Ο Μικρός Ψυχρός Πόλεμος
Κώστας Ιορδανίδης, Η Καθημερινή, Δημοσιευμένο: 2014-03-06
Μετά τη φρίκη του Κιέβου και την πληθώρα των θυμάτων, η ουκρανική κρίση έχει προσλάβει μείζονα γεωπολιτική διάσταση. Το κρίσιμο ερώτημα, βεβαίως, παραμένει εάν η «Μικρά Ρωσία» –όπως ονομαζόταν η Ουκρανία στο παρελθόν– θα οδηγήσει σε ένα Μικρό Ψυχρό Πόλεμο. Θα το διαπιστώσουμε συντόμως.
Βεβαίως, ο Ψυχρός Πόλεμος δεν είχε μόνον την εφιαλτική διάσταση την οποία του αποδίδουν οι αμνήμονες. Στα χρόνια εκείνα, η οικονομική ανάπτυξη ήταν στην κυριολεξία αλματώδης, το κράτος προνοίας εδραιώθηκε στη Δυτική Ευρώπη, η πολιτική εξουσία ήταν παντοδύναμη έναντι ασταθμήτων μεταβλητών που κυριαρχούν σήμερα – όπως οι αγορές και οι διακυμάνσεις του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Μοναδική υπήρξε, τέλος, στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου η πολιτιστική άνθηση σε όλους τους τομείς.
Υπήρχαν, βεβαίως, κρίσεις σοβαρότατες, όπως της Κούβας τον Οκτώβριο του 1962. Αλλά οι πολιτικοί ηγέτες της εποχής εκείνης –ο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, πρόεδρος των ΗΠΑ, και ο Νικίτα Χρουστσόφ, ο πανίσχυρος δικτάτορας της Σοβιετικής Ενώσεως– εντός μιας εβδομάδος μόνον αποκατέστησαν εκ νέου τη σταθερότητα. Η ισορροπία του τρόμου επέβαλε αυτοσυγκράτηση και σωφροσύνη.
Η κατάρρευση των κομμουνιστικών συστημάτων αφαίρεσε από τη Ρωσική Ομοσπονδία τη ζώνη ασφαλείας που εξασφάλιζαν στην ΕΣΣΔ οι δορυφόροι χώρες του Συμφώνου Βαρσοβίας μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το κυριότερο ήταν ότι η περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης πέρασε στην επιρροή των ΗΠΑ.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας κ. Βλαντιμίρ Πούτιν –παράγωγο της σοβιετικής νομενκλατούρας– διετύπωνε επί σειράν ετών τον φόβο περικυκλώσεως της χώρας του από μη φίλιες δυνάμεις. Θεωρούσε ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. προς Ανατολάς στρέφεται εναντίον της Ρωσίας.
Ελάχιστη σημασία έχει εάν οι φόβοι του κ. Πούτιν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Το θέμα είναι ότι ο ίδιος δεν έχει την παραμικρά αμφιβολία. Πέραν τούτου, στην εποχή της παγκοσμιοποιήσεως ο κ. Πούτιν εξακολουθεί να λειτουργεί με όρους συσχετισμού δυνάμεων. Από την άποψη αυτή η παρατήρηση της Γερμανίδας καγκελαρίου κ. Αγκελα Μέρκελ ότι «ο Πούτιν ζει σε άλλον κόσμο» είναι ακριβής, αλλά δεν είναι ο μόνος.
Ενεργών κατά φύσιν και έχοντας αποδεχθεί ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να επανέλθει στη διεθνή σκηνή ως παγκόσμια δύναμη αγωνίζεται να αναδείξει τη χώρα του ως μείζονα περιφερειακή δύναμη και η Ουκρανία είναι το πεδίο που θα δοκιμασθεί αυτή η επιλογή του. Αγνωστο εάν ο Μικρός Ψυχρός Πόλεμος θα αποβεί προς όφελος του κ. Πούτιν.
Το ουσιώδες είναι ότι η ουκρανική φρίκη κατέδειξε και την ασυμβατότητα των συμφερόντων της Ε.Ε. [Γερμανίας] και των ΗΠΑ. Το ερώτημα είναι εάν ο Μικρός Ψυχρός Πόλεμος θα αφορά το σύνολο της Δύσεως έναντι της Ρωσίας ή θα εισπηδήσει στις σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Ευρώπη. Ολα αυτά επί ζημία ασφαλώς των πολιτών της Ουκρανίας.
Βεβαίως, ο Ψυχρός Πόλεμος δεν είχε μόνον την εφιαλτική διάσταση την οποία του αποδίδουν οι αμνήμονες. Στα χρόνια εκείνα, η οικονομική ανάπτυξη ήταν στην κυριολεξία αλματώδης, το κράτος προνοίας εδραιώθηκε στη Δυτική Ευρώπη, η πολιτική εξουσία ήταν παντοδύναμη έναντι ασταθμήτων μεταβλητών που κυριαρχούν σήμερα – όπως οι αγορές και οι διακυμάνσεις του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Μοναδική υπήρξε, τέλος, στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου η πολιτιστική άνθηση σε όλους τους τομείς.
Υπήρχαν, βεβαίως, κρίσεις σοβαρότατες, όπως της Κούβας τον Οκτώβριο του 1962. Αλλά οι πολιτικοί ηγέτες της εποχής εκείνης –ο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, πρόεδρος των ΗΠΑ, και ο Νικίτα Χρουστσόφ, ο πανίσχυρος δικτάτορας της Σοβιετικής Ενώσεως– εντός μιας εβδομάδος μόνον αποκατέστησαν εκ νέου τη σταθερότητα. Η ισορροπία του τρόμου επέβαλε αυτοσυγκράτηση και σωφροσύνη.
Η κατάρρευση των κομμουνιστικών συστημάτων αφαίρεσε από τη Ρωσική Ομοσπονδία τη ζώνη ασφαλείας που εξασφάλιζαν στην ΕΣΣΔ οι δορυφόροι χώρες του Συμφώνου Βαρσοβίας μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το κυριότερο ήταν ότι η περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης πέρασε στην επιρροή των ΗΠΑ.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας κ. Βλαντιμίρ Πούτιν –παράγωγο της σοβιετικής νομενκλατούρας– διετύπωνε επί σειράν ετών τον φόβο περικυκλώσεως της χώρας του από μη φίλιες δυνάμεις. Θεωρούσε ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. προς Ανατολάς στρέφεται εναντίον της Ρωσίας.
Ελάχιστη σημασία έχει εάν οι φόβοι του κ. Πούτιν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Το θέμα είναι ότι ο ίδιος δεν έχει την παραμικρά αμφιβολία. Πέραν τούτου, στην εποχή της παγκοσμιοποιήσεως ο κ. Πούτιν εξακολουθεί να λειτουργεί με όρους συσχετισμού δυνάμεων. Από την άποψη αυτή η παρατήρηση της Γερμανίδας καγκελαρίου κ. Αγκελα Μέρκελ ότι «ο Πούτιν ζει σε άλλον κόσμο» είναι ακριβής, αλλά δεν είναι ο μόνος.
Ενεργών κατά φύσιν και έχοντας αποδεχθεί ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να επανέλθει στη διεθνή σκηνή ως παγκόσμια δύναμη αγωνίζεται να αναδείξει τη χώρα του ως μείζονα περιφερειακή δύναμη και η Ουκρανία είναι το πεδίο που θα δοκιμασθεί αυτή η επιλογή του. Αγνωστο εάν ο Μικρός Ψυχρός Πόλεμος θα αποβεί προς όφελος του κ. Πούτιν.
Το ουσιώδες είναι ότι η ουκρανική φρίκη κατέδειξε και την ασυμβατότητα των συμφερόντων της Ε.Ε. [Γερμανίας] και των ΗΠΑ. Το ερώτημα είναι εάν ο Μικρός Ψυχρός Πόλεμος θα αφορά το σύνολο της Δύσεως έναντι της Ρωσίας ή θα εισπηδήσει στις σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Ευρώπη. Ολα αυτά επί ζημία ασφαλώς των πολιτών της Ουκρανίας.
