Κι όμως, αυτό που μοιάζει με «ελληνικό παράδοξο» είναι ίσως η επιτομή του νεοφιλελευθερισμού: καταστολή στη σκέψη, περιστολή της ελευθερίας, ασύστολη λιτότητα. Κι ίσως ο «Τζόκερ» τους τρομάζει τόσο πολύ γιατί συνομιλεί με τους Τζόκερ εντός μας.
Ενας ψιλόλιγνος οστεώδης άνδρας ζωγραφίζει ένα τεράστιο χαμόγελο στο βαμμένο λευκό πρόσωπό του. Ο Αρθουρ Φλεκ, επαγγελματίας κλόουν, ετοιμάζεται για δουλειά. Σε λίγα λεπτά μια ομάδα από χαμίνια τον κλέβουν και τον πλακώνουν στο ξύλο. Είναι ο πρώτος από μια σειρά βασανισμών και ταπεινώσεων γι’ αυτόν τον γερασμένο έφηβο, που ζει με τη μητέρα του και καταναλώνει κάθε βράδυ έτοιμα γεύματα μαζί της μπροστά στην τηλεόραση, ενώ ονειρεύεται να γίνει διάσημος κωμικός.
Οι αλλεπάλληλοι εξευτελισμοί, το ξύλο, η απόλυση από τη δουλειά του, η κατάργηση της κοινωνικής υπηρεσίας που του προσφέρει ψυχολογική υποστήριξη και φαρμακευτική αγωγή σταδιακά θα κάνουν τον Αρθουρ να απασφαλίσει και να διαπράξει μια σειρά από δολοφονίες. Ενα τεράστιο κύμα αλληλεγγύης θα ξεσπάσει όταν ο υποψήφιος δήμαρχος της πόλης θα αποκαλέσει «κλόουν» τον άγνωστο δολοφόνο κι όλους εκείνους που «δεν τα κατάφεραν στη ζωή όπως εμείς».
Σύντομα το Γκόθαμ Σίτι θα γεμίσει από χιλιάδες ανθρώπους που με μάσκα κλόουν βγαίνουν στον δρόμο. Αυτή είναι σε αδρές γραμμές η ιστορία του Τζόκερ, της ταινίας που έγινε εισπρακτικό -και όχι μόνο- φαινόμενο και κατάφερε να σηκώσει από τη... στοργή του καναπέ τους αναρίθμητους ανθρώπους.
Γέλια και κλάματα
Είναι μια καλή ή μια μέτρια ή μια κακή ταινία το «Τζόκερ»; Είναι σίγουρα μια ταινία που ανοίγει μια βεντάλια από ζητήματα με έντονο τρόπο. Εδώ το Γκόθαμ Σίτι βυθίζεται στη διαφθορά και το σκοτάδι, το κράτος διαλύεται, οι φτωχοί καταρρέουν, αλλά ο Μπάτμαν δεν υπάρχει πουθενά.
Αντίθετα, ο παραδοσιακά «κακός» Τζόκερ εδώ εμφανίζεται ως ένας αντιήρωας που προσπαθεί να κρατηθεί όρθιος ψάχνοντας οικειότητα και ζεστασιά όπου μπορεί: στον φερόμενο ως πατέρα του, στην όμορφη γειτόνισσά του, στην κοινωνική λειτουργό που επισκέπτεται μία φορά την εβδομάδα - μέχρι η υπηρεσία της να καταργηθεί και να βρεθεί κι η ίδια άνεργη και από την πλευρά των απόκληρων.
Εντέλει για τι «μιλάει» το «Τζόκερ»; Για τον κόσμο που καταρρέει, για τον νεοφιλελευθερισμό που προελαύνει σαρώνοντας τις ζωές μας, για την ψυχική ασθένεια ως σύμπτωμα ενός συστήματος που παράγει ασθένειες, για τη μοναξιά στις μητροπόλεις, για τη διαφορετικότητα, για τη βία, αλλά και για τα αιτήματα που τίθενται σπαρακτικά, για τη στοργή που (μας) λείπει και την οργή που ξεσπά ανεξέλεγκτα αλλά όχι αναίτια.
Κι ίσως το κλειδί για να αποκωδικοποιήσει κανείς αυτόν τον χείμαρρο από σκοτεινές εικόνες να είναι το ίδιο το γέλιο που ο Αρθουρ ζωγραφίζει στο πρόσωπό του για να γίνει ο Τζόκερ, αλλά και το δικό του νευρικό γέλιο που ξεσπά εκκωφαντικά σε άκυρες στιγμές. «Εχω μια ασθένεια που μου προκαλεί γέλιο» γράφει η καρτούλα που δείχνει όταν δεν μπορεί να μιλήσει από τα γέλια - μέχρι που αποδεικνύεται πως ήταν η φρικτή κακοποίηση που έζησε όταν ήταν παιδί που του προκάλεσε αυτήν την ιδιόρρυθμη κατάσταση: ένας άνθρωπος που γελά τις στιγμές που θα ήθελε να σπαράξει.
Ευαίσθητοι παλμογράφοι
Για όλους αυτούς τους λόγους ο «Τζόκερ» είναι μια ταινία που συγκινεί τους θεατές - κι ίσως για άλλους τόσους, που θα μπορούσε ο καθένας να «διαβάσει» στο εξαιρετικό της σενάριο. Κι αυτή ακριβώς η συν-κίνηση, η πυροδότηση σκέψης και συναισθήματος την κάνουν μια ταινία που παράγει συζητήσεις, θέσεις και αντιθέσεις, θυελλώδεις κουβέντες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και σε κινηματογραφικές λέσχες.
Κι είναι μια ταινία που συγκινεί ακόμα περισσότερο τους νεότερους σε ηλικία, εκείνους που λειτουργούν πάντα ως ευαίσθητοι παλμογράφοι της κοινωνίας και δεν έχουν ακόμα φτάσει στην ηλικία όπου οι αλλεπάλληλοι συμβιβασμοί με την αγριότητα ονομάζονται «ενηλικίωση» και «κανονικότητα». Αυτούς που το κράτος το προηγούμενο Σαββατοκύριακο πήγε να... προστατεύσει από το ακατάλληλο θέαμα, υποκαθιστώντας στον γονεϊκό ρόλο κι αυτούς τους ίδιους τους γονείς τους.
Είναι μια επικίνδυνη ταινία για τις ευαίσθητες νεαρές ψυχές το «Τζόκερ» κι αν ναι, γιατί; Ισως γιατί αιτιολογεί εκείνο τον στίχο που μας έρχεται από το μακρινό 1996: «Δεν είναι ένοχοι όλοι οι δολοφόνοι / ούτε αθώοι όλοι οι δικαστές». Και γιατί όταν ο κινηματογραφικός υποψήφιος δήμαρχος Τόμας Γουέιν αποκαλεί τους φτωχούς «κλόουν που ζηλεύουν γιατί δεν τα κατάφεραν» θυμίζει τρομακτικά τον αληθινό πρόεδρο της πολυεθνικής που αποκαλεί τους άστεγους «σκουπίδια της παγκοσμιοποίησης».
Και, τέλος, γιατί τα κακομαθημένα των πολυεθνικών που βασανίζουν τον Αρθουρ δεν διαφέρουν ουδόλως από τις αστραφτερές παρέες που στ’ αλήθεια τον κυβερνούν. Ή, όπως γράφει ο Κόου στο τελευταίο του μυθιστόρημα που ανατέμνει το Brexit, «η Ενωση Φοιτητών Οξφόρδης, ένα μάτσο καλομαθημένα κολεγιόπαιδα (...), αυτά τα τίποτα με αξιώματα κυβερνούν τη χώρα».
Ετσι, λοιπόν, ήταν μάλλον αναμενόμενος ο ηθικός πανικός που κατασκευάστηκε από τους «επιχειρηματίες της ηθικής» - πολιτικούς και κάποια ΜΜΕ στο εξωτερικό γύρω από τον «Τζόκερ».
Οσο βαθιά υποκριτικό είναι άλλωστε και το κρατικό ενδιαφέρον για τα «αθώα παιδιά» που θα εκτεθούν στην ταινία - αυτά τα ίδια παιδιά που το κράτος αφήνει στο έλεος μεσημεριανών τηλεσκουπιδιών με θεματολογία «ήθελα-τον Γιάννη-αλλά-τον-ποθεί-κι-η-μάνα-μου», αυτό το ίδιο κράτος που δεν τους προσφέρει μαθήματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης ενώ καλπάζουν ξανά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα που είχαν εξαφανιστεί, αυτό το ίδιο κράτος που, ενώ αποσύρεται ακόμα και από τις στοιχειώδεις υποχρεώσεις του απέναντί τους, ασκεί τα «πατρικά δικαιώματά του». Αυτό το υποκριτικό ελληνικό κράτος.
Η Μάργκαρετ Θάτσερ θα υπομειδιούσε: Πώς αλήθεια οι Ελληνες επίγονοί της ομνύουν στην ελευθερία της αγοράς και, ταυτόχρονα, υιοθετούν α λα καρτ την ιδέα του «κράτους-γκουβερνάντα»;
Κι όμως, αυτό που μοιάζει με «ελληνικό παράδοξο» είναι ίσως η επιτομή του νεοφιλελευθερισμού: καταστολή στη σκέψη, περιστολή της ελευθερίας, ασύστολη λιτότητα. Κι ίσως ο «Τζόκερ» τους τρομάζει τόσο πολύ γιατί συνομιλεί με τους Τζόκερ εντός μας.
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=10739