Μαχητικότητα ή υπερβολή;
Γιώργος, Γιαννουλόπουλος
Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2020-07-25
Αν επιχειρήσουμε έναν απολογισμό του κινήματος Black Lives Matter που εξαπλώθηκε με απίστευτη ταχύτητα σε ολόκληρο τον κόσμο μετά τη δολοφονία του Φλόιντ, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν και ένα κείμενο που δημοσιεύτηκε πριν από τρεις εβδομάδες περίπου. Το υπογράφουν 150 άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης με διαφορετικές καταβολές και ποικίλες πεποιθήσεις: μαύροι και λευκοί, χριστιανοί, μουσουλμάνοι και εβραίοι, πανεπιστημιακοί και καλλιτέχνες, αριστεροί και ακτιβιστές, όπως ο Νόαμ Τσόμσκι και η Μάργκαρετ Ατγουντ.
Συνοψίζω το μήνυμά τους: στο κίνημα Black Lives Matter και γενικότερα στις πολιτισμικές εχθροπραξίες στον χώρο της λεγόμενης ταυτοτικής πολιτικής, παρατηρείται μια τάση να ανακαλύπτουμε επιλήψιμα λόγια και πράξεις διαφόρων επωνύμων κυρίως, και να τους ξεμπροστιάζουμε στα διαδίκτυο. Και επιλήψιμο είναι ό,τι εμείς τοποθετούμε στα «δεξιά» της δικής μας θέσης. Αυτό δημιουργεί μια ατμόσφαιρα μισαλλοδοξίας και ναρκισσευόμενης αγωνιστικής πλειοδοσίας που ανακαλύπτει συνεχώς μειοδότες και εσωτερικούς εχθρούς, εμποδίζοντας έτσι τη δημιουργία ενός ευρύχωρου μετώπου που θα επιβάλει την αλλαγή προς το καλύτερο.
Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Βάζοντας κατά μέρος τις περιπτώσεις –και είναι πολλές– εκείνων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να εκτονωθούν, ο λόγος της ταυτοτικής πολιτικής κινείται σε δύο επίπεδα. Το πρώτο και εμφανέστερο μας παρακινεί να εναντιωθούμε σε διάφορα στερεότυπα και πρακτικές που αναπαράγουν την ισχύουσα ιδεολογία. Ως προς αυτό, η ταυτοτική πολιτική έχει απόλυτο δίκιο. Ναι, ρατσισμός συνειδητός και ανεπίγνωστος υπάρχει και πρέπει να ξεριζωθεί. Ναι, ο φεμινισμός παρά την πρόοδο που σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια –συγκρίνετε τη ζωή σήμερα με αυτήν που βλέπουμε στις ασπρόμαυρες ταινίες– έχει ακόμα δρόμο μπροστά του. Ναι, η έννοια του «φυσιολογικού» που επικαλείται η παραδοσιακή ηθική απέναντι στις σεξουαλικές προτιμήσεις πρέπει επίσης να ανατραπεί. Ναι, στις χώρες της Δύσης η Ιστορία τους αγνοεί τους μη λευκούς ή αποσιωπά τον ρόλο του δουλεμπορίου στην οικονομική ανάπτυξη που οδήγησε στη Βιομηχανική Επανάσταση. Ναι, υπάρχουν τόσα και τόσα πολιτισμικά αυτονόητα, τα οποία οφείλουμε να αποδομήσουμε. Μέχρι εδώ δεν μπορώ να φανταστώ οποιαδήποτε αντίρρηση ή επιφύλαξη.
Ο λόγος της ταυτοτικής πολιτικής όμως διατυπώνει και ένα άλλο αίτημα. Οχι ρητά, αλλά έμμεσα. Και από το αίτημα αυτό ίσως εκπηγάζουν ορισμένες διχογνωμίες στο στρατόπεδο των λεγόμενων «προοδευτικών». Είναι το εξής: ότι η στάση μας στα μέτωπα που έχει ανοίξει η ταυτοτική πολιτική είναι το υπέρτατο κριτήριο που μας κατατάσσει στους «καλούς» ή στους «κακούς». Και στην πιο σκληρή εκδοχή του, αυτό ισχύει και αναδρομικά. (Σημειώνω την παρατήρηση του Δημοσθένη Κούρτοβικ πως με την ίδια λογική οφείλουμε να βάλουμε στη μαύρη λίστα και τον Αριστοτέλη επειδή υπερασπίστηκε τη δουλεία. Και μεταξύ αστείου και σοβαρού, ποια είναι η πολιτικά ορθή αντιμετώπιση ενός φαλλοκράτη μαύρου;) Το μυαλό πάει στον αναγωγισμό των παλιών μαρξιστών, που πίστευαν πως σε τελική ανάλυση όλα ανάγονται στην ταξική πάλη.
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα από την Αγγλία: στο Μπρίστολ οι διαδηλωτές πέταξαν στη θάλασσα τον ανδριάντα του Κόλστον, ενός δουλέμπορου, ενώ στη Οξφόρδη οι φοιτητές απαίτησαν να αποκαθηλωθεί το άγαλμα του στυγνού αποικιοκράτη Σέσιλ Ρόουντς. Μέχρι εδώ σωστά έπραξαν. Κάποιοι όμως βανδάλισαν και τον ανδριάντα του Τσόρτσιλ. Ο οποίος όντως πίστευε στη βρετανική αυτοκρατορία και ως προς αυτό κρίνεται καταδικαστέος. Αλλά για τους Αγγλους ήταν πάνω απ’ όλα ο ηγέτης που αντιστάθηκε στον Χίτλερ. Προφανώς οι δράστες δεν μπόρεσαν να αποδώσουν στον Βʼ Παγκόσμιο Πόλεμο μια έμφυλη διάσταση (με εξαίρεση την εξόντωση των ομοφυλόφιλων από τους ναζί), άρα δεν τον θεώρησαν σημαντικό γεγονός.
Προσπαθώ να πω ότι τα επιμέρους αιτήματα της ταυτοτικής πολιτικής είναι δίκαια και πρέπει να τα υποστηρίξουμε. Η αξίωση όμως να γίνουν η προνομιακή οπτική γωνία μέσα από την οποία διαβάζουμε και αξιολογούμε τους πάντες και τα πάντα είναι υπερβολική και ίσως οφείλεται στην άλλη σύγχρονη παθογένεια να πλειοδοτούμε για να κερδίσουμε τη μάχη με άπειρους άλλους που θέλουν κι αυτοί να αποσπάσουν την προσοχή μας. Η αντίσταση γίνεται μόδα και στο διαδίκτυο για να ακουστείς πρέπει να φωνάξεις, να πεις κάτι διαφορετικό, πιο ακραίο.
Κλείνοντας, υπάρχει και μια διάσταση του προβλήματος που μας πάει στα πολύ βαθιά, γιʼ αυτό θα τη διατυπώσω επιγραμματικά: ο αντιρατσισμός και ο φεμινισμός είναι η ολοκλήρωση του Διαφωτισμού που μίλησε για πανανθρώπινα δικαιώματα, αφήνοντας όμως έξω στην πράξη τους μαύρους, τους κάθε λογής αλλόφυλους και τις γυναίκες. Ο Διαφωτισμός εκθρονίστηκε από τον ρομαντισμό που απεχθάνεται τις αφηρημένες γενικές προτάσεις ρίχνοντας το βάρος στην ελεύθερη και συναισθηματική έκφραση του ατόμου. Αυτά τα δύο δύσκολα συμβιώνουν.
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=11147