Γιατί κέρδισε το Brexit
Γιώργος, Γιαννουλόπουλος
Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2019-12-28
Πριν από έναν χρόνο, περίπου, είδα κάτι που έπρεπε να με είχε οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι οι Τόρηδες του Τζόνσον αποκλείεται να μην κερδίσουν τις εκλογές. Ηταν μια εκπομπή στην τηλεόραση με θέμα: πώς θα επηρεαστούν οι Βρετανοί που ζουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση.Ο δημοσιογράφος πήγε στην Costa del Sol στην Ισπανία όπου ζουν χιλιάδες Αγγλοι συνταξιούχοι εδώ και δεκαετίες, διατηρώντας όμως τα δικά τους ήθη και έθιμα. Ενας απ’ αυτούς απαρίθμησε τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν, με ιδιαίτερη έμφαση στα εξής δύο: το βιοτικό τους επίπεδο θα πληγεί επειδή η αξία της στερλίνας θα μειωθεί και, κυρίως, το καθεστώς που διέπει την ιατρική περίθαλψη –κάτι πολύ σημαντικό για άτομα της τρίτης ηλικίας– πιθανότατα θα αλλάξει προς το χειρότερο. Και τελείωσε με τη φράση: «Τώρα που το καλοσκέφτομαι, μάλλον δεν έπραξα καλά που ψήφισα υπέρ του Brexit»!
Με ποια λογική ένας Αγγλος, ο οποίος κατά κανόνα αποφασίζει τι θα ρίξει στην κάλπη με βάση το ατομικό του συμφέρον, επιλέγει τη λύση που θα τον πονέσει στο πορτοφόλι; Και κατά μείζονα λόγο, πώς γίνεται αυτός που αποφάσισε να μεταναστεύσει στην Ευρωπαϊκή Ενωση να υποστηρίζει όσους θέλουν να τα σπάσουν με τη χώρα που έχει γίνει δεύτερη πατρίδα του; Αν δεν του αρέσουν τα πάρε-δώσε με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, γιατί ξενιτεύτηκε στην Ισπανία;
Ακούγεται εντελώς παράλογο, αλλά δεν είναι. Απλώς δεν ακολουθεί την ισχύουσα μέχρι σήμερα λογική. Σύμφωνα με αυτήν, οι άνθρωποι ψήφιζαν ανάλογα με την ιδεολογία τους, το συμφέρον τους, για να προωθήσουν κάτι που θεωρούσαν σημαντικό, από συνήθεια, χωρίς να το πολυσκέφτονται ή λόγω οικογενειακής ή τοπικής παράδοσης. Ολα τα παραπάνω εξακολουθούν να παίζουν κάποιον ρόλο. Τα έχει όμως επισκιάσει μια στάση που δεν είναι καινούργια –αντίθετα, θα έλεγα ότι είναι πανάρχαια– αλλά τελευταία έχει αποκτήσει πρωτεύουσα σημασία. Μιλάω για την απάντηση στο ερώτημα «πού ανήκω και ποιος είμαι;».
Στον δημόσιο λόγο της Αγγλίας κυριαρχεί μια λέξη. Την επαναλαμβάνουν συνεχώς όλοι οι πολιτικοί, ασχέτως χρώματος, και θεωρείται αυτονόητα θετική. Πρόκειται για τη λέξη «community», δηλαδή «κοινότητα». Και κοινότητα σημαίνει ταυτότητα και αυθόρμητη αίσθηση του ανήκειν, αλληλεγγύη, οικειότητα. Αλλά όχι μόνο. Διότι η κοινότητα συμπεριλαμβάνει επειδή αποκλείει.
Οι ρίζες της πάνε πολύ βαθιά και χρονικά πολύ πίσω. Οπως ανακάλυψαν οι ανθρωπολόγοι, στις πρωτόγονες κοινωνίες, τα μέλη μιας φυλής επιτυγχάνουν έναν βαθμό συνοχής που στις πολιτισμένες κοινωνίες όπου κυριαρχεί το άτομο είναι αδιανόητη. Ταυτόχρονα, όμως, δεν θεωρούν τις γειτονικές φυλές απλώς ξένους, αλλά αρνούνται να τους αποδώσουν την ιδιότητα του ανθρώπου. Τους χαρακτηρίζουν ποντίκια, σκυλιά ή κάποιο άλλο ζώο.
Δηλαδή, όσο πιο στενοί είναι οι δεσμοί μέσα στη φυλή τόσο πιο εχθρικά αντιμετωπίζεται ο ξένος. Ετσι εξηγείται η αντίδραση των Αγγλων που θέλουν να «επανακτήσουν τον έλεγχο»: δεν επικρίνουν την Ε.Ε. για συγκεκριμένους λόγους· απλώς λένε «τι σχέση έχουμε εμείς με σας και με ποιο δικαίωμα καθορίζετε εσείς πώς θα ζούμε εμείς στο νησί μας».
Η στάση αυτή στη σύγχρονη εποχή είναι η εκδοχή μιας παλιάς αντιδικίας ανάμεσα στον ευέλικτο εμπειρισμό των Αγγλων, που αναζητούν ενστικτωδώς πραγματιστικές, συγκεκριμένες λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα, και τον ορθολογισμό του Διαφωτισμού, δηλαδή των Γάλλων, που μιλούν με απόλυτες και αφηρημένες αρχές, οι οποίες ισχύουν παντού και πάντα.
Για να το πω αλλιώς, η έννοια των δικαιωμάτων του ανθρώπου δεν ηχεί καλά στα αυτιά των Αγγλων, όχι επειδή αποδέχονται την παραβίασή τους –το αντίθετο ισχύει–, αλλά γιατί η υποχρεωτικά καθολική εφαρμογή τους υπονομεύει τη σημασία της κοινότητας. Και η Ευρωπαϊκή Ενωση μπορεί να διαβαστεί σαν μια τέτοια ορθολογική κατασκευή που απειλεί την άμεση, οργανική και βιωματική σχέση του ανθρώπου με την κοινότητα στην οποία ανήκει.
Να γιατί ο διεθνισμός της Αριστεράς δεν έχει πέραση στην αγγλική εργατική τάξη που είναι κατά παράδοση πολύ πιο συντηρητική, ξενόφοβη και «πατριωτική» από τους αστούς. Και αυτό οι αριστεροί εργατικοί δεν τολμούν να το ομολογήσουν ούτε στον εαυτό τους.
Φυσικά θα ήταν λάθος να πούμε ότι οι οπαδοί του Brexit σκέφτονται συνειδητά με τέτοιους όρους. Η επικράτησή του καθορίστηκε από πολλές και διάφορες αιτίες, όπως π.χ. το απλουστευτικό και ταυτόχρονα εύληπτο σύνθημα «Να τελειώνουμε με το Brexit!» που απηχούσε την κόπωση από μια άγονη και ατέρμονη συζήτηση, η χωρίς όρια δημαγωγία του Μπόρις Τζόνσον, η επαμφοτερίζουσα στάση του Κόρμπιν και ταυτόχρονα η δαιμονοποίησή του, όχι μόνο από τα ΜΜΕ που υποστηρίζουν τους Τόρηδες αλλά και μέσα στο κόμμα, από τη δεξιά πτέρυγα.
Ολα αυτά, όμως, πρέπει να τα διαβάσουμε με τα γυαλιά μιας γενικότερης ιδεολογικής προδιάθεσης υπέρ της κοινότητας, η οποία μας κάνει να βλέπουμε τα πράγματα με έναν συγκεκριμένο τρόπο, επειδή καταφέρνει να παραμένει η ίδια αόρατη.
Εκτύπωση στις: 2024-04-25
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=10847