό μας.

Για τους λόγους αυτούς και μόνο, δεν είναι νοητή κανενός είδους διχοτόμηση συναισθημάτων και πολιτικών εκτιμήσεων, όπως αυτή που χαρακτήρισε την αμήχανη τοποθέτηση του ευτυχούς ως Ευρωπαίου - δυστυχούς ως Ελληνα προέδρου του ΠΑΣΟΚ.

Η Ελλάδα είχε αποφασιστική συμβολή στην πραγματοποίηση ενός στόχου που μόλις πριν από λίγα χρόνια φαινόταν ουτοπικός. Από «προαιώνιος εχθρός» της γειτονικής χώρας μετατράπηκε από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, χάρη στη διορατική και υπεύθυνη εξωτερική πολιτική του Κώστα Σημίτη, σε ένθερμο συνήγορο της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας. Το Ελσίνκι ήταν σταθμός, κι ας ισχυρίζονταν το αντίθετο τότε ο κ. Καραμανλής, ο οποίος εκών άκων -παρά τους ρητορικούς λεονταρισμούς του κυβερνητικού εκπροσώπου πρόσφατα στη Βουλή, τον οποίο κάλυψε ως μη όφειλε ο κ. Μολυβιάτης- ακολουθεί σήμερα την ίδια επωφελή για το εθνικό συμφέρον πολιτική μείον τις (δεσμευτικές άραγε;) χρονικές πρόνοιες του Ελσίνκι, για την παραπομπή των ελληνοτουρκικών διαφορών στη Χάγη.

Γι’ αυτή την ιστορικής, όπως προαναφέρθηκε, κλίμακας εξέλιξη, έπρεπε όμως να υπερπηδηθούν πολλά εμπόδια. Η Τουρκία κατ’ αρχάς όφειλε να αποδεχθεί δυσβάστακτους όρους, αυστηρότατη -συχνά ταπεινωτική- και κλιμακούμενη στο χρόνο επιτήρηση, μακρές μεταβατικές περιόδους και κυρίως να καταπιεί το ανοιχτό τέλος, το περίφημο «open ending», προκειμένου, συν τοις άλλοις, να διασκεδαστούν οι φόβοι μεγάλου τμήματος της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Και αυτό έγινε κατορθωτό, όσο και αν απείλησε, όσο και αν «χτυπήθηκε» ο κ. Ερντογάν. Οι Ευρωπαίοι έδειξαν ότι ξέρουν καλά το ανατολίτικο παζάρι κι έτσι ήταν αδύνατο στον Τούρκο πρωθυπουργό να τους πουλήσει κιλίμια ως χειροποίητα χαλιά Χαρέκε. Σε ό,τι μας αφορά, το αγκάθι που έπρεπε να ξεπεραστεί ήταν η απειλή χρήσης του βέτο, που επέσειε ως ενδεχόμενο ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσσος Παπαδόπουλος, εάν δεν έπαιρνε την «αυτονόητη», σύμφωνα με τα λεγόμενα όσων τους απατά η μνήμη τους και λησμονούν τι διεπράχθη στο ελληνοκυπριακό δημοψήφισμα τον Απρίλιο -αναγνώριση από την Τουρκία. Αναγνώριση de facto βέβαια, δηλαδή για τα μάτια του κόσμου, έστω και μέσω της υπογραφής του πρωτοκόλλου της τελωνειακής συμφωνίας. Φοβερός εθνικός στόχος, μετά το «περήφανο ΟΧΙ» να εκλιπαρείς αναγνώριση από τον ηγέτη μιας χώρας που κατέχει το βόρειο τμήμα του νησιού σου!

Πόσες πιθανότητες είχε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος; Κατά τη γνώμη του γράφοντος καμία και καλώς τελικά ο μοιραίος άνθρωπος της Λουκέρνης και του δημοψηφίσματος, ο Τάσσος Παπαδόπουλος, την ανάγκη φιλοτιμίαν ποιούμενος και αρκούμενος στις αμφιλεγόμενες συμβιβαστικές διατυπώσεις των συμπερασμάτων της Συνόδου, υπερψήφισε τελικά την απόφαση, παίρνοντας για εκείνα τα ελάχιστα δευτερόλεπτα την... ικανοποίηση ότι τον... αναγνώρισε ο Ερντογάν.

Κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει εάν ο κ. Παπαδόπουλος αντελήφθη το δικό του «end game», το τέλος δηλαδή της μεγαλομανούς φαντασίωσης που πήρε χαρακτήρα πολιτικής στρατηγικής και που στόχευε, βάζοντας μέσω του «βροντερού όχι» στην άκρη τον ΟΗΕ και την προτεινόμενη λύση, να μετατρέψει την προηγηθείσα ελληνοκυπριακή ένταξη σε ακαταμάχητο στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας. Ο Ελληνοκύπριος πρόεδρος, δέσμιος των παραδοσιακών αντιλήψεων του ελληνοκυπριακού εθνικισμού, νόμιζε ότι θα κατάφερνε (περιφρονώντας τελείως τη βούληση όλων ανεξαιρέτως των Ευρωπαίων εταίρων) να καταστήσει το Κυπριακό αντικείμενο ευρωτουρκικής διαμάχης, ανταλλάσσοντας την κατάλληλη στιγμή το «ναι» στην ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας, με την προώθηση «ευρωπαϊκής λύσης» του Κυπριακού, κομμένης και ραμμένης στα μέτρα των επιδιώξεών του για πλήρη κυριαρχία των Ελληνοκυπρίων.

Αυτή η ανεδαφική πολιτική που συνοδεύτηκε από μια εντελώς κουτοπόνηρη συμπεριφορά, δικαιολογημένα θεωρήθηκε κοροϊδία και εξαπάτηση του ΟΗΕ και της Ε.Ε. -και φυσιολογικά κατέρρευσε στις Βρυξέλλες. Και δεν έχουμε κανένα λόγο να είμαστε στενοχωρημένοι όσοι/ες είχαμε προειδοποιήσει για τις συνέπειες που θα είχε η επικράτηση του «όχι» στο δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν. Αντίθετα, η ήττα της πολιτικής Παπαδόπουλου μαζί με την ήττα της αντίστοιχης στρατηγικής του τουρκικού εθνικισμού ήταν και είναι sine qua non όροι για την ειρηνική επανένωση του νησιού και την αρμονική συμβίωση των δύο κοινοτήτων.

Οχι δάκρυα για τον κ. Παπαδόπουλο λοιπόν. Είναι λάθος -κι ας βολεύει άλλοτε την κυβέρνηση κι άλλοτε την αντιπολίτευση- να καθιστούμε τις εκάστοτε επιλογές του σε απόλυτο μέτρο των δικών μας επιδιώξεων και στόχων στην περιοχή. Η ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας είναι το πιο πολύτιμο πετράδι -όπως προσφυώς έχει γραφεί- στο στέμμα της εξωτερικής μας πολιτικής. Ας το ομολογήσουμε κι ας συμπεριφερθούμε αναλόγως τόσο στα ελληνοτουρκικά όσο και στο Κυπριακό. Και τα χρόνια που έρχονται και άμεσα που από πολλές πλευρές φαίνεται να υπάρχει διάθεση αναθέρμανσης του διεθνούς ενδιαφέροντος και επαναφοράς του σχεδίου Ανάν. Η 3η Οκτωβρίου 2005 είναι πολύ πιο κοντά από όσο δείχνει ο ημερολογιακός χρόνος.

*Ανένταχτος, του χώρου της Ανανεωτικής Μεταρρυθμιστικής Αριστεράς