Ριζοσπαστική και κοινότοπη σκέψη
Γιώργος, Γιαννουλόπουλος
Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2020-01-25
Το επίθετο «ριζοσπαστικός» υποδηλώνει την πράξη ή την πρόθεση να απορρίψουμε το κοινότοπο, δηλαδή κάτι που δεχόμαστε παθητικά ως προφανές. Μολονότι η στάση αυτή χαρακτηρίζει διαφορετικές πολιτικές επιλογές –η ίδια η Θάτσερ διατυμπάνισε ως ριζοσπαστική την αλλαγή παραδείγματος που επέβαλε ο νεοφιλελευθερισμός–, η έννοια της τομής και της ανατροπής ταιριάζει περισσότερο στην Αριστερά. Και επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ έχει συμπεριλάβει τον όρο «ριζοσπαστικός» στο όνομά του, τίθεται το ερώτημα: Ποιες είναι οι επιδόσεις του στο άθλημα;Μια καλή αρχή θα ήταν δύο δημοσιεύματα στην «Εφημερίδα των Συντακτών». Το πιο πρόσφατο η συνέντευξη του Αντώνη Λιάκου και πριν από μερικές εβδομάδες ένα άρθρο του Σωτήρη Βαλντέν. Αμφότεροι αναφέρονται στα ελληνοτουρκικά και επεκτείνονται σε μια γενικότερη αποτίμηση της κατάστασης προτρέποντάς μας να ξανασκεφτούμε ορισμένα πράγματα τα οποία θεωρούμε δεδομένα και συνεπώς εκτός συζήτησης.
Δεν μπορώ να ξέρω πώς αντέδρασε ο κάθε αναγνώστης και δεν θα με ξάφνιαζε καθόλου αν μερικοί, για να μην πω οι περισσότεροι, ενοχλήθηκαν. Παραμένει όμως γεγονός, και γεγονός πολύ σημαντικό, ότι καταγράφτηκε, με στοιχεία και σοβαρά επιχειρήματα, μια διαφορετική ανάγνωση η οποία αντιβαίνει στην κοινή δόξα που αναπαράγουν ο δημόσιος λόγος και κυρίως τα ανεκδιήγητα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Με δυο λόγια, ο Αντώνης Λιάκος και ο Σωτήρης Βαλντέν μάς βοήθησαν να καταλάβουμε τη διάκριση ανάμεσα στην κοινότοπη και τη ριζοσπαστική σκέψη. Δυστυχώς όμως, στην Αριστερά εδώ και καιρό, αυτό αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα.
Είχε πάντως προηγηθεί μια άλλη εξαίρεση: η Συμφωνία των Πρεσπών για τη Μακεδονία που έκλεισε ένα από τα μελανότερα κεφάλαια της μεταπολεμικής ιστορίας μας και καταγράφεται στο ενεργητικό του ΣΥΡΙΖΑ, όποια γνώμη και να έχουμε για την πολιτική του γενικότερα. (Και μια και το ʼφερε η κουβέντα, η αρνητική στάση της Νέας Δημοκρατίας ήταν επαίσχυντη μεν, περίπου αναμενόμενη δε. Το ότι όμως τη σιγοντάρισαν κάποιοι που άλλα έλεγαν μέχρι τότε, δείχνει καθαρά πού σταματάει η κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ και αρχίζει η δαιμονοποίησή του.) Οσον αφορά τα υπόλοιπα όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν αποδείχθηκε αντάξιος του ονόματός του.
Κοινότοπη ήταν η στάση του για την οικονομία. Οχι επειδή κατήγγειλε τον νεοφιλελευθερισμό, αλλά επειδή το έκανε με υπερβολική ευκολία και ρητορικά, χωρίς ουσιαστικό προβληματισμό, αφήνοντας έτσι αναπάντητα μια σειρά από δύσκολα ερωτήματα.
Ποιο μοντέλο θα τον υποκαταστήσει; Τι συνεπάγεται αυτή η κατά τα άλλα επιθυμητή αλλαγή για την ανάπτυξη και κατ’ επέκταση για τον τρόπο ζωής που οι Ελληνες έχουν συνηθίσει; Πώς θα εξυγιανθεί ο δημόσιος τομέας, του οποίου ο εξευτελισμός από τον κακώς εννοούμενο συνδικαλισμό άνοιξε τον δρόμο στους λάτρεις της ελεύθερης αγοράς; Τι σημαίνει μεικτή οικονομία; Την αποδέχεται ή δεν την αποδέχεται ο ΣΥΡΙΖΑ; Και αν την αποδέχεται, γιατί στιγματίζει τους ιδιώτες επειδή το κίνητρό τους είναι το κέρδος; Νοείται ιδιωτικός τομέας που δεν προσβλέπει στο κέρδος;
Κοινότοπη ήταν η εμμονική επίκληση του ηρωικού παρελθόντος της Αριστεράς –«τότε που είχαμε δίκιο και είμαστε παλικάρια»– για να εισπράξει το ηθικό πλεονέκτημα (δηλαδή το ηθικό μέρισμα) το οποίο αποκλείει εξ ορισμού να ευθύνεται ένας αριστερός για πράγματα που μόνο οι δεξιοί τα κάνουν. Και επίσης για να επιβάλει μια επιλεκτική ανάγνωση της πρόσφατης ιστορίας η οποία δεν αδικεί τη Δεξιά –ό,τι και να λένε οι διάφοροι ανανήψαντες– αλλά αντιμετωπίζει αγιογραφικά την Αριστερά, αποσιωπώντας ή υποτιμώντας τα δικά της άπλυτα διότι αυτό επιβάλλει η λογική του μείζονος και του ελάσσονος. Ή αλλιώς, να θυμόμαστε τη Μακρόνησο και να ξεχνάμε το Μπούλκες.
Κοινότοπο ήταν και το ύφος, με την έννοια μιας περιρρέουσας ατμόσφαιρας ή μιας γενικότερης αίσθησης ότι τα προβλήματα θα λυθούν όταν οι αριστεροί γίνουν μαχητικότεροι. Και μαχητικότητα, όπως διαπιστώσαμε, σημαίνει για πολλούς στον ΣΥΡΙΖΑ να φωνάζεις πιο δυνατά εκείνο που οι άνθρωποι θέλουν να ακούσουν.
Ας δούμε το πρόβλημα διαφορετικά: όταν μιλάμε, δεν αποκαλύπτουμε μόνο τις σκέψεις μας αλλά ταυτόχρονα κατασκευάζουμε αυτόν που μας ακούει. Και δυστυχώς ο ΣΥΡΙΖΑ αποδέχθηκε τον ήδη κατασκευασμένο Ελληνα από το ΠΑΣΟΚ κυρίως. Σε αυτό συνίσταται ο λαϊκισμός του.
Για να επανέλθω στον Λιάκο και τον Βαλντέν, ο λόγος τους προτείνει όχι μόνο τι πρέπει να κάνουμε για τα ελληνοτουρκικά, αλλά και ένα είδος αναγνώστη που θα αμφισβητήσει τα αυτονόητα της κοινής δόξας, θα απευθύνει μερικές δύσκολες ερωτήσεις και στον εαυτό του, θα καταλάβει ότι η κριτική σκέψη δεν περιορίζεται στην επίκριση των αντιπάλων μας και θα συνειδητοποιήσει ότι μολονότι δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από τα γυαλιά μέσα από τα οποία βλέπουμε τον κόσμο, οφείλουμε να ξέρουμε ότι τα φοράμε. Κοντολογίς, έναν αναγνώστη πραγματικά ριζοσπάστη.
Εκτύπωση στις: 2024-04-26
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=10875