Για την 28η Οκτωβρίου 1940

Ι. Συνέβησαν πριν 75 χρόνια. Το σημειώνω για να προλάβω ανιστόρητες ερμηνείες «για τους άξιους προγόνους μας και το πόσο ηττοπαθείς είμαστε σήμερα οι απόγονοί τους» ή άλλες εξίσου ανιστόρητες ερμηνείες για «εθνικιστική έξαρση και υπερπατριωτισμό», που πηγάζουν, τάχα, από το άρθρο. Τότε που συνέβησαν, το έθνος – κράτος ήταν το κυρίαρχο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και η διαφύλαξη της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας αυτονόητο καθήκον. Δεν είχαν αναπτυχθεί οι διεθνείς οργανισμοί - συμμαχίες κρατών, που ακολούθησαν, όπου ένα κράτος περιορίζει συνειδητά την στενή εθνική κυριαρχία του στο εσωτερικό, προς όφελος θεσμών και κανόνων μιας υπερκρατικής – διακρατικής συμμαχίας, διότι εκτιμά ότι έτσι εξυπηρετούνται καλύτερα τα συμφέροντά του.

ΙΙ. Γνωρίζουμε από διηγήσεις συγγενικών μας προσώπων, από εφημερίδες της τότε εποχής κλπ, για τον ενθουσιασμό, το θάρρος, την πίστη στη νίκη, τα προηγηθέντα γλέντια για όσους έφευγαν για το μέτωπο, την καθολική συνεισφορά του λαού. Το ποια ήταν η αντίδραση του ελληνικού λαού, το δείχνει επακριβώς το παρακάτω τμήμα από το ημερολόγιο του γνωστού συγγραφέα Γιώργου Θεοτοκά: Ομάδα στρατιωτών στην Καλαμάτα έτοιμοι για το μέτωπο ανεβαίνουν στα φορτηγά να φύγουν. Κι αρχίζουν να πυροβολούν με χαρά και ενθουσιασμό, ενώ πάνε να πολεμήσουν, να παιχτεί η ζωή τους κορώνα - γράμματα. Ο επικεφαλής φωνάζει και διατάζει να πάψουν τους πυροβολισμούς, αλλά δεν ακούν και συνεχίζουν. Και τους λέει: «΄Οποιος ξαναπυροβολήσει δεν θα πάει στο μέτωπο!!». Ε λοιπόν δεν ξανακούστηκε πυροβολισμός!!!!!

ΙΙΙ. Τι είχε προηγηθεί: Η άμυνα στην αναμενόμενη επίθεση είχε ανατεθεί στην 8η Μεραρχία (Ηπείρου). Ιδιαίτερη αναφορά χρειάζεται στον Διοικητή της - υποστράτηγο ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟ. Είναι αυτός που μέσα από αόριστες και πολλές φορές αντιφατικές οδηγίες του ΓΕΣ, είχε καταστρώσει, με τους συνεργάτες του, το σχέδιο τής άμυνας. Διαταγή του με ημερομηνία 23-09-1940, δηλ. 35 μέρες πριν την κήρυξη του πολέμου:

<<Η Μεραρχία έχει αποφασίσει να παρασύρει τον αντίπαλο επί της οργανωμένης τοποθεσίας Ελαίας και, αφού επιφέρει σε αυτόν φθορά, με γενική αντεπίθεση θα επιδιώξει να τον απορρίψει πέρα από τα σύνορα, αποκόπτοντάς τον από τις γραμμές των συγκοινωνιών και του εφοδιασμού του. Αξιώνω και απαιτώ όπως ενστερνιστείτε όλοι το πνεύμα της διαταγής αυτής, βαθμοφόροι και στρατιώτες παντός Όπλου και Σώματος και όλες οι διοικήσεις και τα επιτελεία… Ενθυμούμενοι την Ιστορία και τις παραδόσεις μας, ας δείξουμε στους πιθανούς αντιπάλους μας ότι ούτε το πλήθος ούτε η υλική ισχύς φέρνουν τη νίκη, αλλά οι ψυχικές δυνάμεις και η στερεά πεποίθηση σε αυτήν και στο δίκαιο του αγώνα μας, γιατί θα αγωνιστούμε υπέρ βωμών και εστιών. Η τιμή των ελληνικών όπλων απαιτεί, όπως κάθε τμήμα, σε οποιαδήποτε κατάσταση και αν βρεθεί, να πολεμήσει μέχρι του τελευταίου ανδρός και του τελευταίου φυσιγγίου, και να θυσιαστεί, αλλά ουδέποτε να παραδοθεί>> (υπογραφή: Κατσιμήτρος).

Ακόμα ιδιαίτερη αναφορά χρειάζεται στον Συνταγματάρχη της 8ης Μεραρχίας Π. ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗ. Μήνες πριν την κήρυξη του πολέμου, με τη συμπαράσταση των κατοίκων της περιοχής, είχε κατορθώσει να οργανώσει σε μεγάλο βαθμό το έδαφος, που μέχρι τότε δεν είχε την παραμικρή προετοιμασία (όλα τα οχυρωματικά έργα είχαν γίνει στη μεθόριο με τη Βουλγαρία). Κατασκευάστηκαν πολυβολεία, κάποια σκαμμένα στους βράχους, θέσεις πυροβόλων, καταφύγια για τους πυροβολητές, ανοίχτηκαν χαρακώματα συνολικού μήκους 66 χλμ., στρώθηκαν συρματοπλέγματα, κατασκευάστηκαν σκέπαστρα, παρατηρητήρια, υπόγεια τηλεφωνικά κέντρα, αντιαρματικές τάφροι, στρώθηκαν ναρκοπέδια κλπ. Χωρίς ιδιαίτερα τεχνικά μέσα το εγχείρημα διεκπεραίωσαν οι αφανείς ήρωες, δηλ. οι απλοί κάτοικοι της Ηπείρου, οι οποίοι εργάζονταν χωρίς αμοιβή επί πέντε (5) ημέρες κάθε μήνα, κατασκευάζοντας «προχώματα για τα παιδιά μας, που θα πολεμήσουν για την πατρίδα», όπως έλεγαν οι ίδιοι.

Αργά το βράδυ τής 27ης Οκτωβρίου 1940 ο διοικητής της 8ης Μεραρχίας Κατσιμήτρος τηλεφώνησε στην Αθήνα, στο Γενικό Επιτελείο Στρατού (ΓΕΣ).

Του απάντησε ο αντισυνταγματάρχης Κορώζης. Ο Κατσιμήτρος είπε στον Κορώζη: <<Αναφέρετε, παρακαλώ, κ. Κορώζη, στον κ. Αρχηγό του ΓΕΣ ότι η προσωπική μου γνώμη είναι ότι αύριο το πρωί, ίσως δε και κατά τη διάρκεια της νύκτας 27ης προς την 28η Οκτωβρίου, θα έχουμε ιταλική επίθεση. Η Μεραρχία θα εκτελέσει το καθήκον της προς την πατρίδα, σύμφωνα με τις διαταγές και τις οδηγίες του ΓΕΣ. Μπορώ να διαβεβαιώσω υπευθύνως τον κ. Αρχηγό -και το τονίζω ιδιαιτέρως αυτό- ότι δεν θα περάσουν οι Ιταλοί από το Καλπάκι>>.

Γιατί το τόνισε ιδιαιτέρως εκείνο το "οι Ιταλοί δεν θα περάσουν από το Καλπάκι"; Επειδή είχαν προηγηθεί προς αυτόν διαταγές από το ΓΕΣ ότι: <<…Η απώλεια του εθνικού εδάφους δεν θα είχε τόση σημασία, όση θα είχε η αποκοπή δυνάμεων Ηπείρου και Δ. Μακεδονίας από των προς Θεσσαλία και Αιτωλοακαρνανία συγκοινωνιών>>.

Μάλιστα στις 30 Οκτωβρίου 1940, όταν το μέτωπο στην Πίνδο δεν μπορεί να αναχαιτίσει την 1η επίθεση και υποχωρεί σε άλλη θέση, το Γενικό Στρατηγείο, με προσωπική διαταγή προς τον Κατσιμήτρο, του επισημαίνει: <<Να έχετε πάντοτε υπόψη σας ότι η αποστολή της Μεραρχίας είναι η κάλυψη του θεάτρου της Δυτ. Μακεδονίας από την γενική κατεύθυνση Ιωάννινα-Ζυγός και η απόφραξη των δρομολογίων από την Ήπειρο προς Αιτωλοακαρνανία. Προσπάθειές σας για την διεκδίκηση εθνικού εδάφους στην Ήπειρο δεν πρέπει να σας οδηγήσουν στην φθορά των μέσων, έτσι ώστε να κάνουν προβληματική την εκπλήρωση της πιο πάνω αποστολής>>.

Ο Κατσιμήτρος αφού ανακοίνωσε την διαταγή του Γεν. Στρατηγείου στους διοικητές, με έγγραφη απόρρητη διαταγή τούς έκανε γνωστό ότι εξακολουθεί να εμμένει στην απόφαση του ν΄ αντιτάξει σταθερή άμυνα στην οργανωμένη τοποθεσία της Ελαίας. Και δικαιώθηκε.

ΙV. Βασικά συμπεράσματα:

1) Δεν είναι δυνατόν να "ξεχνιέται" ότι τον πόλεμο τον προκάλεσε ο φασισμός και ο ναζισμός, τα δικτατορικά εκείνα καθεστώτα που βρίσκεται στο dna τους, η επέκταση, η επίθεση, ο πόλεμος, η εισβολή και κατοχή άλλων κρατών, κατά παράβαση κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου και συμβάσεων.

2) Η επίθεση της φασιστικής Ιταλίας ήταν αναμενόμενη από πολύν καιρό. Είχε καταλάβει την Αλβανία από την άνοιξη του 1939 και συνεχώς συγκέντρωνε δυνάμεις για την επόμενη κίνησή της προς την Ελλάδα. Δεν αιφνιδιάστηκε, επομένως, κανείς για να ζητήσει χρόνο να σκεφτεί, ούτε ηγεσία, ούτε λαός. Μετά δε τον τορπιλισμό της ΕΛΛΗΣ δεν υπήρχε αμφιβολία για επίθεση της Ιταλίας.

3) Ο Μεταξάς είχε προσπαθήσει μέσω της διπλωματικής οδού και προς τον Χίτλερ, να αποφευχθεί η επίθεση.

4) Οι όποιες αμυντικές προετοιμασίες της Ελλάδας στην περιοχή της Ηπείρου, λειψές μεν αλλά καθοριστικές τελικά, είχαν αρχίσει από πολύ νωρίτερα, με πρωτοβουλία του επιτελείου της 8ης Μεραρχίας και με την προσωπική εργασία απλών πολιτών και εκεί αρχίζει ο ρόλος και του λαού, αλλά και ανώτατων ή ανώτερων ή μεσαίων αξιωματικών και τα πράγματα αποκτούν μια διάσταση που ξεφεύγει, πια, από τις κορυφές.

5) Ο Μεταξάς, τί σημασία έχει τώρα να ψάξει κανείς τις αιτίες - όπως κατά κόρον γίνεται, απάντησε "έχουμε λοιπόν πόλεμο". Ε ναι λοιπόν δεν συναίνεσε στο τελεσίγραφο να μπουν οι Ιταλοί στην Ελλάδα, αυτή είναι η αλήθεια, χωρίς αυτό να εξωραΐζει το καθεστώς του, όπως έγινε προσπάθεια να εμφανιστεί τα επόμενα χρόνια, για τον φωτισμένο ηγέτη που προέταξε τα στήθη του!

6) ΄Ενας λαός σύσσωμος, σε ένα πρωτόγνωρο κλίμα ενθουσιασμού και έξαρσης έχει αποφασίσει να αντισταθεί, το επίτευγμα του πολέμου τής Αλβανίας, είναι τεράστιο, σκηνές ηρωϊσμού και αυταπάρνησης, απίστευτες. Και όχι μόνο από τους απλούς φαντάρους, όπως είναι μια λαϊκίστικη αφήγηση, αλλά και από στρατηγούς, συνταγματάρχες, ταγματάρχες, λοχαγούς κλπ.

7) Η αποφασιστικότητα αυτή, δεν είναι κακό τούτο, ανέτρεψε εκ των πραγμάτων πιο ρεαλιστικές ή ηττοπαθείς εκτιμήσεις για το τί μπορούσε να πετύχει η άμυνα.

8) Ο πόλεμος δεν είναι παιχνίδι με το play station, κανείς δεν μπορεί να τον θέλει, η ειρήνη είναι που πρέπει να επικρατεί, ας ακούσουμε τους ίδιους τους πρωταγωνιστές, για την πείνα, τα κρυοπαγήματα, τη γάγγραινα, το κόψιμο των άκρων, την ψείρα, την εξαθλίωση, τη δυστυχία. Η ταινία ΟΥΡΑΝΟΣ του Τάκη Κανελλόπουλου είναι αυτή που τον δείχνει, επακριβώς όμως, κάποιες άλλες είναι για εισιτήρια και προπαγάνδα.

9) Το ανιστόρητο ερώτημα αν "έπρεπε" η Ελλάδα να αντισταθεί ή να αφήσει να κυλίσει το πράγμα και να πει στους Ιταλούς «παρακαλώ περάστε», είναι άλλοι αρμοδιότεροι εμού να το απαντήσουν. Απλώς, λέω, είναι ανιστόρητο, γιατί έτσι έκρινε ο λαός στο σύνολό του και η ηγεσία ότι έπρεπε να γίνει και έτσι έγινε. Η τριχοτόμηση όμως της χώρας, αν δεν αντιστεκόταν, ήταν βέβαιη (Ιταλία στη δυτική Ελλάδα, Βουλγαρία στη Θράκη - Μακεδονία, Αγγλία σε Κρήτη και νησιά).

10) Τούτων δοθέντων, είναι αστείο, μα τόσο αστείο η μονοπώληση του πατριωτισμού, απ΄ όπου κι αν προέρχεται.