Πού είναι η αλληλεγγύη;

Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης - ΟΟΣΑ - βρίσκεται αυτές τις ημέρες στην ελληνική επικαιρότητα ως συντάκτης της περίφημης «εργαλειοθήκης», μιας σειράς μεταρρυθμίσεων που υπέδειξε στη χώρα μας για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και των προοπτικών της ανάπτυξης. Τις συστάσεις του επεξεργάστηκε ο ΟΟΣΑ ύστερα από αίτημα τις ελληνικής κυβέρνησης, η τρόικα επέμεινε να υιοθετηθούν οπωσδήποτε και οι διαπραγματεύσεις με τα αρμόδια υπουργεία τράβηξαν μήνες καθώς θίγονταν διάφορα συμφέροντα, ενώ προβάλλονταν βάσιμες αμφισβητήσεις για τη χρησιμότητα ορισμένων από αυτές. Το τελικό προϊόν των διαπραγματεύσεων ενσωματώθηκε στο νομοσχέδιο που θα κληθεί να ψηφίσει την Κυριακή η Βουλή: και πάλι σε ένα άρθρο, όπως έχουμε συνηθίσει αφότου η συνέχιση της χρηματοδότησης της χώρας εξαρτήθηκε από την κοινοβουλευτική έγκριση όσων εκάστοτε συμφωνούσε η κυβέρνηση με την τρόικα. Ζούμε έτσι για άλλη μία φορά, έστω και σε μικρότερη ένταση, ημέρες κλαδικών κινητοποιήσεων και ταυτόχρονα αμφιβολιών για τη συνοχή της κυβερνητικής πλειοψηφίας.

Σχεδόν απαρατήρητη πέρασε μια άλλη έκθεση του ΟΟΣΑ, «Η κοινωνία με μια ματιά», που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι ούτε η τρόικα ούτε οι δικοί μας υπεύθυνοι της έδωσαν αντίστοιχη σημασία. Οσα όμως επισημαίνονται εκεί για την Ελλάδα θα άξιζε να προσεχθούν πολύ περισσότερο: η οικονομική ανάκαμψη, ακόμα και όταν θα έχει εδραιωθεί, δεν θα τερματίσει διόλου σύντομα την κοινωνική κρίση και την κρίση στην αγορά εργασίας. Ενώ οι απώλειες εισοδήματος και απασχόλησης από το 2008 έως το 2013 ήσαν πολύ μεγαλύτερες από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, το ελληνικό σύστημα κοινωνικής προστασίας ήταν ελλιπώς προετοιμασμένο για την κρίση. Ακόμα το 2010 το 30% του πληθυσμού που είχε τα υψηλότερα εισοδήματα λάμβανε διπλάσιες κοινωνικές μεταβιβάσεις από το φτωχότερο 30%, όταν παντού αλλού επικρατεί η αντίστροφη σχέση (στους φτωχότερους περισσότερα, στους πιο εύπορους λιγότερα). Υστερα από 5 χρόνια δριμείας οικονομικής επιδείνωσης η Ελλάδα παραμένει η μία από τις δύο όλες κι όλες χώρες της ΕΕ χωρίς εθνικό ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα (η άλλη είναι η Ιταλία). Και η δαπάνη για τη στήριξη των ανέργων αποτελεί κλάσμα μόνο εκείνης που διαθέτει μια τυπική χώρα του ΟΟΣΑ μολονότι η ανεργία εδώ είναι πολύ υψηλότερη.

Κύρια προτεραιότητα που θέτει η έκθεση είναι να διασφαλιστεί μια βασική ενίσχυση για τις ομάδες που βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση. Παροχές «δικτύου ασφαλείας» για τους μακροχρόνια ανέργους και για φτωχές οικογένειες σε εργάσιμη ηλικία αναφέρονται από καιρό στην ελληνική πολιτική ατζέντα και έχουν εξοικονομηθεί κάποιοι πόροι για ένα πιλοτικό πρόγραμμα που θα ξεκινούσε φέτος, σημειώνει. Αλλά πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες ώστε η ενίσχυση να γίνει διαθέσιμη για τα ευάλωτα νοικοκυριά σε όλη τη χώρα. Και δεύτερον, θα έπρεπε να διασφαλιστεί η πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, στη στήριξη της απασχόλησης και στην επανακατάρτιση και το πρόγραμμα να επεκταθεί ειδικά για τις ομάδες σε δυσμενέστερη θέση.

Στις τρεις σελίδες που αφιερώνει στην Ελλάδα η έκθεση «Η κοινωνία με μια ματιά» περιγράφει και με στατιστικές συγκρίσεις την τεράστια επιδείνωση που συντελέστηκε εδώ τα τελευταία χρόνια - την οποία δυστυχώς γνωρίζουμε. Παρέχει επίσης ορισμένες οργανωτικές/διοικητικές συμβουλές για αποδοτική εφαρμογή των απαιτούμενων πολιτικών, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Προϋπόθεση θα ήταν, όμως, η προστασία εκείνων που έχουν τις μεγαλύτερες ανάγκες να αποτελούσε πράγματι κορυφαίο πολιτικό στόχο στη χώρα. Και αυτό δεν συμβαίνει. Δεν τον πρόταξαν οι διαδοχικές κυβερνήσεις ούτε τα αντιπολιτευόμενα κόμματα, καθώς με άλλες, ισχυρότερες ομάδες ψηφοφόρων συναρτούσαν πάντα την επανεκλογή τους. Αλλωστε, αν είχαν υιοθετήσει ως μείζονα στόχο τη στήριξη των ασθενεστέρων, δεν θα χρειάζονταν μεγάλη τεχνογνωσία από ξένους εμπειρογνώμονες για να τον προωθήσουν. Επιστημονικές μελέτες με εμπεριστατωμένες προτάσεις υποβάλλονται χρόνια τώρα συνεχώς και επίμονα μέσα στη χώρα, για παράδειγμα από τον καθηγητή Μάνο Ματσαγγάνη. Μένουν στα χαρτιά επειδή συνεπάγονται συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές, διαφορετικές από τις κρατούσες. Προκρίνονται περιπτωσιακές παροχές, όπως τις παρακολουθούμε στη διανομή του πρωτογενούς πλεονάσματος.

Μόνο που η αποτυχία της δημοκρατικής πολιτείας να βοηθήσει μέσα στην κρίση τους πολίτες που πλήττονται περισσότερο, αποτυχία του «συστήματος» εντέλει, τροφοδότησε τις «αντισυστημικές» αντιδράσεις που βλέπουμε γύρω μας, σημείωνε πρόσφατα ο Μάνος Ματσαγγάνης: τον αντικοινοβουλευτισμό, τον λαϊκισμό, την ξενοφοβία, την απώλεια εμπιστοσύνης στους θεσμούς...