Παρωδία δίκης στη Μόσχα
Τέτα Παπαδοπούλου, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2011-01-07
Παλιά, στα χρόνια του Στάλιν, οι κατηγορούμενοι στις διαβόητες δίκες της Μόσχας ομολογούσαν την «ενοχή» τους, δέχονταν ότι είναι προδότες, πράκτορες, έμμισθοι ξένων μυστικών υπηρεσιών και ό,τι άλλο θέλετε.
Τώρα, στην εποχή του Πούτιν, οι κατηγορούμενοι επιτρέπεται να εκφράσουν αντιρρήσεις, ακόμη και να αρνηθούν τις κατηγορίες. Πρόοδος της ρωσικής Δικαιοσύνης... Πλην όμως, η δικαστική απόφαση είναι ειλημμένη.
Ετσι έγινε, με τον πιο κραυγαλέο τρόπο, στη νέα δίκη-καταδίκη τού Μιχαήλ Χοντορκόφσκι.
Στις 30 Δεκεμβρίου, στη Μόσχα, ο πρώην ιδιοκτήτης του πάλαι ποτέ πετρελαϊκού κολοσσού «Yukos» και επίσης ο άλλοτε πιο πλούσιος άνθρωπος της Ρωσίας, καταδικάστηκε σε επιπλέον έξι χρόνια κάθειρξης. Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι βρίσκεται ήδη στη φυλακή από το 2005, στη Σιβηρία, 6.000 χιλιόμετρα από τη Μόσχα, όπου εκτίει ποινή επτά ετών. Θα αποφυλακιζόταν σε λίγους μήνες. Τελικά, με τη νέα ποινή, θα μείνει στη Σιβηρία έως και το 2017.
Η τύχη του, πάντως, ήταν προδιαγεγραμμένη. Σκεφθείτε μόνον το εξής: ενώ η δίκη ήταν σε εξέλιξη, ο Ρώσος πρωθυπουργός Βλαντιμίρ Πούτιν, μιλώντας στην τηλεόραση, είπε ότι η θέση τού Χοντορκόφσκι και κάθε κλέφτη είναι στη φυλακή. Ούτε τα προσχήματα τηρούνται.
Κατακραυγή και διαμαρτυρίες για τη δίκη-παρωδία. Η Διεθνής Αμνηστία και άλλες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εξωτερικό. Δικηγόροι, διανοούμενοι και δημοσιογράφοι μέσα στη Ρωσία. Ολοι υψώνουν τη φωνή τους υπέρ του Χοντορκόφσκι. Ανάμεσά τους, η ηλικιωμένη ακτιβίστρια Λουντμίλα Αλεξέγιεβα, προσωπικότητα κύρους, πρόεδρος της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Ομάδα Ελσίνκι της Μόσχας», η οποία δήλωσε επί λέξει: «αυτή η αισχρή ποινή δείχνει ακριβώς την έλλειψη ανεξαρτησίας των ρωσικών δικαστηρίων» (FRANCE24, 31.12.2010).
Μιχαήλ Χοντορκόφσκι. Ο πιο διάσημος κρατούμενος στη Ρωσία. Ο άνθρωπος που, παρ’ ότι βρίσκεται σε τόσο δυσχερή θέση, τολμά να προκαλέσει και να αψηφήσει τον πανίσχυρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Τα χρόνια της Σιβηρίας τον άλλαξαν, αλλά δεν τον λύγισαν. Αντιθέτως. Ο πρώην «βασιλιάς του ρωσικού πετρελαίου» στάθηκε στο εδώλιο αποφασισμένος και αξιοπρεπής. Με τολμηρές παρεμβάσεις μέσα στο δικαστήριο και ανάλογες δηλώσεις, έξω, στα Μέσα Ενημέρωσης. Συχνά χαμογελούσε. Ακόμη και τη στιγμή της βαριάς καταδικαστικής απόφασης, ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι παρέμεινε χαμογελαστός.
Ας δούμε όμως εν συντομία τα γεγονότα με τη σειρά. Ας δούμε ιδίως ποιος είναι ο βαθύτερος λόγος -ο πραγματικός και ουσιαστικός- που ο Βλαντιμίρ Πούτιν θέλει να εξουδετερώσει τον Χοντορκόφσκι.
Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, 47 ετών, βεβαίως δεν είναι άγιος (όπως εξάλλου και οι περισσότεροι από τους άλλους Ρώσους μεγιστάνες). Εφτιαξε την τεράστια περιουσία του -με κέντρο την κολοσσιαία επιχείρηση πετρελαίου «Yukos»- σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, όταν πρόεδρος της Ρωσίας ήταν ο Μπόρις Γέλτσιν (1991-1999).
Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν ήταν ότι έγινε ο πιο πλούσιος άνθρωπος στη Ρωσία, αλλά το γεγονός ότι θέλησε να αντισταθεί και να αμφισβητήσει την εξουσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος στο μεταξύ έγινε πρόεδρος το 2000.
Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι δεν ενδιαφερόταν μόνο για το πετρέλαιο και τις επιχειρήσεις. Αρχισε να στηρίζει και να χρηματοδοτεί τη δημιουργία μιας πολιτικής αντιπολίτευσης απέναντι στον ένοικο του Κρεμλίνου. Ξεκίνησε, επίσης, εκστρατεία εναντίον της διαφθοράς.
Ολες αυτές οι πρωτοβουλίες δεν άρεσαν καθόλου, μα καθόλου, στον Πούτιν· δεν μπορούσε να τις ανεχθεί. Στο πρόσωπο του Χοντορκόφσκι έβλεπε έναν αντίπαλο πρώτης γραμμής. Και άρχισε την επίθεση.
Το 2003, ο Χοντορκόφσκι συλλαμβάνεται. Το 2004, η «Yukos» πωλείται σε διαφόρους ημετέρους της εξουσίας Πούτιν. Το 2005, δικάζεται και καταδικάζεται (για απάτη και φοροδιαφυγή). Τώρα, δικάστηκε και καταδικάστηκε ξανά (υπεξαίρεση και ξέπλυμα χρήματος). Αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες.
Στην απολογία του -με χαρακτηριστικά πολιτικού μανιφέστου- τα είπε όλα, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε στο παρακάτω μικρό απόσπασμα:
«Δεν θέλω να πεθάνω στη φυλακή. Εάν όμως χρειαστεί, δεν θα διστάσω(...). Δεν πρόκειται για τη δική μου υπόθεση. Πρόκειται για την ελπίδα εκατομμυρίων Ρώσων πολιτών. Την ελπίδα, δηλαδή, ότι αύριο τα δικαιώματά τους δεν θα καταπατώνται, αλλά θα προστατεύονται από τα δικαστήρια (...). Θέλω να γίνει η Ρωσία χώρα ελευθερίας και Δικαίου. Θέλω η ανεξάρτητη Δικαιοσύνη να γίνει κανόνας στη χώρα μου. Θέλω να μην αφήσουμε στα παιδιά μας το επικίνδυνο σύμβολο ενός ολοκληρωτικού κράτους».
Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι θα αποφυλακιζόταν πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2012. Και είχε σκοπό να είναι υποψήφιος. Ομως ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν ήθελε με τίποτα μια τέτοια αναμέτρηση. Εδωσε, λοιπόν, εντολές. Κρατήστε τον κι άλλο στη Σιβηρία. Ηταν τόσο απλό. Χρειαζόταν μόνο μια παρωδία δίκης.
ΥΓ.Τρελή είδηση. 300.000 ευρώ αποζημίωση εισέπραξε από την ασφάλειά της η εταιρεία καλλυντικών «Guerlain». Γιατί; Διότι τα καταστήματά της έμειναν κλειστά λόγω διαδηλώσεων διαμαρτυρίας για τις ρατσιστικές κορώνες που εκτόξευσε από τηλεοράσεως ο ιδιοκτήτης κ. Ζαν-Πολ Γκερλέν. Δηλαδή αντί να πληρώσει, βγήκε κερδισμένος
Τώρα, στην εποχή του Πούτιν, οι κατηγορούμενοι επιτρέπεται να εκφράσουν αντιρρήσεις, ακόμη και να αρνηθούν τις κατηγορίες. Πρόοδος της ρωσικής Δικαιοσύνης... Πλην όμως, η δικαστική απόφαση είναι ειλημμένη.
Ετσι έγινε, με τον πιο κραυγαλέο τρόπο, στη νέα δίκη-καταδίκη τού Μιχαήλ Χοντορκόφσκι.
Στις 30 Δεκεμβρίου, στη Μόσχα, ο πρώην ιδιοκτήτης του πάλαι ποτέ πετρελαϊκού κολοσσού «Yukos» και επίσης ο άλλοτε πιο πλούσιος άνθρωπος της Ρωσίας, καταδικάστηκε σε επιπλέον έξι χρόνια κάθειρξης. Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι βρίσκεται ήδη στη φυλακή από το 2005, στη Σιβηρία, 6.000 χιλιόμετρα από τη Μόσχα, όπου εκτίει ποινή επτά ετών. Θα αποφυλακιζόταν σε λίγους μήνες. Τελικά, με τη νέα ποινή, θα μείνει στη Σιβηρία έως και το 2017.
Η τύχη του, πάντως, ήταν προδιαγεγραμμένη. Σκεφθείτε μόνον το εξής: ενώ η δίκη ήταν σε εξέλιξη, ο Ρώσος πρωθυπουργός Βλαντιμίρ Πούτιν, μιλώντας στην τηλεόραση, είπε ότι η θέση τού Χοντορκόφσκι και κάθε κλέφτη είναι στη φυλακή. Ούτε τα προσχήματα τηρούνται.
Κατακραυγή και διαμαρτυρίες για τη δίκη-παρωδία. Η Διεθνής Αμνηστία και άλλες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εξωτερικό. Δικηγόροι, διανοούμενοι και δημοσιογράφοι μέσα στη Ρωσία. Ολοι υψώνουν τη φωνή τους υπέρ του Χοντορκόφσκι. Ανάμεσά τους, η ηλικιωμένη ακτιβίστρια Λουντμίλα Αλεξέγιεβα, προσωπικότητα κύρους, πρόεδρος της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Ομάδα Ελσίνκι της Μόσχας», η οποία δήλωσε επί λέξει: «αυτή η αισχρή ποινή δείχνει ακριβώς την έλλειψη ανεξαρτησίας των ρωσικών δικαστηρίων» (FRANCE24, 31.12.2010).
Μιχαήλ Χοντορκόφσκι. Ο πιο διάσημος κρατούμενος στη Ρωσία. Ο άνθρωπος που, παρ’ ότι βρίσκεται σε τόσο δυσχερή θέση, τολμά να προκαλέσει και να αψηφήσει τον πανίσχυρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Τα χρόνια της Σιβηρίας τον άλλαξαν, αλλά δεν τον λύγισαν. Αντιθέτως. Ο πρώην «βασιλιάς του ρωσικού πετρελαίου» στάθηκε στο εδώλιο αποφασισμένος και αξιοπρεπής. Με τολμηρές παρεμβάσεις μέσα στο δικαστήριο και ανάλογες δηλώσεις, έξω, στα Μέσα Ενημέρωσης. Συχνά χαμογελούσε. Ακόμη και τη στιγμή της βαριάς καταδικαστικής απόφασης, ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι παρέμεινε χαμογελαστός.
Ας δούμε όμως εν συντομία τα γεγονότα με τη σειρά. Ας δούμε ιδίως ποιος είναι ο βαθύτερος λόγος -ο πραγματικός και ουσιαστικός- που ο Βλαντιμίρ Πούτιν θέλει να εξουδετερώσει τον Χοντορκόφσκι.
Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, 47 ετών, βεβαίως δεν είναι άγιος (όπως εξάλλου και οι περισσότεροι από τους άλλους Ρώσους μεγιστάνες). Εφτιαξε την τεράστια περιουσία του -με κέντρο την κολοσσιαία επιχείρηση πετρελαίου «Yukos»- σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, όταν πρόεδρος της Ρωσίας ήταν ο Μπόρις Γέλτσιν (1991-1999).
Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν ήταν ότι έγινε ο πιο πλούσιος άνθρωπος στη Ρωσία, αλλά το γεγονός ότι θέλησε να αντισταθεί και να αμφισβητήσει την εξουσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος στο μεταξύ έγινε πρόεδρος το 2000.
Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι δεν ενδιαφερόταν μόνο για το πετρέλαιο και τις επιχειρήσεις. Αρχισε να στηρίζει και να χρηματοδοτεί τη δημιουργία μιας πολιτικής αντιπολίτευσης απέναντι στον ένοικο του Κρεμλίνου. Ξεκίνησε, επίσης, εκστρατεία εναντίον της διαφθοράς.
Ολες αυτές οι πρωτοβουλίες δεν άρεσαν καθόλου, μα καθόλου, στον Πούτιν· δεν μπορούσε να τις ανεχθεί. Στο πρόσωπο του Χοντορκόφσκι έβλεπε έναν αντίπαλο πρώτης γραμμής. Και άρχισε την επίθεση.
Το 2003, ο Χοντορκόφσκι συλλαμβάνεται. Το 2004, η «Yukos» πωλείται σε διαφόρους ημετέρους της εξουσίας Πούτιν. Το 2005, δικάζεται και καταδικάζεται (για απάτη και φοροδιαφυγή). Τώρα, δικάστηκε και καταδικάστηκε ξανά (υπεξαίρεση και ξέπλυμα χρήματος). Αρνήθηκε όλες τις κατηγορίες.
Στην απολογία του -με χαρακτηριστικά πολιτικού μανιφέστου- τα είπε όλα, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε στο παρακάτω μικρό απόσπασμα:
«Δεν θέλω να πεθάνω στη φυλακή. Εάν όμως χρειαστεί, δεν θα διστάσω(...). Δεν πρόκειται για τη δική μου υπόθεση. Πρόκειται για την ελπίδα εκατομμυρίων Ρώσων πολιτών. Την ελπίδα, δηλαδή, ότι αύριο τα δικαιώματά τους δεν θα καταπατώνται, αλλά θα προστατεύονται από τα δικαστήρια (...). Θέλω να γίνει η Ρωσία χώρα ελευθερίας και Δικαίου. Θέλω η ανεξάρτητη Δικαιοσύνη να γίνει κανόνας στη χώρα μου. Θέλω να μην αφήσουμε στα παιδιά μας το επικίνδυνο σύμβολο ενός ολοκληρωτικού κράτους».
Ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι θα αποφυλακιζόταν πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2012. Και είχε σκοπό να είναι υποψήφιος. Ομως ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν ήθελε με τίποτα μια τέτοια αναμέτρηση. Εδωσε, λοιπόν, εντολές. Κρατήστε τον κι άλλο στη Σιβηρία. Ηταν τόσο απλό. Χρειαζόταν μόνο μια παρωδία δίκης.
ΥΓ.Τρελή είδηση. 300.000 ευρώ αποζημίωση εισέπραξε από την ασφάλειά της η εταιρεία καλλυντικών «Guerlain». Γιατί; Διότι τα καταστήματά της έμειναν κλειστά λόγω διαδηλώσεων διαμαρτυρίας για τις ρατσιστικές κορώνες που εκτόξευσε από τηλεοράσεως ο ιδιοκτήτης κ. Ζαν-Πολ Γκερλέν. Δηλαδή αντί να πληρώσει, βγήκε κερδισμένος
