Η Ευρώπη μπροστά σε ιστορικό σταυροδρόμι

Α​​υτό που ζει σήμερα η Ευρώπη μοιάζει με τις μεγάλες κρίσεις της Ιστορίας, που συμβαίνουν κάθε 50-60 χρόνια. Δεν είναι, δηλαδή, απλή υπόθεση. Οποιος έχει διαβάσει Ιστορία μπορεί να ακούσει τη βοή τεκτονικών αλλαγών και μετακινήσεων που έρχονται.

Η Ευρώπη γερνάει, κυριολεκτικά. Οι εκτιμήσεις των πλέον έγκυρων διεθνών οργανισμών, όπως θα διαβάσετε και σε άλλη σελίδα της «Κ» σήμερα, είναι ότι ο πληθυσμός της θα μειωθεί από τα 450 εκατομμύρια σε 310 το 2050. Το νούμερο και η εκτίμηση είναι συγκλονιστικά.

Η Γηραιά Ηπειρος και ιδιαιτέρως χώρες όπως η Γερμανία χρειάζονται επειγόντως «νέο αίμα» για να ισορροπήσουν τη δημογραφική αυτή εξέλιξη. Το έχουν επίσης ανάγκη γιατί τους λείπουν εργατικά χέρια, αλλά και εκπαιδευμένο προσωπικό. Θα μπορούσε, συνεπώς, η κρίση στη Συρία και στην υπόλοιπη Μέση Ανατολή να αποδειχθεί θεόσταλτη ευκαιρία. Δεν είναι, όμως, τόσο απλό το ζήτημα, γιατί, όπως έγραφε πρόσφατα στο περιοδικό Foreign Affairs ο Αλεξάντερ Μπετς, υπάρχει και ο «ελέφαντας στο δωμάτιο»...

Η Ευρώπη φοβάται το Ισλάμ και δεν θέλει να ενσωματώσει μεγάλους μουσουλμανικούς πληθυσμούς. Σίγουρα δεν είναι έτοιμη να το κάνει. Για κάποιους οι ατελείωτες ουρές μουσουλμάνων προσφύγων είναι περίπου σαν να βλέπουν για δεύτερη φορά τους Οθωμανούς στις πύλες της Βιέννης.

Η Αγκελα Μέρκελ τόλμησε, για πρώτη ίσως φορά, να πάει κόντρα στο ρεύμα όταν δήλωσε πως οι πρόσφυγες είναι καλοδεχούμενοι στη Γερμανία. Μέχρι στιγμής, φαίνεται να το πληρώνει ακριβά. Η παρουσία χιλιάδων μουσουλμάνων προσφύγων στις γερμανικές πόλεις έχει ξυπνήσει όλα τα ξενοφοβικά στερεότυπα και τα ρήγματα ανάμεσα στον δυτικό τρόπο ζωής και το Ισλάμ. Ξαφνικά ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού νιώθει ότι απειλείται. Οι συμπεριφορές ορισμένων προσφύγων σίγουρα δεν βοήθησαν στην κατάσταση και επέτειναν την αίσθηση της απειλής. Ταυτόχρονα, οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι έχουν δημιουργήσει κλίμα ανασφάλειας, με συνέπεια κάθε μουσουλμάνος να εμφανίζεται περίπου ως ύποπτος.

Κανείς δεν μπορεί να μας πει πού θα καταλήξει αυτή η κρίση. Η Ευρώπη αποσταθεροποιείται πολιτικά και τα άκρα παίρνουν το πάνω χέρι. Τα σύνορα κλείνουν ή θα κλείσουν, αν δεν βρεθούν άμεσες λύσεις. Το ευρωπαϊκό φιλελεύθερο Κέντρο αποδυναμώνεται. Οι ευρωπαϊκές ελίτ μοιάζουν να τα έχουν χαμένα μπροστά στις ραγδαίες εξελίξεις.

Η Ευρώπη, όμως, δεν θα ξεφύγει από την πραγματικότητα. Είναι ανέφικτο στην εποχή μας να χτίσεις ξύλινα τείχη που θα τη διατηρήσουν ως ένα φαντασιακό χριστιανικό φρούριο. Από την άλλη είναι φανερό πως το Ισλάμ δεν είναι σε μεγάλο βαθμό συμβατό με τις ευρωπαϊκές αξίες και ότι υπάρχει πραγματική δυσκολία αφομοίωσης των μουσουλμάνων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

Βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι. Η Ευρώπη είτε θα λειτουργήσει όπως πάντα με μικρά βήματα, με συμβιβασμούς, αλλά σαν ένα μεγάλο χωνευτήρι αντιθέσεων και τριβών, είτε θα κάνει βήματα προς τα πίσω, καθώς μεμονωμένες χώρες θα μπαίνουν σε πορείες απομονωτισμού και εθνικισμού που θα διαλύσουν στο τέλος το ευρωπαϊκό πρότζεκτ.