Ο Φαμπρ και οι Φάμπρικες της ανευθυνότητας

Στ’ άρματα, στ’ άρματα, εμπρός στον αγώνα… Ζώστηκαν τα φυσεκλίκια τις τελευταίες μέρες δημοσιογράφοι και καλλιτέχνες απ’ όλους τους χώρους εναντίον του Γιαν Φαμπρ, του νέου και συνάμα τέως διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών.

Αυθορμήτως συγκεντρώθηκαν στο θέατρο Σφενδόνη, όπου με σχεδόν απόλυτη ομοφωνία, εξέδωσαν ψήφισμα, ζητώντας την παραίτηση τόσο του Φαμπρ όσο και του κ. Μπαλτά που τον επέλεξε, χωρίς βέβαια να έχει προηγηθεί διεθνής διαγωνισμός, όπως απαιτεί η δεοντολογία της αξιοκρατίας. Και οι αγώνες ευοδώθηκαν πολύ πριν του αναμενομένου, ως προς το ήμισυ τουλάχιστον, αφού ο καλλιτέχνης παραιτήθηκε αφήνοντας σύξυλους και ξυλάρμενους τους ιθαγενείς αχάριστους. Μια σιωπηλή εξέγερση σιγόβραζε και στα καζάνια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με αναρτήσεις από τις παραστάσεις και τα εικαστικά του έργα. Αλλά εδώ ισχύει η παροιμία- ερώτημα (που απευθύνεται κυρίως προς τον υπουργό Πολιτισμού ) «καλά δεν ήξερες δεν ρώταγες;

Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνώριζαν πως ο Φαμπρ, εντάσσει στα θεάματά του γάτες σε ακροβατικά, πέη που παρελαύνουν και αιδοία που χειροκροτούν. Περιλαμβάνεται στην ομάδα μαζί με τους Πωλ Μακ Κάρθυ, τον Τζεφ Κουνς , τον Αντρές Σεράνο και τον Βιμ Ντελβουά κ.ά που, χρησιμοποιώντας σωματικά κατάλοιπα, τρίχες, μαλλιά, εκκρίσεις και περιττώματα, συνιστούν την αισθητική της αφόδευσης, σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό του Jean Clair, στο βιβλίο του «Χειμώνας στον πολιτισμό». Η εκφραστική ένδεια της σύγχρονης τέχνης – σύμφωνα με τον ίδιο μελετητή- έχει οδηγηθεί από τη φάση της καλαισθησίας στην εποχή της αηδίας. Τα ποιοτικά κριτήρια επομένως για τον Φαμπρ και τους ομοίους του ανήκουν σε άλλο πεδίο αξιολόγησης που ελάχιστη σχέση έχει με την καθολική διαμαρτυρία για την θέση και τα καθήκοντα που ανέλαβε. Το ζήτημα που ετέθη λοιπόν ήταν πρωτίστως θεσμικό και νομικό.

Μετά την εκπαραθύρωση του Λούκου και ύστερα από πιέσεις και επίπονες προσπάθειες, ο κ. Μπαλτάς υποχρεώθηκε, πριν μερικές μέρες, να περάσει νόμο στον οποίο ορίζονται με σαφήνεια οι αρμοδιότητες των καλλιτεχνικών διευθυντών. Μεταξύ άλλων η κατάρτιση αναλυτικού προϋπολογισμού, η οργάνωση και υλοποίηση κάθε παραγωγής κλπ. Ο κ. Φαμπρ, στη συνέντευξη τύπου και παρόντος του υπουργού, αποποιήθηκε τον τίτλο του διευθυντή κρατώντας την ιδιότητα του επιμελητή, που φυσικά δεν προβλέπεται από τον νόμο.

Ως προς το πρόγραμμα, μέρος του οποίου ανακοινώθηκε, είναι δίκαιο να του αναγνωρίσουμε το ελαφρυντικό της έλλειψης χρόνου. Να δεχθούμε επίσης την κρίση ειλικρίνειας με ην οποία ομολόγησε ότι αγνοεί την ελληνική πραγματικότητα και γι’ αυτό απουσιάζει η ελληνική εκπροσώπηση, εκτός από τα κρατικά θέατρα. Αλλά κι αυτός ο χριστιανός, αφού είναι καλλιτέχνης παγκόσμιας κλάσης, μόνο τον εαυτό του και τους συντοπίτες του έτυχε να συναναστραφεί στο διάβα της ζωής του; Ας μη γελιόμαστε. Το Υπουργείο Πολιτισμού όφειλε να προβλέψει την άγνοιά του. Και κείνη η αναφορά στο προεκλογικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ «Ριζική αναδιοργάνωση των στόχων των φεστιβάλ, με μια ιδιαίτερη στήριξη των ελληνικών παραγωγών, χωρίς να αποκοπούμε από τον ευρωπαϊκό και διεθνή διάλογο» πού πήγε; Μήπως ο κ. Μπαλτάς δεν είναι μέλος της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ;

Οι αφορισμοί αποικιοκρατία και αφελληνισμός ίσως να εμπεριέχουν μια δόση υπερβολής, απόρροια του θυμικού και του θυμού που κατέλαβε τους εγχώριους καλλιτέχνες, όταν είδαν ότι αποκλείονται για φέτος και η ποσοστιαία συμμετοχή τους αναβάλλεται για τα επόμενα χρόνια. Ακόμα και αυτοί που τους κατηγορούν για ιδιοτελείς και συντεχνιακές προθέσεις, ξέρουν πως κατά βάθος έχουν δίκιο. Όχι μόνο γιατί οι δουλειές, πολλών εξ αυτών, μπορούν επάξια να σταθούν στο διεθνές στερέωμα, αλλά και γιατί το Φεστιβάλ Αθηνών στην περίοδο της κρίσης ήταν μια κάποια λύσις για την επιβίωσή τους. Δεν έχουν όλοι την οικονομική ευχέρεια του κ. Φαμπρ που, όταν ρωτήθηκε για τον προϋπολογισμό και την αμοιβή του, θυμήθηκε τα λόγια της μαμάς του πως «τα λεφτά δεν έχουν και τόση σημασία γιατί εδώ ανταλλάσσουμε ιδέες και λέξεις, όχι χρήματα». Να του θυμίσουμε κι εμείς τη σκηνή από την «Αιωνιότητα και μια μέρα» του Αγγελόπουλου, όπου ο Σολωμός τριγυρνούσε στα καντούνια και τις γειτονιές της Ζακύνθου και αγόραζε λέξεις, θεωρώντας πως πρέπει να αγαπήσεις τη γλώσσα μιας χώρας για να γνωρίσεις και τον πολιτισμό της. Βέβαια, από τότε παρήλθον χρόνοι πολλοί και ο πολιτισμός στην Ελλάδα από γνήσιο τέκνο έγινε αποπαίδι, χωρίς δικαιώματα και νόμιμη μοίρα.

Κοντολογίς: Το Φεστιβάλ έγινε για μια ακόμη φορά η αφορμή να διαπιστωθεί πως ο βασιλιάς είναι γυμνός και βασιλεύει η ανευθυνότητα. Πως οι πρόχειρες και αρπακολίστικες λύσεις δεν μπορούν να καλύψουν το κενό μιας πολιτισμικής πολιτικής με στόχους και όραμα. Μετοχές-φούσκες εμφανίστηκαν κατά καιρούς σε όλα τα χρηματιστήρια αξιών. Μόνο που τούτη εδώ «έσκασε» προτού προλάβει κανείς να αποκομίσει κέρδη. Και αν έχει ακόμα κάποιο νόημα το «ουδέν κακόν αμιγές καλού» ή «το πάθημα να γίνει μάθημα», ιδού η ευκαιρία για το αρμόδιο Υπουργείο να επανακαθορίσει τη στρατηγική του όχι με τυχάρπαστες επιλογές, αλλά με την κραταιά αντίληψη πως ο πολιτισμός και μακροχρόνια επένδυση εξ ορισμού είναι και εξαγώγιμο προϊόν μπορεί να γίνει.