Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΓΙΑΝΝΑΡΟΣ: Πολέμησε τον στείρο δογματισμό, δεν παρασύρθηκε από την καιροσκοπική ευελιξία

Μνήμη ΓΡΗΓΟΡΗ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ. 20 χρόνια μετά

Δημήτρης, Χατζησωκράτης

2017-10-17

Φίλοι και φίλες,

Σήμερα, αναστοχαζόμενοι τη ζωή και τη δράση του κορυφαίου συντρόφου μας, που έζησε τα πάθη και μέσα στα πάθη της Αριστεράς - την ήττα της, την ανθοφορία της ανανεωτικής περιόδου, την κρίση, τις αναζητήσεις για το νέο της πρόσωπο, θα μπορούσαμε, με όλους τους υποκειμενισμούς, να καταγράψουμε καθοριστικές εγχαράξεις της παρουσίας και δράσης του στη συλλογική μας μνήμη:

- Από τις οργανώσεις της ύστατης παράνομης ΕΠΟΝ στην ΕΔΑ και από εκεί στους Λαμπράκηδες, στο ΚΚΕ εσωτερικού, στην ΕΑΡ και στον ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ, η διαδρομή του Γρηγόρη Γιάνναρου αντιπροσωπεύει μια από τις κανονικότητες του βίου των αγωνιστών της γενιάς του.

Εκείνων ιδίως που η στράτευσή τους στους αγώνες στους οποίους οδηγούσε η αποδοχή των κομμουνιστικών ιδανικών δεν οδήγησε στην πνευματική στείρωση αλλά στην συνειδητοποίηση ότι η συνέπεια προς τα ιδανικά που επέλεξαν και οδήγησαν τη ζωή τους είχε ως όρο και προϋπόθεση τη ρήξη με όλες τις μορφές της αυταρχικής οργάνωσης της κοινωνίας, που αυτοαποκαλούνταν κομμουνιστική. Ο Γρηγόρης Γιάνναρος διάλεξε τους δρόμους αυτής της ρήξης των ρήξεων. Όχι για να απομακρυνθεί, αλλά για να επιχειρήσει μαζί με τους συντρόφους του να αντιστρέψει το ρεύμα, να ξαναδώσει στο κομμουνιστικό ιδανικό την αρχική του καθαρότητα, και να συντηρήσει την ανατρεπτικότητα του επαναστατικού λόγου μέσα στις συνθήκες της εποχής μας.

Πολέμησε όλες τις μορφές στείρου δογματισμού, αλλά ποτέ δεν άφησε να παρασυρθεί στους πειρασμούς της καιροσκοπικής ευελιξίας.

- Με την ίδρυση της Νεολαίας Λαμπράκη, ο Γρηγόρης αφιερώθηκε στην ανάπτυξη της οργάνωσης στον σταθερό και σωστό προσανατολισμό. Μια εμπνευσμένη ομάδα νέων στελεχών του λαϊκού κινήματος με επικεφαλής τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Τάκη Μπενά, τον Αντρέα Λεντάκη, τον Αριστείδη Μανωλάκο και άλλους δημοκράτες και κομμουνιστές, περιέτρεξαν όλη την Ελλάδα και μετέδωσαν παντού το ρίγος της έγερσης της ελληνικής νεολαίας για την αφύπνιση όλου του λαού στον δρόμο για μια καινούργια ανάταση, αντίστοιχη της εαμικής στις νέες συνθήκες. Η δίψα για πολιτικές ελευθερίες έσμιξε με το πάθος για πολιτισμό και δημιουργία, με την ορμή για οργάνωση και αυτενέργεια, οδήγησαν στο θαύμα της ταχύτατης ανάπτυξης της οργάνωσης των Λαμπράκηδων, που δόνησε την ψυχή της Ελλάδας και κινητοποίησε απ’ άκρου σε άκρο την πατρίδας μας. Από τους πρωτεργάτες αυτής της εποποιίας ήταν ο Γρηγόρης Γιάνναρος.

- Με τη διάσπαση του ΚΚΕ ο Γρηγόρης, νεαρός κομμουνιστής, πέρασε ολόψυχα στις γραμμές του ανανεωτικού κινήματος. Επέστρεψε το 1972 από το Λονδίνο στην Ελλάδα. Πέρασε στην παρανομία μετά τα γεγονότα της Νομικής και συμμετείχε ενεργά από ηγετικές θέσεις στις διαδικασίες αντιστασιακής δράσης και ανασύνταξης του ΚΚΕ Εσωτερικού.

Στη μεταδικτατορική Ελλάδα τίθεντο κορυφαία ζητήματα, που απαιτούσαν λύσεις προοπτικής. Το ΚΚΕ Εσωτερικού έχοντας τάξει τον εαυτό του να είναι στην πρωτοπορία του προοδευτικού κινήματος είχε συνειδητοποιήσει, σε όλες του τις γραμμές, ότι με αυτά τα μεγάλα όφειλε να αναμετρηθεί.

Ήταν τα χρόνια όπου στην ημερήσια διάταξη της πολιτικής υπήρχε το θέμα των σχέσεων της Ελλάδας με την ΕΟΚ. Ο Γρηγόρης μαζί με τον Αιμίλιο Ζαχαρέα, τους αδελφούς Πεσμαζόγλου, τον Σωτήρη Βαλντέν, τον Ξενοφώντα Γιαταγάνα τον Αχιλλέα Μητσό εισηγήθηκαν την αλλαγή της ως τότε αρνητικής στάσης της ΕΔΑ στο θέμα των σχέσεων της χώρας με την Ευρώπη και την αντικατάστασή της από τη θέση: «Ναι στην ΕΟΚ, σ’ ένα νέο πεδίο ταξικών και εθνικών αγώνων για την πορεία προς μια Ευρώπη των λαών, ειρήνης και δημοκρατίας». Η θέση αυτή, έπειτα από πολλές συζητήσεις τελικά αποτέλεσε διακριτό στοιχείο του ΚΚΕ εσωτερικού στο ελληνικό πολιτικό σύστημα.

- Η έρευνα της οικονομίας, της κοινωνίας, του πολιτικού συστήματος και των θεσμών συνιστά καίριο εργαλείο για μιαν αριστερή πολιτική, και στην οργάνωση και την ανάπτυξή της συνέβαλε αποφασιστικά ο Γρηγόρης Γιάνναρος μετά τη Μεταπολίτευση: πρώτα ως υπεύθυνος του περιοδικού του ΚΚΕ Εσωτερικού «Κομμουνιστική Θεωρία και Πολιτική», και από το 1978 ως το 1988, όταν διεύθυνε την εφημερίδα «Αυγή». Με έμφαση στην αξιόπιστη, όσο γίνεται πληρέστερη καταγραφή των γεγονότων, κατέβαλε συστηματική προσπάθεια για μια κριτική δημοσιογραφία που δεν αρκείται να αποκαλύπτει και να καταγγέλλει κοινωνικές αδικίες ή αντιδημοκρατικές εκτροπές, αλλά, ψάχνοντας τα αίτια, αναζητά δυνάμεις ικανές να τα υπερβούν. Έδωσε βάρος στην παρακολούθηση διεθνών εξελίξεων και εμπειριών, ιδίως στην εισαγωγή της ευρωπαϊκής αριστερής σκέψης, του ευρωκομμουνισμού τότε, στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα άνοιξε την εφημερίδα στον πολιτικό διάλογο καθώς και στο διάλογο μεταξύ επιστημόνων και ανθρώπων του πολιτισμού, εξασφαλίζοντας κατά καιρούς εξαιρετικά παραγωγικές συνεργασίες.

Για μια δεκαετία κατόρθωσε η «Αυγή» να ασκεί επιρροή πολύ ευρύτερη από τους αριθμούς της κυκλοφορίας της, από τα εκλογικά ποσοστά του κόμματος που εξέφραζε.

Στην ΑΥΓΗ, 11 χρόνια μετά, όταν ανέλαβα τη διεύθυνσή της, και ενώ ήδη είχαν περάσει τέσσερεις άλλοι σημαντικοί διευθυντές, η «αύρα» του και οι στοχεύσεις του εξακολουθούσαν να είναι διάχυτες.

Αλλά ας δώσουμε φωνή στο γραπτό του Γ. Μπράμου , ο οποίος πριν 10 χρόνια έγραφε: «Ο Γιάνναρος διηύθυνε ένα κομματικό έντυπο που η εμβέλειά του ήταν υπέρτερη του κομματικού ακροατηρίου και της πάντα πενιχρής κυκλοφορίας του. Η «Αυγή» της εποχής του είχε υπερβεί, όχι μόνο έως ένα βαθμό, αλλά ως έναν κρίσιμο βαθμό, την κατάρα των κομματικών εντύπων, που ήταν ο προπαγανδιστικός πρωτογονισμός τους. Η πολιτική κουλτούρα που προσπαθούσε με χίλιους κόπους να προωθήσει το ΚΚΕεσ. είχε στην «Αυγή» μια, κατά σχεδόν γενική παραδοχή, επιτυχημένη εφαρμογή. Ο Γιάνναρος δεν ήταν ο τοποτηρητής της γραμμής του κόμματος, αλλά ο εμπνευστής της νέας αντίληψης για την κοινωνία και την πολιτική που ψηλαφούσε τότε το ΚΚΕ εσ.

Οι κομματικές εφημερίδες, κατά κανόνα, προσάρμοζαν την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα στη σκοπιμότητα της αντίληψης του κόμματος για την Κοινωνία και την Πολιτική. Η «Αυγή» άνοιγε τα ζητήματα χωρίς να προκαθορίζει την εκδοχή τους. Πολιτική και Πολιτισμός, Οικονομία και Κοινωνία, Ιστορία και Κίνηση Ιδεών.

Η δεκαετία του ʼ80 είχε ακόμα πολλές σιγουριές και άλλες τόσες αυταπάτες κι αυτή η εφημερίδα φαινόταν πως δεν διέθετε ανάλογη αυταρέσκεια. Αντίθετα, έθετε το γονίδιο της αμφιβολίας».

- Ο Γρηγόρης Γιάνναρος είχε την ικανότητα να διαβλέψει τα όρια και της μετεξέλιξης του ΚΚΕ εσωτερικού και του εγχειρήματος της ΕΑΡ μέσα στην Ελλάδα και στο πλαίσιο των διεθνών εξελίξεων στους χώρους της αριστεράς. Αποδέχθηκε γρήγορα την ιδέα της συνάντησης με το ΚΚΕ. Αυτό του επέτρεψε να υπερβεί προκαταλήψεις και να εργαστεί σκληρά εκείνη την περίοδο, θεωρητικά και πρακτικά, για τη δημιουργία του Ενιαίου Συνασπισμού. Και ήταν η συμβολή του αποφασιστική, όχι μόνο με τη στάση του και με τις θέσεις του, αλλά και με την καθημερινή, απροκατάληπτη, ειλικρινή και φιλική συμπεριφορά απέναντι στους συντρόφους "της άλλης πλευράς". Έβλεπε με τη συγκρότηση του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ να πραγματοποιείται το όραμά του: μια ισχυρή, ανανεωμένη Αριστερά, που θα διεκδικούσε συμμετοχή στη διακυβέρνηση της χώρας.

- Η Αριστερά μπορεί να ασκεί εξουσία χωρίς να ενσωματώνεται; ο Γρηγόρης Γιάνναρος έδειξε, όντας υπουργός αναπληρωτής Βιομηχανίας στην βραχύβια οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα, με την προσωπική του δράση και το σχέδιό του στον τομέα της εφηρμοσμένης βιομηχανικής πολιτικής και κυρίως για τις προβληματικές επιχειρήσεις ότι το μέγα ερώτημα που ταλάνιζε τους αριστερούς στην Ελλάδα στην Ευρώπη δεν είχε μονοσήμαντη αρνητική απάντηση. Θα μπορούσαν να υποστηριχθούν και να προωθηθούν βιώσιμες λύσεις, με κόστος, αλλά και μέριμνα και για διασφάλιση της δημόσιας περιουσίας καθώς και της απασχόλησης. Αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση, πρόγραμμα και σχέδιο.

- Εδώ ακριβώς, ήταν το πεδίο όπου ο Γρηγόρης επέμενε φορτικά! Στην ανάγκη να υπάρξει επειγόντως ένα συνολικό και μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα που θα συνδυάζει τη σταθεροποίηση και ανάπτυξη της οικονομίας με τη γενικότερη αναδιοργάνωση της κοινωνίας.

Όσοι/ες τον παρακολουθούσαμε τον ακούγαμε να επαναλαμβάνει, ίσως σε κάθε παρέμβασή του, τις τρεις απολύτως αναγκαίες μεγάλες ανακατανομές:

Και όλα αυτά με μόνιμη επωδό του ότι η Αριστερά θα γίνει αποτελεσματική προοδευτική δύναμη αν προωθήσει τις ριζικές αυτές ανακατανομές της πολιτικής και κοινωνικής ισχύος με στόχους:

- Ο Γρηγόρης δεν περιόριζε τις σχέσεις του μέσα στον κύκλο των συναγωνιστών του. Καλλιέργησε τις φιλίες του και με συμφοιτητές, που είχαν διαφορετικές ιδεολογικές αντιλήψεις και παρά τις διαφωνίες και τις οξύτατες καμιά φορά συγκρούσεις έχτισε γερές φιλίες με κεντρώους ή δεξιούς συναδέλφους του, που αργότερα διακρίθηκαν στον πολιτικό στίβο. Αυτή του η τάση να μην κλείνεται στην αποκλειστικότητα της δικής του αλήθειας, αλλά να κρατάει τα μάτια του και τη σκέψη του στους ανοιχτούς ορίζοντες της πραγματικότητας ήταν από τα πιο γόνιμα χαρακτηριστικά του.

Ιδού πως ο Γ. Βαρβιτσιώτης, τότε υπουργός Εμπορίου στην κυβέρνηση Ζολώτα, περιγράφει την συνάντησή του με τον Γρηγόρη στο πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο «Όπως τα έζησα» .

«Στο τέλος της εποχής εκείνης γνωρίστηκα με τον Γρηγόρη Γιάνναρο.

Ο Γρ. Γιάνναρος ήταν ένας γλυκύς άνθρωπος με πηγαίο χιούμορ. Από την πρώτη στιγμή της γνωριμίας μας διαπιστώσαμε και οι δύο ότι «τα γνότα μας ταίριαζαν» , και έκτοτε κάναμε παρέα. Ήταν μια θετική παρουσία στον πολιτικό κόσμο. Δυστυχώς έφυγε νωρίς, το 1997, σε ηλικία 61 ετών, και άφησε ένα μεγάλο κενό στην παράταξή του και τον τόπο».

- Όραμα του Γρηγόρη Γιάνναρου η μετεξέλιξη της Αριστεράς σε ηγετική πολιτική δύναμη της ελληνικής κοινωνίας, με ενεργό ρόλο στο πολιτικό γίγνεσθαι, με ιστορική αίσθηση, επιστημονική γνώση και ρεαλιστικό πολιτικό σχέδιο.

Ο Γρηγόρης επέμενε ότι η Αριστερά πρέπει να διεκδικήσει τη συμμετοχή της στη διακυβέρνηση της χώρας. Μ αυτή την οπτική ήταν πάντοτε θιασώτης των συνεργασιών και των πολιτικών συμμαχιών, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι δυνατό να προτείνεις τομές και ριζικές αλλαγές στην κοινωνία και να αρνείσαι την ευθύνη της συμμετοχής. Αυτό που υποστήριζε με πάθος ήταν ότι η όποια κομματική συνεργασία δεν προηγείται, έπεται. Προηγούνται οι προτάσεις πάνω στα μεγάλα διαρθρωτικά ζητήματα της κοινωνίας. Έπονται οι συζητήσεις, διαπιστώνονται συμφωνίες, και μόνον τότε προωθούνται συνεργασίες. Το πρόγραμμα, οι ώριμοι στόχοι και τα συγκεκριμένα αποτελέσματα για τους εργαζόμενους και την κοινωνία, δεν ήταν για τον Γρηγόρη Γιάνναρο τα ενδεχόμενα επακόλουθα, αλλά τα δεσμευτικά προαπαιτούμενα.

- Ο Γρηγόρης έβλεπε καθαρά τα αδιέξοδα στα οποία ωθούνταν τότε η πολιτική ζωή με την κυριαρχία του δικομματισμού και την ανασύνταξη της συντηρητικής παράταξης υπό την ηγεσία του Κ. Καραμανλή με προσανατολισμό όλο το χώρο της κεντροδεξιάς. Στη σκέψη του υπήρχε η σύλληψη μιας ευρείας παράταξης με κορμό τη συνεργασία ΠΑΣΟΚ - Συνασπισμού, ανοιχτής και σε οποιονδήποτε άλλο που θα επιθυμούσε να μετάσχει (οργανώσεων ή προσωπικοτήτων).

Ο ίδιος, σε άρθρο του, μας προειδοποιούσε: «Ο Συνασπισμός έχει να επιλέξει ανάμεσα σε δύο στάσεις: α) να παρατηρεί, να αναλύει και να ξορκίζει τις εξελίξεις με επιδίωξη να εκφράσει την κοινωνική αντίσταση και την πολιτική δυσαρέσκεια και β) να προτείνει συνολικές λύσεις για την πολιτική και την κοινωνία τώρα, να αναλάβει πρωτοβουλίες για να τις προωθήσει τώρα, να συναντηθεί με όσες δυνάμεις συμφωνούν για να διαμορφωθούν νέοι συσχετισμοί, και νέες πλειοψηφίες ικανές να στηρίξουν το μεγάλο μεταρρυθμιστικό και αναγεννητικό έργο που έχει ανάγκη ο τόπος. Περιθώρια να κάνει την πρώτη επιλογή», έλεγε, «δεν υπάρχουν. Θα καταποντιστεί μαζί με τον κόσμο και την εποχή που φεύγουν [...] την ακινησία δεν μπορούμε να την επιβάλλουμε ακόμα και αν τη θέλουμε θα συμμετάσχουμε στις αναμετρήσεις που έρχονται, θα συμβάλουμε κι εμείς στη διαμόρφωση του νέου ή θα παραμείνουμε στο περιθώριο. Αυτό είναι το πραγματικό δίλημμα.»

Μόνο τυχαίο δεν ήταν ότι για το ζήτημα της σύγκλισης με το ΠΑΣΟΚ, που την τελευταία περίοδο τον απασχολούσε καθοριστικά, είχε αφιερώσει το ακροτελεύτιο κεφάλαιο του βιβλίου του, Το 5ο κεφ: «Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ, Δύο όροι για ουσιαστικές συγκλίσεις».

Ακόμα και τις μέρες που η κατάσταση του επιβαρύνθηκε πολύ, ο Γρηγόρης αγωνιούσε γι’ αυτό το δίλημμα. Διαπιστώναμε, οι φίλοι που τον επισκεπτόμασταν στο νοσοκομείο ότι επαναλάμβανε εμμονικά: « Πάρτε πρωτοβουλίες. Δεν προλαβαίνουμε». Αυτό το «δεν προλαβαίνουμε» το έλεγε σε όλους. Και όλοι/ες αναρωτιόμασταν αν ορθώς συνειρμικά δίναμε την ίδια απάντηση: «Τι δεν προλαβαίνουμε;» Ας αφήσουμε όμως τον Λεωνίδα Κύρκο, πιο αυθεντικό ερμηνευτή των σκέψεων του Γρηγόρη, που 10 χρόνια μετά τον θάνατό του έγραφε σχετικά: « Ο Γρηγόρης έφυγε χωρίς να ξεκαθαρίσει τη σκέψη του. Δεν νομίζω ότι την παραβιάζω αν ισχυριστώ ότι εννοούσε τη θεμελίωση μιας συνεργασίας με το ΠΑ.ΣΟ.Κ.»

Και συνεχίζει. «Ο Γρηγόρης είχε πυκνώσει τις επαφές του με τον Γιώργο Γεννηματά.(Είχε ήδη φύγει πριν από τρία χρόνια) Μια ειλικρινής φιλία τους συνέδεε. Πιθανόν κοινές σκέψεις τους να είχαν προχωρήσει. Αλλά το όποιο σχέδιο δεν το προλάβαιναν πια...»

---

Φίλοι και φίλες, χωρίς μεγάλα λόγια, ο Γρηγόρης Γιάνναρος μας λείπει. Με τη βαθύτατη πίστη του ότι μέσα από την μεταβατική καμπή της Ιστορίας που περνούσαμε θα πρόκυπτε ένα νέο ποιοτικό διαφορετικό άλμα. Με τη δράση του, τις πρωτοβουλίες του, τις ιδέες του, τις προτάσεις του, τα οράματά του, την ακατάβλητη αισιοδοξία του.

Θα τον θυμόμαστε ! Και θα τον τιμούμε!

Εκτύπωση στις: 2024-04-16
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=10292