Προοδευτικές ευρωπαϊκές τάσεις και αξιοπερίεργες ελληνικές αντιστάσεις

Μια σημαντική έκκληση δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα ZEIT - Online στις 23 Ιουνίου με τίτλο: «Για μια στενότερη πολιτική Ένωση» και υπότιτλο «… Ανοιχτή επιστολή κατά των συνεχώς νέων πακέτων λιτότητας και υπέρ της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» Η επιστολή υπογράφεται από εξέχουσες προσωπικότητες, πολιτικούς, οικονομολόγους, φιλοσόφους όπως οι Giuliano Amato (πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας), Zygmunt Bauman , Ulrich Beck, Alfred Gusenbauer (πρώην ομοσπονδιακός καγκελάριος της Αυστρίας), Jürgen Habermas, Henning Meyer, Poul Nyrup Rasmussen (πρώην πρωθυπουργός της Δανίας και πρόεδρος του κόμματος των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών PES), Martin Schulz (πρόεδρος της σοσιαλιστικής κοινοβουλευτικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) κλπ. Στην έκκληση που ήδη από τον τίτλο κάνει φανερή την επιδίωξή της μεταξύ άλλων τονίζεται:

«…Καλούμε όλους τους ευρωπαϊκούς φορείς λήψης αποφάσεων να υιοθετήσουν ξανά μια πολιτική ατζέντα και να επεξεργαστούν ένα μελλοντικό σχέδιο για μια επιτυχημένη και ενωμένη Ευρώπη. Χρειαζόμαστε μία αξιόπιστη νέα πρόταση για οικονομικές μεταρρυθμίσεις και ανάπτυξη, στην οποία θα μπορέσουν να συναινέσουν όλοι οι Ευρωπαίοι - στο Βορρά όπως στο Νότο. Αυτό που δεν χρειαζόμαστε, είναι συνεχώς νέα πακέτα μέτρων λιτότητας, τα οποία δεν δημιουργούν ούτε εμπιστοσύνη ούτε οικονομική και κοινωνική αειφορία. Χρειαζόμαστε νέους και αποτελεσματικούς οικονομικούς κυβερνητικούς μηχανισμούς, προκειμένου να διορθωθούν οι θεσμικές ελλείψεις της Ευρωζώνης και να προωθηθεί ο στενότερος συντονισμός της δημοσιονομικής πολιτικής. Η νομισματική ένωση δεν λειτουργεί χωρίς μια στενότερη πολιτική ένωση. Αυτό πρέπει να αναγνωριστεί και να εφαρμοστεί, αντί να ρισκάρουμε την κατάρρευση της Ευρωζώνης…»

Πρόθεσή μου, μέσω της αναφοράς στη συγκεκριμένη πρωτοβουλία δεν είναι να αναδείξω μόνο την προφανή θετική διάσταση μιας τέτοιας κίνησης αυτές τις κρίσιμες ώρες για την Ελλάδα και την Ευρώπη, εφόσον, απερίφραστα στρέφεται εναντίον των εφαρμοζόμενων πολιτικών που οδηγούν τα δημόσια οικονομικά στον φαύλο κύκλο της ύφεσης και της υπερχρέωσης και την κοινωνία σε καταστροφικά αδιέξοδα. Ούτε να επισημάνω τη συνάφεια των προτάσεων που διατυπώνει με εκείνες μιας σειράς Διεθνών Οργανισμών (όπως ο ΟΗΕ), σημαντικών προσωπικοτήτων και οικονομικών αναλυτών. Θυμίζω μόνο ότι, τις τελευταίες ημέρες κατά των υφεσιακών πολιτικών, υπέρ της διαγραφής/αναδιάρθρωσης του χρέους της Ελλάδας και μιας αναπτυξιακής πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν τοποθετηθεί μεταξύ άλλων ο Χέλμουτ Σμιτ, ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ, ο Ζακ Ατταλί, ο Όσκαρ Λαφοντέν, ο Πέερ Στάϊνμπρουκ, ο Ντάνιελ Γκρος, ο Βόλφγκανγκ Μινχάου και πολλοί άλλοι που προειδοποιούν από τις στήλες του ευρωπαϊκού και διεθνούς τύπου, ότι, η ελληνική κρίση εάν αντιμετωπιστεί ad hoc όπως μέχρι σήμερα ή εάν αφεθεί ανεξέλεγκτη, κινδυνεύει να σκορπιστεί σαν «οικονομική πανούκλα» σε όλο τον κόσμο.

Στόχος μου είναι να καταδείξω το αξιοπερίεργο μιας ελληνικής αντινομίας, στον αντίποδα αυτών που συνήθως σχολιάζονται, που δεν είναι άλλη από το απίστευτο έλλειμμα της ιθύνουσας πολιτικής τάξης της χώρα μας, η οποία αντί να οχυρωθεί πίσω από αυτά ακριβώς τα επιχειρήματα της έκκλησης των Ευρωπαίων πολιτικών και διανοουμένων, να τα μετουσιώσει σε καθημερινό πολιτικό και διαπραγματευτικό λόγο και αντίστοιχες «κόκκινες γραμμές», παραιτείται του ρόλου της και προτιμά να συντάσσεται κλαυθμηρίζοντας δικαιολογίες ή εκτοξεύοντας απειλές με την ακριβώς αντίθετη πολιτική. Την πολιτική του μνημονίου που η ο ίδιος ο κ. Παπανδρέου παραδέχεται ότι απέτυχε και του μεσοπρόθεσμου που ομολογεί ότι αδυνατεί να πείσει ότι θα επιτύχει.

Αντί να είναι ο πρωθυπουργός και η ελληνική κυβέρνηση αυτοί που υπερασπίζονται σθεναρά τη χώρα έναντι των δανειστών της και των απαιτήσεών τους, τουλάχιστον, όσο το πράττει π.χ. ο Κον Μπεντίτ, είναι εκείνοι που διακινούν με περίσσιο ζήλο τον πρωτοφανή για δημοκρατική κοινωνία εκβιασμό: «Μεσοπρόθεσμο και 5η δόση ή χρεωκοπία και έξοδος από το ευρώ». Ενώ, ο ανεκδιήγητος κ. Πάγκαλος έκανε λόγο ακόμη και για κάθοδο των τανκς! Τι κι αν ο νέος Υπουργός Οικονομικών κ. Βενιζέλος, υπό την απειλή της κυβερνητικής κατάρρευσης και στην προσπάθειά του να ανασύρει από το βυθό τα υπολείμματα της κυβερνητικής αποφασιστικότητας, διέρρεε σε φιλικά έντυπα ότι «οι αγανακτισμένοι θα είναι το μυστικό όπλο του στις διαπραγματεύσεις». Τι κι αν καλλιεργούνταν ψευδαισθήσεις για σκληρή επαναδιαπραγμάτευση. Άνθρακες ο θησαυρός. Εντός δύο ημερών, χωρίς διαπραγματευτική στρατηγική, χωρίς σοβαρό σχέδιο, χωρίς αίσθηση τού τι διακυβεύεται, ο κ. Βενιζέλος υποχρεώθηκε σε άτακΑτη και ταπεινωτική αναδίπλωση, φέρνοντας ακόμη χειρότερα μέτρα από αυτά του προκατόχου του.

Η έκκληση, αξίζει επίσης να μας απασχολήσει, προκειμένου να αναλογιστούμε μια ακόμη αντινομία που παρατηρείται στη στάση ή μάλλον στην «αντίσταση» πολλών Ελλήνων πνευματικών «ταγών» απέναντι στις τάσεις που επικρατούν στην προοδευτική ευρωπαϊκή διανόηση, αναφορικά με το ελληνικό ζήτημα. Με τις παρεμβάσεις τους, εδώ και πολύ καιρό συγκεκριμένοι διανοούμενοι και πνευματικοί άνθρωποι, με μεγάλη προσφορά και αναμφισβήτητες ικανότητες, θέτουν, σε υποδεέστερη μοίρα τις διαπιστώσεις για τα πολιτικά ελλείμματα της σημερινής Ευρώπης που εμπεριέχονται στην παραπάνω έκκληση των Ευρωπαίων συναδέλφων τους. Aπευθύνονται στην ελληνική κοινωνία με ζητωκραυγές υπέρ του μνημονίου ή με επιχειρήματα του τύπου «ακόμη και αν δεν υπήρχε το μνημόνιο θα έπρεπε να το εφεύρουμε». Δείχνουν ότι, θεωρούν παγιωμένο και μη επιδεχόμενο μεταρρύθμισης το σημερινό ευρωπαϊκό πλαίσιο και ότι έχουν μοιρολατρικά συμβιβαστεί με την απωθητική εικόνα μιας «ομοουσίου και αδιαιρέτου» Ευρώπης τιμωρού των τεμπέληδων του Νότου. Ο λόγος τους μήνες τώρα είναι έντονα ηθικολογικός, ιδεολογικά συγγενής και στενά διαπλεκόμενος με εκείνον του νεοφιλελευθερισμού, εντυπωσιακά εσωστρεφής και εξαιρετικά ανθεκτικός και αδιαπέραστος από προβληματισμούς και προτάσεις για την υπέρβαση της κρίσης που αναπτύσσονται σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Και μόνο μια απλή ανάγνωση άρθρων τους αλλά και κειμένων όπως η σωτηριολογική έκκληση των 32 του «Τολμήστε!» και η αντιπαραβολή τους με την ανοιχτή επιστολή των Ευρωπαίων διανοουμένων αρκεί για να καταδείξει τη μεγάλη διαφορά. Όπως εύστοχα επισημαίνει σε άρθρο του στα ΝΕΑ στις 21 Ιουνίου 2011 ο Μιχάλης Μοδινός «… σήµερα πια µπορούµε να αναγνωρίσουµε το µέρος της ευθύνης που µας αναλογεί σε ό,τι αφορά τις λανθασµένες παραδοχές στη θεµελίωση του εύθραυστου ευρωπαϊκού οικοδοµήµατος και σε ό,τι βεβαίως αφορά την εσωτερική µας κρίση. Ασχετα από την πολιτική που θα ακολουθήσουµε στο εσωτερικό µας, οφείλουµε να δώσουµε ένα νέο στίγµα, που θα αφορά όχι απλώς την πάση θυσία παραµονή µας στους κόλπους της Ευρώπης αλλά τη βούληση µιας δηµιουργικής ανασύνθεσής της υπέρ της κοινωνίας και µε προτεραιότητα στην πολιτική. Με άλλα λόγια, αντίθετα από ό,τι µερικοί αφελείς πιστεύουν, το να είσαι άκριτα υπέρ του Μνηµονίου ισχυριζόµενος ότι πολλές από τις προβλέψεις του έπρεπε να τις έχουµε εφεύρει οι ίδιοι, δεν σε καθιστά ευρωπαϊστή. Οι ευρωπαϊστές στις µέρες µας, αντιθέτως, απορούν πώς τα κατάφερε η Ευρώπη να σέρνεται πίσω από την ελληνική κρίση δίνοντας λογιστικού τύπου απαντήσεις σε κατ’ εξοχήν πολιτικά προβλήµατα…» Ενώ και ο Σωτήρης Βαλντέν σε άρθρο του με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ο λαϊκισμός του Τολμήστε!» σημειώνει για το ίδιο θέμα: «…Οι σημαντικές πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές κατακτήσεις του λαού μας δεν απειλούνται από τις προσπάθειες κάποιων μειοψηφιών να μας βγάλουν από την Ευρώπη. Απειλούνται ασφαλώς από μιαν οικονομία και κοινωνία που νοσούν βαθιά, αλλά και από τα πρωτοφανή μέτρα που επιβάλλονται από τις σημερινές συντηρητικές ευρωπαϊκές ηγεσίες καθώς και από την ελληνική κυβέρνηση που προσπαθεί να τα εφαρμόσει άκριτα.Όσοι ταυτίζουν την παραμονή μας στην Ευρώπη με αυτά τα μέτρα προσφέρουν, νομίζω, κακή υπηρεσία στην ευρωπαϊκή υπόθεση στη χώρα μας. Στην πράξη βοηθούν αυτούς που θέλουν να μας βγάλουν, αλλά και όσους αντιστρατεύονται κάθε μεταρρύθμιση. Και φυσικά υπονομεύουν τις φωνές που επισημαίνουν μεν τη σοβαρότητα της κατάστασης και την ανάγκη να αντιμετωπιστούν τα άμεσα και τα χρόνια προβλήματα της χώρας, δεν αποδέχονται όμως ως θέσφατο τις συγκεκριμένες ευρωπαϊκές συνταγές…»

Δυστυχώς, μέσα στην κρίση που παρόξυνε τις ιδιαιτερότητες εθνικού, περιφερειακού και τοπικού χαρακτήρα, πολλοί/ές που σε προηγούμενες περιόδους αποτέλεσαν αντίβαρο στις λογικές της εθνικής αναδίπλωσης και περιχαράκωσης, συντάχθηκαν με πολιτικές και αντιλήψεις που κινούνται σε διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση. Απέναντι στον εξιδανικευτικό αντιεκσυγχρονιστικό λόγο και τις απλουστεύσεις του, απέναντι σε «δεξιούς» και «αριστερούς» ανορθολογισμούς, έστησαν το δικό τους ανεστραμμένο είδωλο και τα στερεότυπα του "ελληνικού εξαιρετισμού", της "καθυστέρησης", της «παλαβής αριστεράς», της δομικής και αγεφύρωτης απόκλισης από κάποιο εξωραϊσμένο ευρωπαϊκό ιδεώδες. Καθηλώθηκαν, έτσι, σε διλήμματα και αντιπαραθέσεις άλλων εποχών (μέσα ή έξω από την ΕΟΚ) και μάλιστα ορισμένοι/ες από αυτούς δεν δίστασαν να συμμετάσχουν τον τελευταίο καιρό σε επικίνδυνα παιχνίδια με το ευρώ. Σαν αυτά που στηλίτευσε στην ομιλία του σε πρόσφατη εκδήλωση του περιοδικού Μεταρρύθμιση ο Νίκος Χριστοδουλάκης αναφερόμενος στην Ελληνίδα Επίτροπο Μαρία Δαμανάκη.

Βεβαίως, πάντοτε υπάρχει ο χρόνος και η δυνατότητα κάμψης τέτοιου είδους αντιστάσεων, αναθεωρήσεων και επαναπροσεγγίσεων. Και νομίζω, ότι είναι πολλοί εκείνοι/ες που ενώ τάχθηκαν πέρυσι υπέρ του μνημονίου ή το ανέχτηκαν για λόγους φιλοπατρίας ή εθνικού συμφέροντος, σήμερα μετατοπίζονται, κάνουν δεύτερες σκέψεις, αγωνιούν και προβληματίζονται. Και μόνο, το γεγονός ότι, γύρω από το μεσοπρόθεσμο έχουν αισθητά περιοριστεί οι δοξαστικές αναφορές, ενώ δείχνει να μειώνεται και να εξασθενεί ο κύκλος των πολιτικά διαθέσιμων και «προθύμων» να συμμετάσχουν στη διαχείριση της αποτυχίας του, συνιστά ήδη μια διαφορετική πραγματικότητα.

«Κάτι αλήθεια συμβαίνει εδώ» καθόλου άσχετο με την ορμητική εισβολή του «κινητοποιημένου λαού» στο προσκήνιο των εξελίξεων. Ας το αφουγκραστούμε. Και ας διακρίνουμε τα σήματα που μας έρχονται δυνατά από τους πνευματικούς ανθρώπους, τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που αγωνιούν και αγωνίζονται για μια διαφορετική Ευρωπαϊκή Ένωση. Για μια Ευρώπη απαλλαγμένη από τη λιτότητα και την υποκινούμενη εχθρότητα μεταξύ των λαών της, ικανή να στήσει ξανά στα πόδια της την προοπτική των προοδευτικών μεταρρυθμίσεων, της δημοκρατικής και κοινωνικά αλληλέγγυας ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Σημείωση: συντομευμένη εκδοχή του άρθρου δημοσιεύθηκε στην ΑΥΓΗ στις 28.6.2011