Για ένα νέο συμβιβασμό Δημοκρατίας και Αγοράς

Μιχάλης, Σαμπατακάκης

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2018-07-21


O Ερικ Χομπσμπάουμ τιτλοφόρησε το σημαντικό βιβλίο του «Η εποχή των άκρων» με τον υπότιτλο «Ο Σύντομος Εικοστός Αιώνας 1914-1991».

Χαρακτηρίζει τον εικοστό αιώνα ως σύντομο, αφού τον βάζει να ξεκινάει με τον 1ο Μεγάλο Πόλεμο το 1914, να συμπεριλαμβάνει τον 2ο Μεγάλο Πόλεμο το 1939-1945 και στη συνέχεια τον Ψυχρό Πόλεμο και ο αιώνας να τελειώνει με τη σοβιετική κατάρρευση το 1991.

Στη διάρκειά του παρακολουθούμε την πορεία της μεγάλης αφήγησης του σοσιαλισμού και κομμουνισμού και την ένοπλη ήττα του φασισμού.

Παραδοξολογώντας θα χαρακτήριζα τον 20ό αιώνα, όχι ως «Σύντομο Αιώνα» από το 1914 ώς το 1991, αλλά ως «Μακρύ Εικοστό Αιώνα» που φτάνει σχεδόν μέχρι τις μέρες μας!

Τι εννοώ: οι πολιτικές οικογένειες που μας κληροδότησε ο 20ός αιώνας αναδιαμορφώνονται και σήμερα, στη σχετικά προχωρημένη φάση του 21ου αιώνα.

Θα μου πείτε ότι είναι αναμενόμενη η διατήρηση της διάκρισης Αριστεράς - Δεξιάς, αφού συνεχίζει να υπάρχει ο καπιταλισμός. Ομως το σκηνικό είναι πιο πολύπλοκο, αφού πια υπάρχει η παγκοσμιοποίηση.

Η συντηρητική πολιτική οικογένεια παραμένει μεγάλη στην Ευρώπη, αλλά είναι εξαιρετικά ανομοιογενής, με την εθνικιστική και ευρωσκεπτικιστική αντίληψη να ισχυροποιείται.

Η σοσιαλδημοκρατική πολιτική οικογένεια βρίσκεται σε κρίση, κυρίως από πλευράς μεγέθους, αλλά και από ανομοιογένεια. Με πολυετή παράδοση υποταγής στις νεοφιλελεύθερες απόψεις, αλλά όμως πια και σοβαρές αντιστάσεις.

Η αριστερή πολιτική οικογένεια χαρακτηρίζεται από περιορισμένη εμβέλεια αλλά και σοβαρά διαφορετικές απόψεις σχετικά με τα ευρωπαϊκά ζητήματα. Και σε αυτήν έχουν αναπτυχθεί σοβαρές ευρωσκεπτικιστικές απόψεις.

Μέσα στις παλιές πολιτικές οικογένειες της Ευρώπης, αλλά και έξω από αυτές, αυτόνομα δηλαδή, διαμορφώνονται τα ισχυρά ρεύματα του ευρωσκεπτικισμού αλλά και της Ακροδεξιάς.

Τέλος, με ιδιαιτερότητα, γιατί αποτελεί μόνο γαλλικό φαινόμενο και όχι ευρωπαϊκή οικογένεια επί του παρόντος, διαμορφώνεται το νέο Κέντρο με τον Μακρόν, κυρίως εις βάρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος.

Η αναδιαμόρφωση του κομματικού χάρτη που μας κληροδότησε ο 20ός αιώνας στην Ευρώπη, με αναλογίες και στις ΗΠΑ, θα κρατήσει προφανώς κι άλλο μέσα στον 21ο αιώνα.

Γιατί έκανα αυτή την εισαγωγική παρατήρηση; Αφού ο τίτλος της συζήτησής μας είναι «Προοδευτικές συγκλίσεις σε Ελλάδα και Ευρώπη», θα πρέπει να δούμε τον χάρτη των πολιτικών δυνάμεων και κυρίως θα πρέπει να δούμε τα κρίσιμα πολιτικά ζητήματα στα οποία πρέπει να γίνουν συγκλίσεις των αντίστοιχων πολιτικών δυνάμεων.

Συνολικά ο χάρτης της Ευρώπης γέρνει προς δεξιά, ακροδεξιά, εθνικιστικά και ευρωσκεπτικιστικά. Αυτό, μαζί με τον Τραμπ στις ΗΠΑ, πρέπει να οδηγήσει σε νέο πολιτικό σχέδιο για την Ευρώπη!

Η Ευρώπη

Οι σημερινοί Λουδίτες της Πολιτικής, ο Τραμπ, η Λεπέν, μας καλούν να λύσουμε τα προβλήματα με εθνικο-κρατικό προστατευτισμό, ενω ο Μελανσόν προσπαθεί να διαγράψει τον Τσίπρα Οι σημερινοί Λουδίτες της Πολιτικής, ο Τραμπ, η Λεπέν, μας καλούν να λύσουμε τα προβλήματα με εθνικο-κρατικό προστατευτισμό, ενω ο Μελανσόν προσπαθεί να διαγράψει τον Τσίπρα |

Ισχυρίζομαι ότι το μέγιστο πολιτικό ζήτημα τις τελευταίες δεκαετίες στον πλανήτη είναι η απόλυτη κυριαρχία της Αγοράς. Η λήψη δηλαδή των σημαντικών αποφάσεων έξω από τον χώρο της δημοκρατίας και της πολιτικής. Αυτό οξύνει με οριακό πια τρόπο τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει ο καπιταλισμός στον πλανήτη!

Σε κάθε περίπτωση δεν είναι αυτό το οποίο θέλει, επιθυμεί, η τεράστια πλειοψηφία των ανθρώπων, εκτός από μια μικρή μειοψηφία τους.

Από εδώ προκύπτει το κορυφαίο ζήτημα της δημοκρατίας. Τι θέλουν οι πολλοί. Οι πάρα πάρα πολλοί.

Θα μου πείτε, πάντα έτσι ήταν ανά τους αιώνες! Πράγματι έτσι ήταν, όμως είναι αυτονόητα απόλυτα αναγκαίο να γνωρίζουμε ποιο είναι το αίτημα των πάρα πολλών σε αυτή τη φάση της ανθρώπινης ιστορίας.

Ισχυρίζομαι ότι το αίτημα σε αυτή τη φάση της ανθρώπινης ιστορίας είναι η ανάγκη δημοκρατικού έλεγχου της άναρχης παγκοσμιοποίησης, η ανάγκη συλλογικής διακυβέρνησης, η ανάγκη μιας νέας ισορροπίας, ενός νέου συμβιβασμού Δημοκρατίας και Αγοράς. Αυτό είναι και το πεδίο αντιμετώπισης του νεοφιλελευθερισμού.

Απέναντι σε αυτό το κορυφαίο ζήτημα, σε αυτή την απόλυτη ανάγκη, μπορούν να αναπτυχθούν και στο πεδίο της θεωρίας και στο πεδίο της πολιτικής πρακτικής δύο διαφορετικές στρατηγικές.

Η μία είναι η άμυνα απέναντι στην παγκόσμια απόλυτη κυριαρχία της Αγοράς, με εθνικο-κρατικό προστατευτισμό. Είναι δημοφιλής γιατί είναι εύπεπτη.

«Πρώτα οι ΗΠΑ». «Πρώτα η Γαλλία». «Πρώτα η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ολλανδία, η Ιταλία». Μακάρι όμως να ήταν τόσο απλά τα πράγματα.

Ποτέ τα προβλήματα που δημιουργούσε μια νέα φάση της ανθρωπότητας δεν λύθηκαν με επιστροφή σε προηγουμένη φάση. Τα προβλήματα που δημιουργούσε η εκβιομηχάνιση δεν λύθηκαν με καταστροφή των μηχανών. Ετσι τα προβλήματα ανεργίας που δημιούργησε η βιομηχανική επανάσταση στις αρχές του 19ου αιώνα στους εργάτες της κλωστοϋφαντουργίας στη Βρετανία δεν λύθηκαν φυσικά από τους Λουδίτες εργάτες που κατέστρεφαν με τσεκούρια και σφυριά τις μηχανές αυτόματης ύφανσης.

Οι σημερινοί Λουδίτες της Πολιτικής, ο Τραμπ, η Λεπέν, ο Ορμπαν, μας καλούν να λύσουμε τα προβλήματα που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση με εθνικο-κρατικό προστατευτισμό. Με επιστροφή προς τα πίσω. Ομως, πέρα από τη μη επίλυση των προβλημάτων με αυτή τη μέθοδο, οι κίνδυνοι είναι τραγικά μεγαλύτεροι.

Το «Πρώτα οι ΗΠΑ», «Πρώτα η Κίνα», «Πρώτα η Ρωσία» «Πρώτα η Γαλλία», «Πρώτα η Ιταλία» αποπνέει την παλιά βρόμικη μυρωδιά των Μεγάλων Πολέμων.

Η στρατηγική του εθνικο-κρατικού προστατευτισμού, εκτός από λαθεμένη, κυρίως είναι πολύ επικίνδυνη!

Ετσι περνάμε στην άλλη στρατηγική αντιμετώπισης του μείζονος προβλήματος της παγκόσμιας, απόλυτης κυριαρχίας της Αγοράς.

Απέναντι λοιπόν στην παγκόσμια, απόλυτη κυριαρχία της Αγοράς θα πρέπει να αναπτύξουμε παγκόσμιους κανόνες δημοκρατίας και πολιτικής, που θα εξισορροπούν την απόλυτη κυριαρχία της Αγοράς. Είναι εύκολο αυτό; Φυσικά όχι! Αλλά είναι το μόνο!

Είναι προφανές ότι η επιβολή δημοκρατικών κανόνων εξισορρόπησης στην παγκόσμια απόλυτη κυριαρχία της Αγοράς δεν μπορεί να γίνει από μικρούς οικονομικά εθνικούς σχηματισμούς.

Μόνο από πολύ μεγάλους που μάλιστα θα έχουν και επίγνωση του ρόλου τους. Εδώ βρίσκεται ο ρόλος της Ευρώπης! Είναι ο μόνος μεγάλος σχηματισμός που θα μπορούσε να συμβάλει σε μια τέτοια στρατηγική δημοκρατικού ελέγχου, απέναντι στην απόλυτη κυριαρχία της Αγοράς.

Εκτός από το μεγάλο οικονομικό μέγεθος, έχει και την αντίστοιχη πολιτική κουλτούρα και εννοώ αυτή που αναπτύχθηκε μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρώπη, με όχημα την ευρωπαϊκή ενοποίηση και στη βάση των παραδόσεων του ευρωπαϊκού πολιτισμού των προηγούμενων αιώνων, μέρος των οποίων ήταν και οι έννοιες της Δημοκρατίας και της Αριστεράς.

Είναι έτοιμη σήμερα η Ευρώπη να παίξει έναν τέτοιο ρόλο; Προφανώς όχι! Ομως αυτό πρέπει να αποτελέσει το κυρίως ζητούμενο.

Η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίση. Υποχωρεί το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, η Ευρώπη της αλληλεγγύης και της συνοχής. Για τους πολίτες, λιτότητα και ανεργία. Στη χώρα μας αυτά βιώθηκαν δραματικά. Σήμερα η Ευρώπη είναι λιγότερο ελκυστική από ποτέ. Αυτό όμως είναι το αποτέλεσμα της κυριαρχίας του πολιτικού σχεδίου της ευρωπαϊκής Δεξιάς τις τελευταίες δεκαετίες.

Ως Ευρωπαίος αριστερός επιδιώκω να συμμετέχω σ’ ένα εναλλακτικό δημοκρατικό σχέδιο, που θα επιζητεί να γίνει πλειοψηφικό με τις αναγκαίες συμμαχίες, να υπερισχύσει και να επαναθεμελιώσει βαθμιαία την Ευρώπη.

Είμαι αντίθετος στην αντίληψη εθνικής περιχαράκωσης. Είναι το πολιτικό σχέδιο της Ακρας Δεξιάς κυρίως. Είναι το ίδιο με το πολιτικό σχέδιο του Τραμπ για τις ΗΠΑ.

Για να μπορέσει η Ευρώπη να παίξει τον ευεργετικό ρόλο της απέναντι στο κρίσιμο φαινόμενο της απόλυτης κυριαρχίας της Αγοράς, στην ανάγκη δημοκρατικού ελέγχου της άναρχης παγκοσμιοποίησης, στην ανάγκη μιας νέας ισορροπίας, ενός συμβιβασμού Δημοκρατίας και Αγοράς, θα πρέπει να είναι ενωμένη. Η πορεία της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης καθίσταται έτσι το κρίσιμο ζήτημα για τον πλανήτη.

Ομως απέναντι στο μείζον κρίσιμο ζήτημα η κομματική γεωγραφία στην Ευρώπη είναι πολύπλοκη. Ενώ είναι απλό ότι είμαστε εναντίον της Λεπέν, εναντίον της Λέγκας του Βορά, εναντίον του Ορμπαν, εναντίον των Συντηρητικών στην Αγγλία, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι είμαστε και εναντίον στα δήθεν αριστερόστροφα λαϊκιστικά, ευρωσκεπτικιστικά 5 Αστέρια στην Ιταλία αλλά και στον ευρωσκεπτικιστή Μελανσόν.

Μα αυτός είναι αριστερός, θα μου πείτε! Ε λοιπόν και ο Μπρέζνιεφ, ο Πολ Ποτ και όλοι οι ηγέτες του σοβιετικού κομμουνισμού, αλλά και αντίστοιχοι στη Δυτική Ευρώπη, αυτοονομάζονταν αριστεροί.

Και εμείς, αριστεροί στις φυλακές, με απόλυτη καθαρότητα, τους θεωρούσαμε αντιπάλους μας. Δεν υπήρχε, ούτε υπάρχει και σήμερα μια Αριστερά.

Είμαστε μαζί με εκείνους τους αριστερούς της ευρείας Αριστεράς στην Ευρώπη που υπηρετούν το σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Και είμαστε έτοιμοι, όπως ο Μπερλινγκουέρ στον Ιστορικό Συμβιβασμό, μετά δηλαδή το πραξικόπημα της Χιλής και στη βάση της ανάγκης υπεράσπισης της δημοκρατίας να συνεργαστούμε και με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις που έχουν παρόμοιο δημοκρατικό πολιτικό σχέδιο. Το πολιτικό σχέδιο της ευρωπαϊκής Αριστεράς δεν είναι προφανώς η σοσιαλιστική Ευρώπη.

Είναι ένα δημοκρατικό πολιτικό σχέδιο ευρωπαϊκής ενοποίησης και ευεργετικού ρόλου της Ευρώπης απέναντι στην απόλυτη κυριαρχία της Αγοράς στον πλανήτη και υπέρ μιας νέας ισορροπίας Δημοκρατίας και Αγοράς, που απαντάει έτσι στα προβλήματα του νεοφιλελευθερισμού.

Η δική μας Αριστερά πρέπει να είναι η επισπεύδουσα σε ένα τέτοιο πολιτικό σχέδιο. Ετσι ήταν πάντα. Και στην Ευρώπη ο ευρωκομμουνισμός και στην Ελλάδα η Ανανεωτική Αριστερά.

Νομίζω πως η GUE, με ισχυρό τον Μελανσόν να προσπαθεί να διαγράψει τον Τσίπρα, δεν είναι το κατάλληλο πολιτικό όχημα.

Ο Μελανσόν υπηρετεί ένα πολιτικό σχέδιο που επισπεύδουσα είναι η Ακροδεξιά, δηλαδή η Λεπέν. Αντίθετα πρέπει να εργαστούμε για τη μεγαλύτερη ενίσχυση των δεσμών και την ισχυροποίηση του Ευρωπαϊκού Προοδευτικού Φόρουμ, στο πλαίσια του οποίου συζητάμε σήμερα και το οποίο συμπεριλαμβάνει αριστερούς ευρωπαϊστές, αριστερούς σοσιαλδημοκράτες και αριστερούς Πράσινους. Στην πορεία θα μπορούσε να γίνει η Νέα Ευρωπαϊκή Αριστερά.

Ανασυνθέτοντας ως νέο πολιτικό υποκείμενο τον παραδοσιακό ιστορικό διχασμό της Αριστεράς, όπως ήταν και ο ιδρυτικός στόχος του Συνασπισμού.

Αυτή η ομάδα θα μπορούσε να είναι η επισπεύδουσα στο νέο πολιτικό σχέδιο για την Ευρώπη. Ανοιχτή σε συνεργασίες προς τους σοσιαλδημοκράτες συνολικά, τους Πράσινους συνολικά, αλλά και το Κέντρο του Μακρόν, καθώς και με τμήματα της Δεξιάς, δηλαδή τη φιλελεύθερη Κεντροδεξιά, αν αυτή αποχωριστεί ακροδεξιούς, εθνικιστές και ευρωσκεπτικιστές που υπάρχουν στους κόλπους της Δεξιάς.

Το πολιτικό μας σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης και του δημοκρατικού ελέγχου της παγκοσμιοποίησης πρέπει να γίνει πλειοψηφικό στην Ευρώπη, νικώντας τον εθνικισμό σε αυτήν!

- Ουτοπικά όνειρα, μου έλεγε ένας αγαπητός φίλος!

- Ομως υπάρχει κανένα άλλο πολιτικό σχέδιο;

- Οχι!

Η Ελλάδα

Λίγα λόγια για την Ελλάδα. Σε επομένη ευκαιρία περισσότερα.

Δύο κορυφαία γεγονότα, στην ίδια χρονική περίοδο! Το τέλος των μνημονίων και η επίλυση του Μακεδονικού! Το ένα εκκρεμεί μια δεκαετία και το άλλο τρεις δεκαετίες!

Θέλω να είμαι δίκαιος. Και στα δύο πρωταγωνιστής είναι ο Αλέξης Τσίπρας. Δεν ξέρω τι θα καταφέρει μετά τον Αύγουστο, μετά τη λήξη των μνημονίων δηλαδή. Φοβάμαι μάλιστα ότι δεν είναι έτοιμος.

Ομως με εντυπωσίασε με την τόλμη του στη λύση του Μακεδονικού. Οταν μάλιστα απέναντι του υπήρχε η θλιβερή φιγούρα του Κυριάκου Μητσοτάκη, με φουστανέλα και περικεφαλαία! Μετακινώντας το κόμμα του προς τον εθνικισμό, τον λαϊκισμό και την Ακροδεξιά.

Τι απογοήτευση για τους δημοκράτες της Δεξιάς, που χάρηκαν για την εκλογή του, με προφίλ φιλελεύθερου. Ενεδύθη ρούχα εθνολαϊκιστή. Και στην πολιτική όταν λες εθνολαϊκιστικές ανοησίες επηρεάζοντας τμήμα της κοινωνίας, τότε είσαι εν τοις πράγμασι εθνολαϊκιστής.

Ερχομαι στα δύσκολα. Και για τη χώρα, και για την Αριστερά, και για τον Αλέξη Τσίπρα.

Το τέλος των μνημονίων μάς εισάγει σε νέα πολιτική περίοδο, ριζικά διαφορετική από την προηγούμενη.

Μπορεί να μην είναι του ίδιου μεγέθους προφανώς, όμως τέλος περιόδου στη χώρα μας και είσοδο σε νέα περίοδο είχαμε το 1944 με το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, το 1949 με το τέλος του εμφυλίου πολέμου και το 1974 με το τέλος της δικτατορίας. Καθώς επίσης και με την ένταξη στην ΕΟΚ, στην Ε.Ε. και στη ζώνη του ευρώ.

Το τέλος των μνημονίων δεν είναι του ίδιου μεγέθους με αυτά τα γεγονότα. Είναι όμως και αυτό είσοδος σε νέα πολιτική περίοδο για τη χώρα. Και προφανώς απαιτεί νέο πολιτικό σχέδιο. Αυτό είναι η πρόκληση για την Αριστερά.

Σε τι πρέπει να απαντά το νέο πολιτικό σχέδιο:

Παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Ανάπτυξη με κοινωνική συνοχή.

Δημοκρατική ανάταση στην κοινωνία.

Δημιουργία δημοκρατικού-προοδευτικού πόλου στην Ελλάδα που θα υπηρετεί τα πιο πάνω.

Συμβολή στη διαμόρφωση νέου δημοκρατικού σχεδίου για την Ευρώπη, όπως περιγράφηκε νωρίτερα.

Ισχυρή συμβολή στη διαμόρφωση αντίστοιχου δημοκρατικού-προοδευτικού πόλου στην Ευρώπη, ανοιχτού σε δημοκρατικές συμμαχίες.

Ως αριστεροί, δημοκράτες και Ευρωπαίοι καλούμαστε να απαντήσουμε σ’ αυτή την πρόκληση της ιστορίας μας!


Εκτύπωση στις: 2024-03-28
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=10493&export=word