Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Το Πρόγραμμα Ανάκαμψης και ο προϋπολογισμός της ΕΕ

Αχιλλέας, Μητσός

Τα Νέα, 2020-07-17


Η απόφαση για το εκάστοτε Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την επόμενη επταετία, είναι πάντοτε σημαντική και η σχετική διαπραγμάτευση ιδιαίτερα δύσκολη. Αυτή τη φορά η απόφαση έχει κυριολεκτικά ιστορική σημασία. Υστερα από μία δεκαετία μεγάλων κρίσεων που αντιμετωπίστηκαν - όταν αντιμετωπίστηκαν - με ημίμετρα αμφισβητούμενης διάρκειας, η επικείμενη απόφαση αποτελεί τομή στα ευρωπαϊκά πράγματα για πολλούς λόγους. Ο προφανέστερος - το συνολικό ύψος. Από τα 1.000 δισ. ευρώ η συζήτηση μετατοπίζεται σε ένα δημοσιονομικό πλαίσιο 1.850 δισ. ευρώ, από τα οποία τα 750 δισ. ευρώ θα αποτελούν ένα μείζον πρόγραμμα ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Η αύξηση του προϋπολογισμού είναι τεράστια, αλλά εκείνο που καθιστά πραγματικά ριζοσπαστική την πρόταση αναφέρεται στην προέλευση των πόρων που θα καλύψουν αυτά τα ποσά. Πρόκειται για ανατροπή τής μέχρι τώρα κατάστασης. Για πρώτη φορά τις νέες δαπάνες δεν καλούνται να τις καλύψουν τα κράτη - μέλη από τους εθνικούς τους προϋπολογισμούς, αλλά αυτό που προτείνεται είναι η κάλυψη των δαπανών από δανεισμό της ίδιας της ΕΕ και η μελλοντική εισαγωγή κάποιων φόρων για την πληρωμή αυτών των δανείων. Για πρώτη φορά, η απόφαση δεν θα αποτελεί «παίγνιο μηδενικού αποτελέσματος», με το (δημοσιονομικό) όφελος μιας χώρας να αποτελεί κόστος μιας άλλης.

Πρόκειται για ένα μεγάλο βήμα προς τη Δημοσιονομική Ενωση. Μέχρι τώρα η ΕΕ είχε μόνο τη νομισματική πολιτική στη φαρέτρα της, τη δε δημοσιονομική της πολιτική ασκούσε μέσω ρυθμιστικών αποφάσεων, μέσω κανόνων δημοσιονομικού χαρακτήρα, που τα κράτη - μέλη όφειλαν να ακολουθήσουν. Οι αλληλεξαρτήσεις είναι τέτοιες ώστε είναι αδύνατο για μια χώρα να εξέλθει από την κρίση χωρίς να εξέλθει και η γειτονική της. Αντίθετα από ό,τι συχνά λέγεται, δεν πρόκειται για «στιγμή Hamilton» για την Ευρώπη διότι δεν δημιουργούνται ευρωομόλογα και δεν υπάρχει αμοιβαιοποίηση εθνικού χρέους. Αυτή που δανείζεται για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας είναι η ίδια η ΕΕ, όχι τα κράτη - μέλη της, ούτε κάποιο άθροισμα κρατών - μελών της.

Εκείνο που καθιστά τον νέο προϋπολογισμό μακροοικονομικά σημαντικό είναι το Πρόγραμμα Ανάκαμψης, συνολικού ύψους 750 δισ. ευρώ. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα επενδύσεων. Στη βάση του βρίσκεται ο υπολογισμός του ελλείμματος επενδύσεων κάθε χώρας, το οποίο οφείλεται στις επιπτώσεις της πανδημίας και, πέραν αυτών, σε όσα αποκάλυψε η πανδημία σε σχέση με την υπερβολική εξάρτηση από τρίτες χώρες και, τέλος, στο υφιστάμενο επενδυτικό χάσμα ανεξάρτητα από την κρίση, π.χ. στους κλάδους που συνδέονται με την «πράσινη» μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.

Η κατανομή των προτεινόμενων ποσών ανά κράτος - μέλος, με περισσότερο ή λιγότερο ρητό τρόπο, στηρίζεται στον βαθμό που η οικονομία της χώρας, λόγω της δομής της, αποδεικνύεται ευάλωτη στις συνέπειες της πανδημίας. Σε αυτό προστίθεται το επίπεδο ανάπτυξης της χώρας και ο υφιστάμενος δημοσιονομικός χώρος. Ολα φαίνεται να λειτουργούν υπέρ της Ελλάδας. Είναι χαρακτηριστικό ότι αν οι αναμενόμενες εισπράξεις από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης υπολογιστούν ως ποσοστό του ΑΕΠ κάθε χώρας, η Ελλάδα φαίνεται να είναι η χώρα που θα εισπράξει περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα (σχεδόν 8% του ΑΕΠ). Η Ελλάδα, για μία ακόμα φορά, βρίσκεται στην «ευνοϊκή» θέση να αναμένει παθητικά τη μεγαλύτερη ενίσχυση, όχι βέβαια ως αποτέλεσμα δικής της διαπραγματευτικής δεινότητας, αλλά λόγω του ότι βρίσκεται στη δυσμενέστερη θέση.

Πρέπει πάντως να επαναληφθεί ότι αυτό που προτείνεται είναι ένα πρόγραμμα επενδύσεων, ένα μεγάλο αναπτυξιακό πρόγραμμα και όχι ένα πρόγραμμα ανακούφισης όσων επλήγησαν ιδιαίτερα. Η ευθύνη για την άμεση αντιμετώπιση των νέων ανισοτήτων και των μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων παραμένει ευθύνη των κυβερνήσεων και είναι επιτακτική.

Οι βασικές αρχές του προγράμματος έχουν ήδη γίνει αποδεκτές από το σύνολο των κρατών - μελών. Θα υπάρξουν ασφαλώς δύσκολες ημέρες και νύχτες διαπραγματεύσεων για το συνολικό ύψος και σειρά άλλων διατάξεων.

Νέες συμβιβαστικές λύσεις προωθούνται ήδη, με ρεαλιστικότερη την - πάντως μικρή - μείωση του «καθεαυτού» Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου σε αντίθεση με το Πρόγραμμα Ανάκαμψης.

Η μοναδικότητα και προσωρινότητα του συνολικού σχεδίου θα τονιστούν και θα κατοχυρωθούν.

Οι νέοι μελλοντικοί πόροι, όπως και ο χρόνος εισαγωγής τους, θα διευκρινιστούν και οι επιστροφές προς τα κράτη - μέλη θα διατηρηθούν (παρά το ότι είχαν θεσπιστεί για έναν λόγο που δεν υφίσταται πλέον, τη δικαιότερη κατανομή του βάρους των επιστροφών στο Ηνωμένο Βασίλειο).

Η σχέση μεταξύ επιχορηγήσεων και δανείων προς τα κράτη - μέλη από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης, αν αλλάξει, θα αλλάξει μόνο οριακά.

Μικρές, συμβολικές μεταβολές μπορεί να υπάρξουν και σε κάποια κριτήρια κατανομής μεταξύ των κρατών - μελών.

Ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα είναι αυτό που αφορά τις περίφημες αιρεσιμότητες. Το ζήτημα υπερβαίνει την απλή επιλογή των τομέων όπου θα διοχετευτούν οι πόροι και δεν αναφέρεται μόνο στη σύνδεση των εθνικών προγραμμάτων με τη διαδικασία του «ευρωπαϊκού εξαμήνου», η οποία έχει ήδη κατοχυρωθεί. Τα λεγόμενα «φειδωλά» κράτη αναμένεται ότι θα επιμείνουν στην ενίσχυση και διεύρυνση της αιρεσιμότητας, ακόμα και με κλιμακωτή εισαγωγή των νέων ταμείων, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η «αποδοτικότερη χρήση των πόρων αυτών» και η «μεταβολή της δομής των κρατών - μελών ώστε οι επιχορηγήσεις να πιάσουν τόπο». Και ίσως το σημαντικότερο: τον τελευταίο λόγο δεν θα πρέπει να έχει αποκλειστικά η Επιτροπή, αλλά και το Συμβούλιο Υπουργών και το Eurogroup. Η παλιά γνωστή διαίρεση των κρατών - μελών σε εκείνα που παρακολουθούνται και κρίνονται και σε εκείνα που κρίνουν και επιβάλλουν κανόνες και αρχές.

Ας ελπίσουμε ότι δεν θα επικρατήσουν τέτοιες «νεοαποικιακές» αντιλήψεις, νοθεύοντας τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ανάκαμψης, μια προσπάθεια που μπορεί να αποδειχθεί πραγματικά φωτεινή στιγμή για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.


Εκτύπωση στις: 2024-03-28
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=11132