Μια πρώτη πολιτική και οικονομική αποτίμηση της όξυνσης της ελληνικής κρίσης

Ζούμε μια περίοδο που η ελληνική κρίση εντάθηκε δραματικά και ταυτόχρονα ξεδιπλώθηκαν σε όλο το εύρος τους και με όλα τα όπλα τους οι στρατηγικές και οι τακτικές των εμπλεκόμενων μερών. Ζούμε μια περίοδο κατά την οποία απολογίζονται πολιτικές και πρόσωπα, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό.

Θα προσπαθήσω να παρουσιάσω την πορεία προς την όξυνση της ελληνικής κρίσης (Ι). Στη συνέχεια, θα συγκρίνω λεπτομερειακά την πρόταση των Θεσμών που τέθηκε στο Δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου με την πρόταση της ελληνικής Κυβέρνησης που υποβλήθηκε για την ένταξη στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας την 9.7.2015 και θα επισημάνω τις περαιτέρω υποχωρήσεις που έγιναν κατά τη δραματική σύνοδο Κορυφής της 12/13.7.2015, ώστε να υπάρχει ακριβής εικόνα για το αποτέλεσμα των χειρισμών της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ (ΙΙ).

Ι. Το πλαίσιο της ελληνικής κρίσης και η κορύφωση του δράματος

Η ελληνική κρίση μοιάζει ατελείωτη, έχει γίνει μια μαύρη τρύπα που απορροφάει διαρκώς πόρους, δημιουργεί πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις και παρεμποδίζει ουσιωδώς την προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στο εσωτερικό της χώρας καταστρέφεται το παρόν και το μέλλον ολόκληρων γενιών.

Σύνηθες σφάλμα στην εκτίμηση της ελληνικής κρίσης είναι η αυτομαστιγωτική στάση: Πρόκειται για ένα αμιγώς ελληνικό πρόβλημα, ένα αμιγώς ελληνικό πρόβλημα, ένα γέννημα των χρόνιων οικονομικών, πολιτικών και πολιτιστικών παθογενειών της χώρας. Η άποψη αυτή έχει ασφαλώς κάποια βάση, στην οποία θα επανέλθω αργότερα. Ορθότερη ωστόσο είναι η εκτίμηση ότι η ελληνική κρίση συνιστά την οξύτερη εκδήλωση ευρύτερων ζητημάτων:

α) Γενικευμένης στο σύνολο του καπιταλιστικού κόσμου υπερμόχλευσης, δηλαδή υπερβολικού τόσο δημόσιου, όσο και ιδιωτικού δανεισμού. Η υπερμόχλευση σχετίζεται με τη σειρά της με την ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα και την αύξηση των ανισοτήτων. Η αύξηση των ανισοτήτων και η διεύρυνση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής μέσω της παγκοσμιοποίησης επιτρέπει τη συσσώρευση κερδών που διοχετεύονται προς επένδυση στο χρηματοπιστωτικό τομέα.

β) Προβλήματα αρχιτεκτονικής και διακυβέρνησης της ευρωζώνης. Η δημιουργία του ευρώ υπήρξε το αναγκαίο συμπλήρωμα της κοινής αγοράς. Δημιούργησε ένα ισχυρό νόμισμα που ανταγωνίζεται ευθέως το δολάριο ως διεθνές μέσο πληρωμών και αποταμίευσης. Το ισχυρό ευρώ εξασφαλίζεται καταστατικά με τα κλασικά αντιπληθωριστικά μέσα, τα χαμηλά ελλείμματα και τους περιορισμούς στην πιστωτική επέκταση, χωρίς να λαμβάνεται επαρκώς υπόψη το διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης, οι διαφορετικές ανάγκες των παραγωγικών βάσεων των κρατών μελών. Στην πρώτη φάση της λειτουργίας του η «χαλαρή» και «πολιτική» παρακολούθηση των δημοσιονομικών αποκλίσεων είχε ως συνέπεια τη δημιουργία σοβαρών ανισορροπιών.

Η σφοδρότητα της ελληνικής κρίσης σχετίζεται ωστόσο με τα ιδιαίτερα προβλήματα της χώρας μας. Από οικονομική άποψη πρόκειται για τριπλή κρίση: Κρίση δημοσιονομική, κρίση τραπεζική και κρίση ανταγωνιστικότητας. Αυτό καθιστά τη λύση εξαιρετικά δύσκολη, διότι η προσπάθεια επίλυσης ενός προβλήματος επιδεινώνει το άλλο.

Ενδεικτικά: Η δραστική μείωση των ελλειμμάτων έχει υφεσιακό αποτέλεσμα, αυξάνει τα κόκκινα δάνεια και πλήττει την ποιότητα του ενεργητικού των τραπεζών. Η αντιμετώπιση της τραπεζικής κρίσης μέσω ανακεφαλαιοποίησης από το Κράτος, επιδεινώνει τη δημοσιονομική κατάστασης. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μέσω της εσωτερικής υποτίμησης επιδεινώνει την τραπεζική κρίση λόγω αύξησης των κόκκινων δανείων λιανικής τραπεζικής και τη δημοσιονομική κρίση λόγω μείωσης φορολογικών εσόδων.

Καμιά άλλη χώρα και αυτής τούτης της περιφέρειας της Ευρωζώνης δεν είχε τα τρία προβλήματα ταυτόχρονα: Η Ιρλανδία και η Κύπρος είχαν αμιγώς τραπεζική κρίση, η Πορτογαλία κρίση δημοσιονομική, με την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, ενώ η Ισπανία είχε κρίση τραπεζική και δημοσιονομική και λιγότερο ζήτημα ανταγωνιστικότητας.

Η χρηματοπιστωτική κρίση, καθ’ ημάς εκδήλωση της οποίας, αποτελεί σοβαρό πλήγμα στην ευρωπαϊκή ενοποίηση:

– Υποβάθμισε το ρόλο της κοινοτικών οργάνων και ενίσχυσε τη διακυβερνητική διάσταση της Ένωσης, με πρακτική συνέπεια την καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων και τον εγκλωβισμό σε εθνικούς υπολογισμούς και στις σκοπιμότητες της εσωτερικής πολιτικής.

– Ενίσχυσε τον αντιευρωπαϊκό λαϊκισμό, με την ανάπτυξη του λαϊκισμού των πιστωτών να δυσκολεύει την τιθάσευση του λαϊκισμού στο εσωτερικό των δανειζόμενων.

– Απορρόφησε κολοσσιαίους πόρους που κατευθύνθηκαν όχι στην πραγματική οικονομία αλλά στον ήδη προβληματικό χρηματοπιστωτικό τομέα.

– Κατέστησε τον οικονομικό βραχίονα ως την πεμπτουσία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και σε μεγάλο βαθμό συνέστειλε την αρχή της κοινοτικής αλληλεγγύης υπέρ της πρόσληψης της εταιρικής σχέσης ως σχέσης δανειστή – δανειολήπτη.

Αφού το ευρωπαϊκό project ως συνεκτικός πολιτικός, οικονομικός αλλά και κοινωνικός χώρος υποχώρησε, αναδείχτηκαν οι εθνικές στρατηγικές.

Η Γερμανία αναδεικνύεται εκ των πραγμάτων ως ισχυρός παίκτης, καθώς ανέλυσε πληρέστερα από τις άλλες ισχυρές χώρες της Ένωσης τις θεμελιώδεις αλλαγές που έφερε το ευρώ, το οποίο που ολοκλήρωσε την κοινή αγορά και όξυνε κατ’ ακολουθία τον ενδοευρωπαϊκό ανταγωνισμό.

– Άμεσος στόχος της Γερμανίας με το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης ήταν η διάσωση του τραπεζικού συστήματός της. Στο σημείο αυτό είχε την αγαστή συνεργασία της σήμερα διαφοροποιούμενης Γαλλίας, που είχε πιο αναπτυγμένο τραπεζικό τομέα με μεγαλύτερη μάλιστα έκθεση σε ομόλογα της ευρωπαϊκής περιφέρειας.

– Η Γερμανία αναπτύσσει μια στρατηγική παραλλαγμένης Ευρώπης Δύο Ταχυτήτων με την προώθηση εσωτερικού καταμερισμού εργασίας και παραγωγικό άξονα τη γερμανική μεταποίηση.

– Η κρίση διευκόλυνε οικονομικά και πολιτικά την προώθηση του σχεδίου αυτού. Η Γερμανία επωφελείται από την ατελείωτη κρίση στην ευρωπαϊκή περιφέρεια με τη συνέχιση των κεντρομόλων ροών αποταμίευσης από τις χώρες αυτές προς τις γερμανικές τράπεζες και τα ομόλογα του Γερμανικού Δημοσίου.

– Η ανάλυση της Γερμανίας δεν στερείται παντελώς πολιτικής διάστασης, όπως συχνότατα αναφέρεται. Αποσκοπεί στη διατήρηση της θέσης της Ευρώπης, ως γεωπολιτικού και οικονομικού πόλου μέσα σε έναν πολυπολικό κόσμο. Οι ευρωπαϊκές οικονομίες δέχονται σκληρό ανταγωνισμό από τις αναδυόμενες οικονομίες, οι οικονομικές δραστηριότητες χαμηλής προστιθέμενης αξίας μετακινούνται μαζικά στις αναπτυσσόμενες χώρες, ώστε η διασφάλιση του γενικού επιπέδου ευημερίας να απαιτεί το λιγότερο δυνατό red tape, με άλλα λόγια υψηλή οικονομική αποτελεσματικότητα.

– Η πολιτική διάσταση καλύπτεται ενδεχομένως από τον τεχνοκρατικό, μεθοδικό και άτεγκτο τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται το όραμα αυτό.

Η Γαλλία, ο έτερος βασικός πυλώνας της ευρωπαϊκής ενοποίησης, διαφοροποιείται σε κάποιο βαθμό από τη Γερμανία:

– Αντιμετωπίζει την ευρωπαϊκή ενοποίηση εξίσου ως πολιτική, όσο και οικονομική διαδικασία.

– Δίδει μεγαλύτερο βάρος στην ευρωμεσογειακή διάσταση της Ένωσης, παρά στην προς ανατολάς προοπτική της.

– Βρίσκεται σε διαδικασία αποβιομηχάνισης, γνωρίζει ωστόσο ότι παραμένει το πολιτικό και ιδεολογικό εργαστήρι της Ένωσης, κατά τον ίδιο λόγο που η Γερμανία υπερέχει οικονομικά.

– Η δημοσιονομική κατάστασή της είναι οριακά εντός των κριτηρίων συνοχής, πράγμα που αδυνατίζει την διαπραγματευτική θέση της, αυτός είναι ο λόγος που πριν τη συμφωνία του Φεβρουαρίου απέσυρε διακριτικά την υποστήριξή και το μεσολαβητικό ρόλο της, όταν έλαβε παράταση δύο ετών για να μειώσει το έλλειμμά της.

– Η σημερινή ολόψυχη και πάση δυνάμει συμπαράσταση σχετίζεται με το γεγονός ότι ενδεχόμενη απομείωση της ευρωζώνης, θα αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού της και θα δυσκολέψει σημαντικά την ανάταξη των δημόσιων οικονομικών της. Παράλληλα, για λόγους εσωτερικής πολιτικής, ο Πρόεδρος Ολάντ βρήκε ένα πεδίο όπου και διαφοροποιείται και υπερέχει, από την άποψη της κατεύθυνσης της κοινής γνώμης, τόσο έναντι του Σαρκοζύ, όσο και της Μαρίν Λεπέν.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες παίζουν περιφερειακό ρόλο στην παρούσα οξεία φάση της ελληνικής κρίσης, αφού παρακολούθησαν με εφεκτικό τρόπο την κλιμάκωσή της:

– Δεν καλοβλέπουν ένα ισχυρό ευρώ, που απειλεί τη θέση του δολαρίου, ως παγκόσμιου μέσου αποταμίευσης και πληρωμών, καθώς ακριβώς ο έλεγχος της ισοτιμίας του δολαρίου αποτελεί τη λυδία λίθο για τη με νομισματικά μέσα χρηματοδότηση των τεράστιων δημοσιονομικών ελλειμμάτων τους και υποστήριξη της ανάπτυξής τους.

– Ανησυχούν, διότι αυτές θα καθαρίσουν τα γεωπολιτικά απόνερα που θα προκαλέσει τυχόν αποσταθεροποίηση της Ελλάδας και δεν κατανοούν πως η Ευρώπη «κολλάει» σε λίγα δις, όταν οι ίδιοι έχουν δαπανήσει για το μετασχηματισμό και τη σταθερότητα της Μέσης και Εγγύς Ανατολής άνω των τριών τρις δολαρίων.

– Ωστόσο, καθώς οι ΗΠΑ εισφέρουν λιγότερο και έμμεσα (μέσω ΔΝΤ) στο πρόγραμμα διάσωσης, έχουν διαμεσολαβητικό ρόλο, στο μέτρο μάλιστα που όποιες σκέψεις αναδιάρθρωσης και ακόμα περισσότερο κουρέματος εξαιρούν τα δάνεια του ΔΝΤ.

Η Ελλάδα συμμετείχε στο ευρώ, χωρίς ωστόσο σαφή επεξεργασία για τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που η συμμετοχή στην πιο προωθημένη μορφή ολοκλήρωσης :

– Κατά τη γνώμη μου, παρά την υποτίμηση της δραχμής στην προενταξιακή περίοδο, η ισοτιμία δραχμής/ευρώ έπρεπε να κλειδώσει χαμηλότερα έναντι του 340,75 δρχ/ευρώ, ώστε να απορροφηθεί το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της παραγωγικής βάσης της χώρας και να αποφευχθούν φαινόμενα φούσκας στις εσωτερικές αξίες.

– Η ελληνική οικονομία εισήλθε στο ευρώ με σημαντική δημοσιονομική δουλεία την πολυτελή ολυμπιακή προετοιμασία και με οξυμμένη και γενικευμένη τη διαφθορά και τη διαπλοκή, για την οποία η πιστωτική επέκταση αποτέλεσε τροφή και προπέτασμα καπνού.

– Η Κυβέρνηση Καραμανλή δεν αντιλήφθηκε τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που θα είχε για τη χώρα η συμμετοχή στην ευρωζώνη, επωφελήθηκε από την πιστωτική επέκταση απλώς για να χρηματοδοτήσει κρατικά ελλείμματα με μη παραγωγικό προσανατολισμό (χαρακτηριστικός είναι ο διπλασιασμός της μισθολογικής δαπάνης του Δημοσίου κατά την περίοδο μεταξύ 2004-2009).

– Η Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ που προέκυψε τον Οκτώβρη 2009 έκανε μοιραία λάθη στις εκτιμήσεις και αποφάσεις της τους πρώτους μήνες της διακυβέρνησης που οδήγησε στην ένταξη στο Μνημόνιο. Κυριότερα: Η παρουσίαση της δημοσιονομικής κατάστασης του 2009 υπό τη δυσμενέστερη δυνατή εκδοχή, η επίκληση του ΔΝΤ ως φόβητρο ανάμιξης στα ευρωπαϊκή πράγματα («το πιστόλι στο τραπέζι» του Μαρτίου 2009 – σε παρεμφερές λάθος εκτίμησης υπέπεσε ο ΣΥΡΙΖΑ, βλ. παρακάτω), η ανάλυση της κρίσης όχι ως μόνιμης και βαθιάς κρίσης χρέους, αλλά ως πρόσκαιρου ζητήματος ρευστότητας, που είχε ως συνέπεια να αρχίσει ένας ιδιαίτερος ανταρτοπόλεμος με την τρόικα, που έμενε μέχρι να φύγει (χαρακτηριστικές οι διαβεβαιώσεις Παπακωνσταντίνουγια έξοδο στις αγορές το 2012).

– Η συγκυβέρνηση ΝΔ – ΠΑΣΟΚ – ΔΗΜΑΡ θα μπορούσε να προσφέρει μακροπρόθεσμη διέξοδο, ωστόσο υπονομεύτηκε από τον αυταρχισμό και τις μονομερείς ενέργειες του Αντ. Σαμαρά, ακρωτηριάστηκε με την υπόθεση της ΕΡΤ και τελικά αποδοκιμάστηκε στις εκλογές. Η πρακτική εγκατάλειψη της προσπάθειας εκπλήρωσης των προαπαιτούμενων του Δεύτερου Προγράμματος οφείλεται στην ταχεία απονομιμοποίηση της Κυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου.

Η πρόσφατη όξυνση της ελληνικής κρίσης πρέπει ωστόσο να αποδοθεί στα κολοσσιαία λάθη της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ και του Πρωθυπουργού: Κυριότερα από αυτά:

– Η Κυβέρνηση από την αρχή θεώρησε ότι χρειαζόταν χρόνο για να εδραιωθεί στο εσωτερικό και να αναζητήσει συμμάχους στο εξωτερικό και ότι η πάροδος και εξάντληση του διαθέσιμου χρόνου δούλευε υπέρ της χώρας. Η κατάληξη των διαπραγματεύσεων έδειξε ότι η θεμελιώδης αυτή εκτίμηση υπήρξε λανθασμένη.

– Εφόσον ήθελε να παίξει πράγματι, έστω και ως χαρτί, το ενδεχόμενο ρήξης, έπρεπε να το κάνει ήδη το Φεβρουάριο, όταν έληγε η παράταση του προηγούμενου προγράμματος. Οι πληρωμές προς τους δανειστές και επιστροφές κεφαλαίων του ΤΧΣ έκαιγαν εξακολουθητικά το χαρτί αυτό και το κατέστησαν μη ενεργό.

– Οι γνωστές δύο επιλογές προσώπων στις θέσεις του Υπουργού Οικονομικών και του Προέδρου της Βουλής εμπόδισαν την ομαλή εισδοχή του ΣΥΡΙΖΑ στα πράγματα της ευρωζώνης και όξυναν αχρείαστα την εσωτερική πολιτική σκηνή. Εδώ η culpa in eligendo, το σφάλμα περί την επιλογή, βαρύνει αποκλειστικά τον Αλ. Τσίπρα.

– Η παραγνώριση της επιδείνωσης του τραπεζικού συστήματος, κορυφαία εκδήλωση της οποίας υπήρξε η αποδοχή του ενδεχόμενου επιβολής τραπεζικής αργίας λόγω της προκήρυξης δημοψηφίσματος.

– Το σημαντικότερο όμως σφάλμα υπήρξε η προκήρυξη ακριβώς του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου. Η εγκατάλειψη της διαπραγμάτευσης χάριν διευθέτησης εσωκομματικών ζητημάτων – που ανέκυψαν και δεν αποφεύχθηκαν τελικά – επιδείνωσε ουσιαστικά τη χώρα και τη θέση του πρωθυπουργού στο εξωτερικό. Χαρακτηριστικό είναι ότι η συμφωνία που επιτεύχθηκε σχετικά οφείλεται κατά βάση στη γαλλική κηδεμονία του πρωθυπουργού, ο οποίος δεν μπορούσε να διαπραγματευθεί πλέον αυτοδύναμα.

– Η διεξαγωγή του συγκεκριμένου δημοψηφίσματος, ενώ η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ είχε, όπως φάνηκε καθαρά από το διάγγελμα Τσίπρα χαράξει μονοσήμαντη πορεία επώδυνου συμβιβασμού, και συνακόλουθα η αγνόηση του αποτελέσματός του αποτέλεσαν πλήγμα στους δημοκρατικούς θεσμούς μας, που έχουν τρωθεί σημαντικά στην περίοδο της κρίσης χρέους.

ΙΙ. Το αποτέλεσμα του τελευταίου μήνα όξυνσης της ελληνικής κρίσης – Σύγκριση των προτάσεων που τέθηκαν

Η έκταση του φενακισμού του λαού μέσω του αχρείαστου και κατ’ αποτέλεσμα βλαπτικού δημοψηφίσματος φαίνεται καθαρά από τον παρακάτω πίνακα σύγκρισης αφενός της πρότασης των θεσμών που τέθηκε σε δημοψήφισμα, αφετέρου της πρότασης της Κυβέρνησης (μετά το δημοψήφισμα) για την ένταξη στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.

Στην απόφαση της Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης της 12/13.7.2015 περιλήφθηκαν τα παραπάνω και τέθηκαν ορισμένες από τις δράσεις ως προαπαιτούμενα για την έναρξη διαπραγματεύσεων. Η απόφαση ωστόσο προσθέτει πολιτικούς όρους που αποτυπώνουν μια σοβαρή πολιτική ήττα της Κυβέρνησης και του Πρωθυπουργού, η έκταση της οποίας είναι δύσκολα διαχειρίσιμη:

– Η απόφαση ξεκινάει με την πανηγυρική διατύπωση περί έλλειψης εμπιστοσύνης των εταίρων προς την Κυβέρνηση.

– Προβλέπεται η επιστροφή κλιμακίων των θεσμών επιτοπίως στην Αθήνα.

– Προβλέπεται ότι η Κυβέρνηση όχι μόνον διαβουλεύεται αλλά και συμφωνεί με τους Θεσμούς για κάθε νομοθέτημα που άπτεται του προγράμματος, πριν καν ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση επί του σχεδίου.

– Προβλέπεται η επανεξέταση της νομοθεσίας που τέθηκε μονομερώς σε ισχύ μετά τη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου, με την εξαίρεση αυτής για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.

– Εκφράζονται σοβαρές ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του χρέους, υπάρχει ωστόσο ρητή δήλωση την οποία προσυπογράφει η ελληνική Κυβέρνηση ότι για αυτό δεν φταίει το πρόγραμμα αλλά η χαλάρωση των μεταρρυθμίσεων τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Εδώ είναι σαφές ότι οι εταίροι αποδίδουν ευθύνη και στην Κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου για την επιδείνωση της κρίσης και αφίστανται της παραδοχής ότι η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ φταίει για όλα.

– Δημιουργείται Ανεξάρτητο Ταμείο για την αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου και των τραπεζών. Αν και αποφεύχθηκε να εδρεύει το ταμείο αυτό στο εξωτερικό και να έχει αλλοδαπή διοίκηση, θεωρούμε ότι δεν θα αποφευχθεί η εφαρμογή αλλοδαπού δικαίου στις συμβάσεις που θα συνάπτει. Εξάλλου, το Ταμείο θα έχει πολυετή διάρκεια, όση και η ζωή του δανείου, δηλαδή η διάρκεια της δανειακής σύμβασης, που λήγει με την αποπληρωμή του δανείου. Θα εκποιήσει περιουσιακά στοιχεία 50 δις ευρώ από τα οποία τα πρώτα 25 δις για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Μετά τα πρώτα 25 δις, το 50% κάθε εναπομένοντος ευρώ θα πηγαίνει για το χρέος και 50% για την ανάπτυξη. Δεδομένου ότι ήδη το ποσό των 25 δις είναι ιδιαίτερα υψηλό, η χρηματοδότηση της ανάπτυξης από τα έσοδα του ταμείου μετατίθεται στις ελληνικές καλένδες.

– Κατά την εβδομάδα που ακολούθησε το δημοψήφισμα το ζήτημα της εξόδου από το ευρώ και ενδεχομένως από την Ε.Ε., τέθηκε επίσημα στο τραπέζι ως επιλογή. Το δυσάρεστο είναι ότι πλέον η χώρα παίζει όχι με την πλάτη στον τοίχο (μακάρι να ήταν έτσι) αλλά με την πλάτη στον γκρεμό, καθώς νέα αποτυχία σε διαπραγματεύσεις, κλείσιμο αξιολόγησης κλπ δεν θα οδηγήσει σε νέες διαπραγματεύσεις αλλά στα χειρότερα.

Απομένει το ζήτημα του χρέους: Αν μπορούσε να εξηγηθεί με ορθολογικά πολιτικά και οικονομικά κριτήρια και όχι απλώς με την επίκληση της εσωκομματικής αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ, η απόφαση του δημοψηφίσματος, θα συσχετιζόταν με το ζήτημα του χρέους. Πράγματι στο δεύτερο κείμενο των θεσμών που υποβλήθηκε στο λαό, ως δεύτερο σκέλος του τελεσιγράφου, υιοθετείται ως βασικό σενάριο πως δεν χρειάζεται αναδιάρθρωση του χρέους και ότι αυτό που έχει σημασία είναι οι ετήσιες πληρωμές οι οποίες μετά και το PSI κινούνταν σε βιώσιμα επίπεδα.

Η τελική διαπραγμάτευση έφερε μια πολιτική δήλωση που αποκλείει σαφώς και πανθομολογούμενα το κούρεμα, πράγμα που συνιστά σοβαρή υποχώρηση από πάγια θέση του ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης, εξάρτησε τη συζήτηση για αυτό που απομένει ως δυνατότητα, δηλαδή την αναδιάρθρωση της αποπληρωμής του, όχι απλώς για το χρόνο υπογραφής της νέας δανειακής σύμβασης και του νέου Μνημονίου αλλά για την ολοκλήρωση του πρώτου ελέγχου. Συνεπώς, η υπόθεση του χρέους δεν πήγε πέρα από εκεί που ήταν το Νοέμβριο του 2012. Αντιθέτως, για το επόμενο διάστημα πρέπει αυτό το ζήτημα από την πλευρά μας τουλάχιστον να τύχει διακριτικού χειρισμού, διότι προϋπόθεση για την ένταξη στον ESM είναι το χρέος είναι βιώσιμο. Συνεπώς, η διατυμπάνιση της αντίθετης θέσης εκθέτει την ελληνική υπόθεση σε κίνδυνο ατυχήματος.

Γενικά, θεωρώ ότι πράγματι αυτό που προέχει είναι η επανεκκίνηση της οικονομίας και η σοβαρή βλάβη στην οικονομική δραστηριότητα που προήλθε με το κλείσιμο των τραπεζών συνιστά πολύ βαρύ κόστος ευκαιρίας για την επιδίωξη του πολιτικο-οικονομικού στόχου της απομείωσης του χρέους. Επίσης, θεωρώ ότι μια τέτοια συζήτηση θα γινόταν με ευνοϊκότερους όρους σε μεταγενέστερο χρόνο με την οικονομία και την Κυβέρνηση πιο σταθεροποιημένη. Είναι χαρακτηριστικό ότι και η διευθέτηση του χρέους της Γερμανίας δεν έγινε το 1945, παρά το γεγονός ότι ο γερμανικός λαός λιμοκτονούσε, αλλά το 1953 όταν πλέον η Γερμανία είχε εισέλθει στο δρόμο της ανάπτυξης.

Τι μένει στο ΣΥΡΙΖΑ και στον Αλ. Τσιπρα για να μπορέσουν να κρατηθούν, για όσο διάστημα είναι αυτό δυνατό:

Πρώτον, εξακολουθούν να έχουν ένα κάποιο ηθικό πλεονέκτημα έναντι της αντιπολίτευσης και ιδίως έναντι της ΝΑ και του ΠΑΣΟΚ, διότι μια από τις βασικές αδυναμίες του προηγούμενου προγράμματος ήταν ότι οι ηγεσίες των κομμάτων αυτών δεν μπόρεσαν να εμπλέξουν την κοινωνία ενεργά στην επίλυση των προβλημάτων της χώρας. Και τούτο για τον απλούστατο λόγο ότι δεν μπορούν να παριστάνουν τους σωτήρες όχι οι πολιτικές δυνάμεις αλλά ιδίως τα ίδια τα πρόσωπα που μας οδήγησαν μέχρι το 2010.

Δεύτερον, με τη νίκη του στο δημοψήφισμα ο Αλ. Τσίπρας μετέτρεψε το πολίτευμα σε οιονεί προεδρικό, δημιούργησε την εικόνα ότι τουλάχιστον αριστερά του κέντρου και για όσο χρόνο διατηρείται ο κατακερματισμός των υπόλοιπων πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων του χώρου, είναι ο μόνος συνομιλητής με τους δανειστές. Ωστόσο, τα ανωτέρω λάθη τα αποτελέσματα των οποίων θα έχουν ως αποτέλεσμα να πληγεί και η δική του δημοφιλία και ικανότητα να καθοδηγεί το λαό.

Το πολιτικό τοπίο ωστόσο είναι εξαιρετικά σύνθετο και ρευστό. Με επόμενο άρθρο μου τις επόμενες ημέρες θα επανέρθω επί της αναγκαίας αναδιάταξης του πολιτικού σκηνικού στο πλαίσιο της διαχείριση της τρίτης δανειακής σύμβασης και της εξόδου από την κρίση.

----

O Μανόλης Ι. Βελεγράκης είναι δικηγόρος, μέλος της ΚΕ της ΔΗΜΑΡ