Τα άλυτα προβλήματα γίνονται πληγές που κακοφορμίζουν

Θόδωρος, Τσίκας

συνέντευξη στη Μ.Φράγκου, ΧΑΡΑΥΓΗ, 2020-05-10

Ο πλανήτης μπορεί να μπήκε σε καραντίνα λόγω πανδημίας, τα διεθνή, περιφερειακά και άλλα προβλήματα, ωστόσο, παραμένουν. Ο πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος, Θόδωρος Τσίκας, από την Αθήνα σκιαγραφεί και αναλύει στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» την κατάσταση. Ελληνοτουρκικά, Κυπριακό, προσφυγικό και άλλα ενδιαφέροντα στη συνέντευξη που ακολουθεί

ΕΡ: Μπήκαν και οι διεθνείς σχέσεις σε καραντίνα; Δύο μήνες σχεδόν πάγωσαν τα πάντα. Τι εκτιμήσεις κάνετε;

ΑΠ: - Μετά το πρώτο σοκ και τον αιφνιδιασμό, οφείλουμε να καταλήξουμε σε ορισμένα συμπεράσματα.

Τα εθνικά κράτη, όσο ισχυρά κι αν είναι μερικά από αυτά, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν μόνα τους τα μεγάλα οικουμενικά προβλήματα. Είναι πολύ «μικρά» για το μέγεθος αυτών των απειλών. Οι παγκόσμιοι κίνδυνοι απαιτούν παγκόσμια αλληλεγγύη και παγκόσμιο πολιτικό συντονισμό.

Πανδημίες, κλιματική αλλαγή, παγκόσμια τρομοκρατικά και εγκληματικά δίκτυα, μεγάλες ανισότητες, μπορούν να αντιμετωπισθούν μόνο από σοβαρούς παγκόσμιους πολιτικούς μηχανισμούς, που θα ασκούν αποτελεσματικό υπερεθνικό πολιτικό έλεγχο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στην αρχή καθυστέρησε στην αντίδραση της. Πρέπει όμως να ομολογήσουμε, ότι στην συνέχεια βελτιώθηκαν τα αντανακλαστικά της. Όχι μόνο στην αντιμετώπιση της ίδιας της πανδημίας, με ανάληψη σημαντικών πρωτοβουλιών συντονισμού, αλληλεγγύης και οικονομικής ενίσχυσης. Αλλά και στο πεδίο της αντιμετώπισης των οικονομικών επιπτώσεων, από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), αλλά και από την Κομισιόν και το Συμβούλιο Υπουργών.

Το αν θα φτάσουμε σε έκδοση ευρω-ομολόγου, εξαρτάται από την επιθυμία μας να προχωρήσουμε αποφασιστικά σε μεγαλύτερη πολιτική και οικονομική ενοποίηση της Ευρώπης, με προοπτική μια ομοσπονδιακή δομή.

ΕΡ: Σε ποιο επίπεδο βρίσκονται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις; Υπάρχουν εξελίξεις τέτοιες που να ελαχιστοποιούν τις μέχρι τώρα διαφορές ανάμεσα στις δύο χώρες;

ΑΠ: - Όταν αφήνουμε τα προβλήματα άλυτα, γίνονται πληγές που κακοφορμίζουν. Η κάθε πλευρά ισχυρίζεται ότι έχει το απόλυτο δίκαιο, καθώς και ότι η άλλη πλευρά είναι πάντα προκλητική και βρίσκεται εν αδίκω. Η αντίληψη «δεν συζητούμε τίποτα» στερείται σοβαρών ερεισμάτων. Ειρηνική επίλυση διαφορών σημαίνει διάλογος, διαβούλευση, διαπραγμάτευση.

Οι δύο χώρες πρέπει να ξεφύγουν από τη λογική του “μηδενικού αθροίσματος”, σύμφωνα με την οποία ό,τι κερδίζει ο ένας το χάνει ο άλλος. Είναι σημαντικό να εδραιωθεί η πεποίθηση ότι, είναι δυνατόν να εξευρεθούν λύσεις που μπορεί να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα και των δύο χωρών.

Στις «διερευνητικές συνομιλίες» μεταξύ των δύο Υπουργείων Εξωτερικών, έχουν κατά καιρούς τεθεί πολλά ζητήματα του θαλάσσιου και εναέριου καθεστώτος του Αιγαίου, και άλλα διμερή θέματα πέραν της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Σε κάποια θέματα υπάρχει προσέγγιση, σε άλλα όχι. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι δεν ήταν έτοιμες οι πολιτικές ηγεσίες να προχωρήσουν. Λόγω πολιτικών συνθηκών άλλοτε στην Ελλάδα, και άλλοτε στην Τουρκία.

Η Ελλάδα και η Τουρκία θα είναι γείτονες, στους αιώνες των αιώνων. Ούτε αυτοί, ούτε εμείς μπορούμε να μετακομίσουμε σε άλλα σημεία της Γης. Ελπίζω ότι η πανδημία που πλήττει και τις δύο χώρες, θα προβληματίσει τις ηγεσίες τους και θα αμβλύνει τα προαιώνια πάθη, που τροφοδοτούν εθνικισμούς και μισαλλοδοξίες, δυσκολεύοντας τις διαπραγματεύσεις για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των δύο χωρών.

ΕΡ: Το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, πέραν από τη χρήση του στη γλώσσα της διπλωματίας, πώς βρίσκει την έκφρασή του στα ελληνοτουρκικά; Αποτελεί μόνιμη εστία έντασης αλλά δεν αντιμετωπίζεται

ΑΠ: - Το Δίκαιο της Θάλασσας καλύπτει πολλές από τις ελληνικές θέσεις, σε αντίθεση με τις τουρκικές. ‘Όμως, δεν δίνει την δυνατότητα να θεωρηθεί το Αιγαίο «ελληνική λίμνη», ως εάν η Ελλάδα να κατείχε και τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Έτσι, οι δύο χώρες διαφωνούν για το πώς μπορεί αυτό να εφαρμοστεί.

Το Αιγαίο είναι ελληνικό κατά 35%. Είναι κυρίως διεθνές (κατά 56%) και τριτευόντως τουρκικό (κατά 9%). Η Τουρκία ως παράκτια χώρα έχει και αυτή, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, νόμιμα συμφέροντα στον διεθνή εναέριο χώρο και στα διεθνή ύδατα.

Με βάση αυτή την παραδοχή, θα ήταν «κοντόφθαλμη» και εχθρική προς την γειτονική χώρα, μια «συμμαχία» για να την αποκλείσουμε από τις ενεργειακές πηγές της Ανατολικής Μεσογείου, «εργαλειοποιώντας» το Καστελόριζο, χωρίς να έχουμε κανένα άμεσο συμφέρον.

Σήμερα δεν υπάρχουν ΑΟΖ στο Αιγαίο και στο πλησίον τμήμα της Ανατολικής Μεσογείου. Ούτε μπορούν να οριστούν μονομερώς από κάποιο κράτος, π.χ. την Ελλάδα ή την Τουρκία. Απαιτείται συμφωνία μεταξύ των παράκτιων χωρών, εν προκειμένω μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αν δεν υπάρξει, μονόδρομος είναι η από κοινού προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Εκεί θα χρειαστεί να παραπεμφθούν και ορισμένα από τα άλλα θέματα του Αιγαίου, των οποίων η λύση είναι προϋπόθεση για την επίλυση των υπολοίπων.

Ούτε εμείς πρέπει να περιοριζόμαστε στις χρήσιμες κατά άλλα «τριμερείς συνεργασίες» με Αίγυπτο και Ισραήλ – ή να εγκλωβιζόμαστε σε ανεφάρμοστα, φαραωνικά, κοστοβόρα και βλαπτικά για το περιβάλλον σχέδια, όπως ο μελετώμενος αγωγός EastMed - ούτε η Τουρκία να επιμένει στην παράνομη χάραξη της ΑΟΖ με την Λιβύη, ή σε γεωτρήσεις στα ανοιχτά της Κύπρου.

Αυτό που χρειάζεται, είναι να πρωταγωνιστήσουμε σε μια διάσκεψη των ενδιαφερομένων χωρών της Ανατολικής Μεσογείου για την από κοινού χάραξη των ΑΟΖ, σε συνδυασμό με την επίλυση του Κυπριακού, και να αποφεύγουμε να συμβάλλουμε σε αχρείαστες εντάσεις.

ΕΡ: Και στο Κυπριακό τι αναμένετε; Η πανδημία ανέβαλε τη διαδικασία ανάδειξης του ηγέτη των Τ/κ, αλλά οι πραγματικότητες δεν αλλάζουν. Οι δυνάμεις της λύσης, οι δυνάμεις που θέλουν τους Τ/κ να αποφασίζουν για αυτούς, είναι η μια πλευρά και οι δυνάμεις της λύσης δύο κρατών και του σφικτού εναγκαλισμού από την Τουρκία η άλλη...

ΑΠ: - Είναι εξαιρετικά ανησυχητικό το γεγονός, ότι πολλοί συνηθίζουν στην ιδέα της «λύσης» δύο κρατών, της νομιμοποίησης της διχοτόμησης δηλαδή. Παλιά οι σκληροπυρηνικοί στην Άγκυρα, και ο Ρ. Ντενκτάς στην τουρκοκυπριακή πλευρά, έλεγαν ότι «το Κυπριακό λύθηκε το 1974». Τώρα βλέπουμε και αρκετούς στην ελληνοκυπριακή πλευρά, να το ασπάζονται επί της ουσίας. Με «περικοκλάδες» ή χωρίς. Κι αυτό, μόνο και μόνο, για να μην διαχειριστούν ένα κοινό κράτος μαζί με την άλλη Κοινότητα, ως δύο πολιτικά ισότιμοι εταίροι σε μια Διζωνική-Δικοινοτική Ομοσπονδία στην Κύπρο.

Η Κύπρος δεν μπορεί να «σπαταλά» αλόγιστα το διπλωματικό κεφάλαιο, που της προσέφερε η ένταξή της στην Ε.Ε. Καταγγελίες για την στάση της Τουρκίας σχετικά με γεωτρήσεις, δεν αρκούν. Απαιτείται ετοιμότητα από την ελληνοκυπριακή ηγεσία για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και σαφή δήλωση για επίλυση με βάση το Πλαίσιο του Γ.Γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες. Μόνο έτσι θα σταματήσουν οι απειλητικές ενέργειες και η προσπάθεια για ακόμα μεγαλύτερη επιβάρυνση του ήδη αρνητικού συσχετισμού δυνάμεων.

Έχουμε χρέος να ενθαρρύνουμε τις δυνάμεις της λύσης και της επανένωσης στην τουρκοκυπριακή πλευρά. Ο Μουσταφά Ακιντζί, ως Τουρκοκύπριος ηγέτης ανοιχτός, προοδευτικός και σταθερός στον στόχο μιας επανενωμένης Κύπρου, θα ενισχυθεί μόνο αν υπάρξει έμπρακτη διάθεση από την ελληνοκυπριακή ηγεσία για πρόοδο στο Κυπριακό.

Η παράταση της θητείας του, δίνει μια δυνατότητα: να ξαναρχίσουν άμεσα προπαρασκευαστικές συνομιλίες με την ελληνοκυπριακή πλευρά, ώστε να έχει προετοιμαστεί το έδαφος για την περίοδο μετά τη νέα ανάδειξη ηγέτη των Τουρκοκυπρίων.

ΕΡ: Τα αποτελέσματα της συνάντησης του Βερολίνου είναι εκεί και δεσμεύουν τους δύο ηγέτες. Τι πιστεύετε για τη συνέχεια;

ΑΠ: - Κάθε συμφωνία μεταξύ των δύο ηγετών είναι θετική, εφόσον φυσικά είναι βήμα προς επίλυση του Κυπριακού. Διότι αυτός είναι ο σκοπός, όχι τα διαδικαστικά κόλπα και οι ελιγμοί. Αυτά μπορεί να είναι ένα μέσον. Αλίμονο αν τα αντιλαμβανόμαστε ως αυτοσκοπό.

Τόσο η απόρριψη του Σχεδίου Ανάν από την ελληνοκυπριακή πλευρά το 2004, όσο και η σημερινή στάση της, δημιουργούν καχυποψία στην διεθνή κοινότητα για την πραγματική επιθυμία της προς επίλυση του Κυπριακού. Μην μας διαφεύγει ότι ο ΟΗΕ στις εκθέσεις του, συμπεριλαμβάνει και την δική μας πλευρά, σε όσους έχουν ευθύνες για το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, το 2017 στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας.

Το περιεχόμενο της λύσης έχει ήδη συμφωνηθεί κατά 99%. Απομένει η πολιτική βούληση και θάρρος, ώστε να διανύσουμε την μικρή απόσταση που απομένει για την τελική συμφωνία. Δισταγμοί, υπαναχωρήσεις, άσκοπες κωλυσιεργίες και καθυστερήσεις, δεν συγχωρούνται.

ΕΡ: Το προσφυγικό είναι σοβαρό, παγκόσμιο θέμα, και αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση του μέλλοντος, γράφατε πριν κάμποσες εβδομάδες. Πώς μπορεί η πρόκληση αυτή να ερμηνευθεί, ώστε να συναντήσει και τον ανάλογο χειρισμό, όταν αυτοί που πρέπει είτε κλείνουν τα μάτια στο πρόβλημα και αδιαφορούν είτε με μεσοβέζικες λύσεις προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν;

ΑΠ: - Το προσφυγικό «δεν λύνεται». Το είχαμε, το έχουμε και θα το έχουμε. Άλλοτε περισσότερο έντονα και άλλοτε λιγότερο. Μπορούμε όμως να το διαχειριστούμε. Με αποτελεσματικότητα, ανθρωπισμό και σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με σωστές υποδομές.

Είναι απόλυτο ψεύδος ότι μπορούν να στεγανοποιηθούν εντελώς τα σύνορα. Η μετανάστευση είναι σαν το νερό. Θα βρει κάπου μια σχισμή και θα περάσει.

Φυσικά, τα σύνορα πρέπει να ελέγχονται. Ταυτοχρόνως, όμως, κάθε χώρα υποχρεούται από τις Διεθνείς Συμβάσεις, να έχει ανοιχτό ένα τουλάχιστον ασφαλές πέρασμα για πρόσφυγες/μετανάστες. Ώστε να μην κινδυνεύουν ζωές και να δίνεται η δυνατότητα σε όσους προτίθενται, να υποβάλλουν αίτημα για άσυλο.

Το αν κάποιος είναι πρόσφυγας ή μετανάστης, δεν το αποφασίζουν οι κυβερνήσεις, οι αστυνομίες κλπ. Εξετάζεται εξατομικευμένα για τον κάθε αιτούντα, από ειδικές επιτροπές. Μέχρι όμως μπορέσει να γίνει κάτι τέτοιο, όλες οι χώρες είναι υποχρεωμένες να δέχονται και να φιλοξενούν όποιον φτάνει και ζητάει άσυλο, μέχρι να εξεταστεί το αίτημα του.

Το θέμα κατανομής προσφύγων σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες είναι κεντρικό. Αν όμως ονομάζεις τους πρόσφυγες/μετανάστες "εισβολείς", "ασύμμετρη απειλή" , "υβριδικό πόλεμο" κλπ, πώς θα τους δεχτούν οι άλλες χώρες; Θα δεχτούν εισβολείς...;

Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=10986