Αυτή η μήτρα είναι ακόμη καρπερή

Η Χρυσή Αυγή, από τη στιγμή που άρχισε να γιγαντώνεται, βρέθηκε τυλιγμένη σε ένα βολικό γι’ αυτή πέπλο παραλλαγής, το οποίο της ύφαναν άλλοι με υλικό τα νήματα δύο μύθων. Ο πρώτος μύθος ήταν ότι επρόκειτο για άλλο ένα ευρωπαϊκό ακροδεξιό κόμμα, ανάμεσα στα πολλά που υπάρχουν σήμερα σχεδόν παντού στην ήπειρο, απλώς λίγο πιο «ζωηρό». Ο δεύτερος, ότι η μεγάλη εκλογική και η ακόμη μεγαλύτερη δημοσκοπική βάση της αποτελείται από ανθρώπους που δεν τρέφουν συμπάθειες για την ιδεολογία της, αλλά εκφράζουν την τιμωρητική οργή τους είτε για τη μνημονιακή πολιτική είτε για την αδράνεια του πολιτικού συστήματος απέναντι στη λαθρομετανάστευση, ή και για τα δύο.

Ο πρώτος μύθος διακινούνταν ευρέως στο εσωτερικό λόγω μικροπολιτικής κουτοπονηριάς και στο εξωτερικό κυρίως λόγω άγνοιας ή στερεοτυπικής σκέψης. Παραβλέποντας ή υποβαθμίζοντας τον καθαρά, απροσχημάτιστα και επιθετικά ναζιστικό (όχι νεοναζιστικό) χαρακτήρα της Χρυσής Αυγής, την εξομοίωνε με ευρωπαϊκά κόμματα που είναι μάλλον ξενοφοβικά παρά ρατσιστικά, δεν επιδιώκουν να ανατρέψουν το κοινοβουλευτικό σύστημα και οπωσδήποτε δεν επιδεικνύουν ούτε κατά διάνοια τον εξτρεμιστικό ακτιβισμό εκείνης. Ο μύθος αυτός κατέρρευσε απότομα με τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, αν και είναι αξιοσημείωτο και ανησυχητικό ότι άντεξε μέχρι τότε.

Ο δεύτερος μύθος φοβάμαι πως θα αποδειχτεί πιο ανθεκτικός. Και αυτό παρά το γεγονός ότι στηρίζεται σε πήλινα πόδια. Αν φταίει η υποταγή στο Μνημόνιο και την τρόικα για το θέριεμα της Χρυσής Αυγής, γιατί τάχα η λαϊκή αγανάκτηση τροφοδοτούσε ολοένα αφειδέστερα αυτή την οργάνωση και όχι τον εξίσου αντιμνημονιακό και αντιτροϊκανό, αλλά δημοσκοπικά καθηλωμένο ΣΥΡΙΖΑ; Αν ήταν ο φόβος μπροστά στην εισαγόμενη καθημερινή εγκληματικότητα που έστελνε τον κόσμο σωρηδόν στην προστατευτική αγκαλιά των μαυρομπλουζάτων, πώς εξηγείται ότι η Χρυσή Αυγή είχε τόση δύναμη και σε περιοχές της χώρας που δεν αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο πρόβλημα με τη λαθρομετανάστευση; Αν, πάλι, φταίει ένας συνδυασμός των δύο αιτιών, γιατί άραγε οι ίδιες αιτίες, αθροιζόμενες, δεν προκάλεσαν σε καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα την ιλιγγιώδη άνοδο ενός ναζιστικού ή νεοναζιστικού μορφώματος;

Οσο για τη θεωρία ότι η δεξαμενή των ψήφων ή των συμπαθειών για τη Χρυσή Αυγή περιλάμβανε κυρίως απελπισμένους που παρασύρθηκαν από τη «φιλανθρωπική» δράση της, αν ισχύει, είναι αβάσταχτα ντροπιαστικό για τον ελληνικό λαό ότι έχει στους κόλπους του μισό ή και ένα εκατομμύριο ανθρώπους πρόθυμους να πουλήσουν την ψήφο και την ψυχή τους σε ναζιστές για μια σακούλα τρόφιμα.

Αλλά δεν ισχύει, πάντως όχι σε βαθμό που να την κάνει πειστική ερμηνεία του φαινομένου Χρυσή Αυγή. Η αλήθεια είναι πιο σύνθετη, αν και όχι πιο ευχάριστη. Υπάρχει από παλιά στην ελληνική κοινωνία ένα φασίζον υπέδαφος, που η Χρυσή Αυγή βρήκε έτοιμο προς εκμετάλλευση από το 2010 και έπειτα, όταν το μεταπολιτευτικό κομματικό σύστημα έχασε τη δυνατότητα να το ενσωματώνει και να το «εξημερώνει», από τη μια με τις γνωστές πελατειακές και διανεμητικές πρακτικές, από την άλλη με κάποιες ιδεολογικές παραχωρήσεις. Το υπέδαφος αυτό συντηρείται από μια παιδεία που προάγει άμεσα μια στρεβλή εθνογνωσία και έμμεσα έναν βάρβαρο, αστοιχείωτο, μισαλλόδοξο, τελικά κίβδηλο πατριωτισμό. Αναμοχλεύεται ολοένα από παρανοϊκές εθνοφυλετικές αφηγήσεις, που θυμίζουν τη ναζιστική μυθολογία (χρόνια προτού η Χρυσή Αυγή μπει για τα καλά στη δημόσια ζωή, τουλάχιστον ένας στους πέντε Ελληνες πίστευε σοβαρά ότι η ελληνική «φυλή» κατάγεται από εξωγήινους που έφεραν στη Γη τον πολιτισμό). Και εκκρίνει έναν διάχυτο αντισημιτισμό, συνοδευόμενο από εξωφρενικές θεωρίες συνωμοσίας με ακόμη πιο εξωφρενικά πλατιά απήχηση (είναι βέβαιο ότι η, δικαιολογημένη, επίσημη έκφραση ανησυχίας από ισραηλιτικές οργανώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για τη δράση της Χρυσής Αυγής θα θεωρηθεί από πολλούς «παρασυρμένους» ως απόδειξη για την ύπαρξη εβραϊκού δακτύλου πίσω από τη δίωξη της οργάνωσης). Ολόκληρη η μεταπολιτευτική κουλτούρα - κόμματα, ΜΜΕ, εκπαιδευτικά ιδρύματα, μεγάλη μερίδα της διανόησης - φλέρταρε ασύστολα με το ένα ή το άλλο στοιχείο αυτού του υφέρποντος πρωτοφασισμού, ή και με όλα.

Η Χρυσή Αυγή εκτίμησε - σωστά, τουλάχιστον ώς το προηγούμενο Σάββατο - ότι δεν είχε να φοβηθεί ένα κοινό μέτωπο των άλλων πολιτικών δυνάμεων εναντίον της. Τα άλλα κόμματα, τυφλωμένα, την υπέτασσαν και τη χρησιμοποιούσαν ως θέμα στους δικούς τους ανταγωνισμούς ή στις ιδεοληψίες τους. Ακόμη και δέκα ημέρες μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα εκπορεύονταν από αριστερούς κύκλους ειρωνείες θλιβερής ελαφρότητας περί «Χρυσαυγιάδας» και ανατριχιαστικά μικρονοϊκοί υπαινιγμοί «σοβαρών» αναλυτών για κυβερνητική προβοκάτσια.

Πάνω από όλα, η Χρυσή Αυγή έβγαλε πολύτιμα διδάγματα από τον Δεκέμβρη του 2008. Και αυτά δεν περιλάμβαναν μόνο την παράλυση ή τη γεμάτη ενοχές ανοχή του κράτους απέναντι στην τυφλή βία. Ακόμη πιο σημαντική ήταν η διαπίστωση ότι υπάρχει ένα υπόγειο, γενικό αίσθημα ασφυξίας μέσα σε ένα εκφυλισμένο, αναποτελεσματικό, συντηρούμενο μόνο χάρη στην αδράνεια πολιτικό σύστημα, που δεν παράγει προϋποθέσεις για ομαλή, δηλαδή δημοκρατική υπέρβασή του. Η Χρυσή Αυγή κατάφερε έτσι να πλασαριστεί ως το μόνο πραγματικά και αποφασιστικά αντισυστημικό κόμμα, καταγγέλλοντας το ίδιο το κοινοβουλευτικό σύστημα, αφενός άμεσα, με μεθοδευμένα χυδαίες, συχνότατα προσωπικές ύβρεις, που ικανοποιούσαν ένα διαδεδομένο αίσθημα αηδίας και αγανάκτησης για τους πολιτικούς, αφετέρου έμμεσα, αλλά και αποτελεσματικότερα, με έναν ακτιβισμό που αναδείκνυε και αναπλήρωνε τόσο την ανικανότητα του κράτους όσο και την αισχυντηλή ολιγωρία των κομμάτων.

Η Χρυσή Αυγή πάτησε γερά πάνω στην αναποφασιστικότητα των άλλων για να διαφημίσει τη δική της αποφασιστικότητα. Η αστραπιαία αυτή τη φορά, αυτονόητα και νόμιμα δυναμική αντίδραση κυβέρνησης και Δικαιοσύνης μετά το φονικό στην Αμφιάλη θρυμμάτισε την αλαζονική πεποίθηση αυτής της οργάνωσης ότι είναι ανίκητη, γιατί έχει απέναντί της «κότες», «φλούφληδες» και μουδιασμένους, λόγω κατουρημένης φωλιάς, πολιτικούς. Είναι μια εξέλιξη που δεν μπορεί παρά να μας χαροποιήσει. Οχι όμως και να μας ανακουφίσει. Μπορεί το συγκεκριμένο έκτρωμα να πάρει τελικά τον δρόμο για τη χωματερή της πολιτικής Ιστορίας μας. Αλλά, για να μιλήσω με τα λόγια του Μπρεχτ στην «Ανοδο του Αρτούρο Ούι», «είναι ακόμη καρπερή η μήτρα απ’ όπου βγήκε αυτό».