Ο υπαρκτός Ελληνισμός και η κυρία Δραγώνα

Ρωτήστε τον χειρότερο μεθυσμένο πιθηκάνθρωπο που θα συναντήσετε ένα βράδυ σε οποιαδήποτε παμπ της Αλβιώνος. Εφόσον νιώθει Βρετανός, ακόμη και αν είναι αναλφάβητος, θα σας επιβεβαιώσει ότι το έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ είναι μέρος της εθνικής ταυτότητας των Βρετανών. Επί δεκαετίες, ο πνευματικός κόσμος της Βρετανίας -φιλόλογοι, κριτικοί, θεράποντες του Θέσπιδος- έχτιζαν την εικόνα του «βάρδου» ως ποιητικού στυλοβάτη του εθνικού πεπρωμένου της χώρας. (Το αποκορύφωμα αυτής της μακράς πορείας απολαμβάνουμε σήμερα στον κινηματογραφικό Ερρίκο Ε΄ του Ολίβιε. Δεν είναι τυχαίο ότι η ταινία γυρίστηκε στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και είναι αφιερωμένη στους στρατιώτες που πήραν μέρος στην απόβαση στη Νορμανδία.)

Στη δεκαετία του 1950 όμως, τα πράγματα άλλαξαν. Επεσε η αυλαία για τη βρετανική αυτοκρατορία και, ταυτόχρονα, έφτασαν στο «σμαραγδένιο νησί» (για να θυμηθούμε τον επιθανάτιο μονόλογο του σαιξπηρικού Ιωάννη της Γάνδης...) νέα ρεύματα σκέψης από την ηπειρωτική Ευρώπη. Εκτοτε, στον πανεπιστημιακό κόσμο της Βρετανίας ξεκίνησε μια τάση αποδόμησης της «πατριωτικής» ανάγνωσης του σαιξπηρικού έργου, η οποία συνεχίζεται (εποικοδομητικά -αν μου επιτρέπετε την ειρωνεία...) ώς τις μέρες μας. Η μάχη ιδεών, που δόθηκε ανάμεσα σε παραδοσιακούς και τους νεωτεριστές, ιδίως τα πρώτα χρόνια, ήταν σκληρή. Ομως κανένας από τους πρώτους δεν αμφισβήτησε το δικαίωμα των νεωτεριστών να ερευνούν και να αμφισβητούν τα «γενικώς αποδεκτά».

Αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα εις βάρος της καθηγήτριας Θάλειας Δραγώνα -και μάλιστα από άσχετους, όπως ο Γ. Καρατζαφέρης και ο Γ. Τραγάκης. Ο δεύτερος, συγκεκριμένα, της καταλογίζει ότι το βιβλίο «“Τι είν’ η πατρίδα μας;” -Εθνοκεντρισμός στην εκπαίδευση» (συλλογική εργασία, με την κοινή επιμέλεια των Α. Φραγκουδάκη και Θ. Δραγώνα) περιέχει «εξευτελιστικές εκφράσεις και για το ελληνικό έθνος και για τους Ελληνες». Προφανώς, ο κ. Τραγάκης δεν έχει καν ξεφυλλίσει το βιβλίο. Αυτό δεν τον εμποδίζει όμως να γίνεται ουρά του κ. Καρατζαφέρη, ο οποίος με τη σειρά του απλώς αναμασά τα όσα καταγγέλλουν ανησυχούντες απόστρατοι.

Κατανοώ την ανησυχία τους. Είναι σκληρό να μαθαίνεις ξαφνικά ότι η εθνική ταυτότητα δεν είναι έννοια υπεράνω της Ιστορίας και ότι δεν μένει αναλλοίωτη εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν. Οπως είναι σκληρό να μαθαίνεις ότι πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες δεν κατοικούν δράκοντες, ότι η Γη δεν είναι επίπεδη, ότι επίσης δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος, ότι δεν υπάρχει Αϊ-Βασίλης και άλλα πολλά. Ομως η ενοχοποίηση του επιστημονικού λόγου είναι σκοταδισμός. Οταν μάλιστα γίνεται στον βωμό πολιτικών σκοπιμοτήτων, φοβάμαι ότι καταντά χυδαιότητα...