«Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα κόμμα με δύο ψυχές»

συνέντευξη στη Ν.Δασκαλοπούλου

Γιάννης, Μπαλαμπανίδης

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2019-11-26

«Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί μια έκκεντρη περίπτωση, μια ανορθογραφία. Αποδείχθηκε το πιο ανθεκτικό από τα κόμματα που «γέννησε» η κρίση και είτε από τα δεξιά είτε από τα αριστερά απείλησαν τα κατεστημένα κόμματα. Ηταν το μοναδικό κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς που κυβέρνησε, αλλά και το μόνο που έγινε δεκτό μετά βαΐων και κλάδων στις συνόδους των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών».

Από τα κινήματα στο τιμόνι του κράτους και από τους δρόμους στην εξουσία, ο ΣΥΡΙΖΑ κατέγραψε σε ελάχιστο χρόνο μια τουλάχιστον εντυπωσιακή διαδρομή.

Το βιβλίο «ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα εν κινήσει», που επιμελήθηκε ο πολιτικός επιστήμονας Γιάννης Μπαλαμπανίδης και συνυπογράφει μια σειρά εξαιρετικών νέων επιστημόνων, ανατέμνει την πιο γοητευτική πορεία που κατέγραψε ευρωπαϊκό κόμμα τα τελευταία χρόνια, αναζητά τις δύο ψυχές του, αναστοχάζεται κριτικά πάνω σε σταθμούς και κρίσιμες επιλογές του, ψηλαφεί τις μελλοντικές διαδρομές του και κρατά προς όλους μας –στελέχη, μέλη, φίλους κι αντιπάλους– έναν έντιμο (και ενίοτε δύσκολο) καθρέφτη.

● Λέτε ότι για τους ερευνητές της γενιάς σας ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ό,τι υπήρξε το ΠΑΣΟΚ για τους δασκάλους σας.

Ακούγεται παραδοξολογία, αλλά δεν είναι. Η ανάρρηση του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, σε σύντομο χρονικό διάστημα, σε ιστορικά πρωτόγνωρες συνθήκες και με μια κομματική ταυτότητα ακατάτακτη, έθετε ένα δυσεπίλυτο ερώτημα για τη γενιά των δασκάλων μας, δηλαδή για τους νέους πολιτικούς και κοινωνικούς επιστήμονες στα 1980-1990. Το ίδιο ισχύει, τηρουμένων των αναλογιών, για τον ΣΥΡΙΖΑ και τη δική μας γενιά, «της κρίσης» πια και όχι της Μεταπολίτευσης.

Ταυτόχρονα, το ΠΑΣΟΚ τότε και ο ΣΥΡΙΖΑ τώρα είναι πολιτικά φαινόμενα που δίχασαν τα πνεύματα στη δημόσια σφαίρα. Ετσι, επιχειρήσαμε και εμείς, συνομήλικοι και ομότεχνοι, να πάρουμε μια απόσταση από τα πράγματα για να εξετάσουμε πολυπρισματικά αυτό το παράδοξο πολιτικό φαινόμενο. Με τα αναλυτικά εργαλεία που διαθέτει ο καθένας και η καθεμιά, χωρίς να αποσιωπούμε τις (διαφορετικές) πολιτικές ευαισθησίες, αλλά προσπαθώντας να μην είναι αυτές που θα καθορίζουν τη ματιά μας πάνω στο αντικείμενο της μελέτης.

● Γράφετε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είχε αναπτύξει δύο ψυχές ήδη, πριν από την κατάκτηση της εξουσίας. Πώς το εννοείτε;

Τα ίχνη αυτών των δύο «ψυχών» είναι ορατά πολύ πριν το 2015. Η μία είναι βέβαια η «κινηματική», ο ακτιβισμός, που σημάδεψε τον ΣΥΡΙΖΑ και την παγκόσμια Αριστερά στην «αντιεξουσιαστική» δεκαετία του 2000 (Ευρωπαϊκό/Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ, Σιάτλ, Γένοβα, έδωσαν νέα πνοή στον διεθνή ριζοσπαστισμό).

Η κινηματική παράδοση έκανε ένα ποσοτικό και ποιοτικό άλμα το 2010-2012, όταν διασταυρώθηκε με μια στρατηγική λαϊκιστική, με την έννοια της απροϋπόθετης υποδοχής οποιασδήποτε έκφρασης της κοινωνικής δυσφορίας, από τους Αγανακτισμένους μέχρι την Κερατέα – και όχι σπάνια σε εθνοκεντρικούς τόνους.

Η άλλη παράδοση είναι αυτή του μεταρρυθμισμού, που κρατάει από τους «προγόνους» (Συνασπισμό κι ακόμη πιο πίσω). Παρότι εκλογικά μικρός, αυτός ο χώρος παραδοσιακά διατύπωνε αξιοσημείωτο προγραμματικό λόγο. Αυτή η δεύτερη ψυχή, σε κρίσιμες στιγμές μετά το 2012, διευκόλυνε τον ΣΥΡΙΖΑ να εμφανιστεί ως δύναμη διακυβέρνησης και όχι μόνο διαμαρτυρίας.

● Από τον ΣΥΡΙΖΑ του 2008 σε εκείνον του 2019, ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές εντοπίζετε;

Μπορεί κανείς να διακρίνει τα ίχνη της συνέχειας μέσα στη διαρκή αλλαγή. Ωστόσο, υπάρχει μια τομή: το βάπτισμα στα νερά της εξουσίας. Αυτό άλλαξε τον ίδιο τον κομματικό οργανισμό, που ουσιαστικά «μετακόμισε» από τους δρόμους στο κράτος, την όλο και πιο αυτονομούμενη ηγεσία, τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς και ίσως ακόμη περισσότερο τα στελέχη, ιδίως τα νεότερα, που για μία όχι σύντομη περίοδο πέρασαν από τα ύψη της ριζοσπαστικής θεωρίας στην καθημερινή διαχείριση του κρατικού μηχανισμού.

Αυτό είναι ενδεχομένως ένα ποιοτικά κρίσιμο στοιχείο: η δημιουργία ενός στρώματος ανθρώπων που μέσα από την επαφή με τη διακυβέρνηση και τον αναγκαίο αναστοχασμό αυτής της εμπειρίας, ενδεχομένως θα διαμορφώσουν την ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ στο εξής.

● ΣΥΡΙΖΑ της ριζοσπαστικής Αριστεράς ή της σοσιαλδημοκρατίας. Προς τα πού στρέφεται αυτό το εν κινήσει κόμμα τώρα πια;

Είναι συναφές ερώτημα με το τι θα απογίνει η «διπλή ψυχή» του ΣΥΡΙΖΑ τώρα που δεν είναι πια κυβέρνηση. Το δίλημμα είναι υπαρκτό, θυμίζει ένα παλαιότερο του ίδιου χώρου: αναβάθμιση (του ριζοσπαστισμού) ή μετεξέλιξη (σε κάτι άλλο). Δίλημμα, επίσης, χρήσιμο: παρά τη σχηματικότητά του, διευκολύνει τη συνεννόηση στα βασικά – και τη σύγκρουση επ’ αυτών. Ωστόσο, θα πρέπει να έχει κανείς υπόψη πόσο ρευστές είναι αυτές οι ταυτότητες σήμερα, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά διεθνώς.

Η σοσιαλδημοκρατία βρίσκεται πάντα σε κρίση και αυτοσχεδιάζει ακολουθώντας διαφορετικούς δρόμους, από τη συνεργασία με τη ριζοσπαστική Αριστερά (Ιβηρική) ή με «λαϊκιστές» (Ιταλία), μέχρι την επιστροφή σε ένα προφίλ που θυμίζει 1970 (Βρετανία), την καθήλωση σε «μεγάλους συνασπισμούς» (Γερμανία), τη μετεξέλιξη σε ένα απροσδιόριστο Κέντρο (εν μέρει στη Γαλλία).

Από την άλλη, η ριζοσπαστική Αριστερά έχασε το momentum της κρίσης και επανέρχεται σε δεύτερους ρόλους, με εξαίρεση τις περιπτώσεις που συνεργάζεται με τους σοσιαλιστές. Υπ’ αυτή την έννοια, το δίλημμα ριζοσπαστισμός ή σοσιαλδημοκρατία ενδέχεται να είναι παραπλανητικό.

● Πώς βλέπετε τον ΣΥΡΙΖΑ σε σχέση με την ευρωπαϊκή Αριστερά;

Αποτελεί μια έκκεντρη περίπτωση, μια ανορθογραφία. Αποδείχθηκε το πιο ανθεκτικό από τα κόμματα που «γέννησε» η κρίση και είτε από τα δεξιά είτε από τα αριστερά απείλησαν τα κατεστημένα κόμματα. Ηταν το μοναδικό κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς που κυβέρνησε, αλλά και το μόνο που έγινε δεκτό μετά βαΐων και κλάδων στις συνόδους των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών. Επομένως, η θέση του στη γεωγραφία της ευρύτερης ευρωπαϊκής Αριστεράς είναι παράδοξη.

Ίσως αυτό ακριβώς να είναι μία επιπλέον ένδειξη ότι θα πρέπει να μιλάμε όχι για αυστηρά διαχωρισμένες κομματικές οικογένειες και ταυτότητες, αλλά για δυνάμεις συμπληρωματικές μέσα στον ανταγωνισμό τους, δηλαδή για μια ευρωπαϊκή πληθυντική Αριστερά υπό κατασκευή – ή εν κινήσει, αν προτιμάτε.

Εκτύπωση στις: 2024-04-25
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=10801