Αν βρεθούν άνθρωποι να μη λογαριάζουν το πολιτικό κόστος...
Μητροπολίτης Μόρφου, Νεόφυτος
Συνέντευξη στον Διονύση Γουσέτη, Κυριακάτικη Αυγή, 2006-04-23
Μια συζήτηση με έναν ανώτατο ιερωμένο που έχει δημόσια αποφανθεί ότι ο εθνικισμός είναι αμαρτία, δεν προμηνύεται απλά ενδιαφέρουσα. Προμηνύεται ανατρεπτική: τουλάχιστον εκείνων που στην Κύπρο και στην Ελλάδα σερβίρονται ως ‘κοινός τόπος’.
Αυγή: Στην Ελλάδα βλέπω πως έχει πέσει το ενδιαφέρον για το κυπριακό, μετά το δημοψήφισμα κυρίως. Χτες άκουσα ότι και στους νέους της Κύπρου έχει πέσει το ενδιαφέρον. Αυτό μπορείτε καθόλου να το ερμηνεύσετε;
Μητροπολίτης Μόρφου: - Ο Νεοέλληνας, είτε βρίσκεται στην Κύπρο είτε στην Ελλάδα, προτιμά να το αφήνει λίγο στο ψυγείο το αίσθημα της αποτυχίας. Οι Νεοέλληνες είναι ένας λαός ο οποίος δεν αντέχει την αποτυχία και αισθάνομαι ότι το Κυπριακό είναι μια αποτυχία αυτή τη στιγμή: όχι απλά της διπλωματίας, αλλά του Νεοέλληνα και για τον εαυτό του.
Αυτό όμως έρχεται σε αντίφαση με αυτά που μας λέει η ηγεσία. Μας λέει ότι ήταν μια τεράστια επιτυχία το βροντερό ΟΧΙ στο δημοψήφισμα, ότι νικήσαμε κλπ.
- Να ρωτήσετε τους ιδίους πού βλέπουν τη μεγάλη επιτυχία. Εγώ ήμουν εκ των ανθρώπων που ψήφισαν ΝΑΙ στο δημοψήφισμα, όχι με πολιτικά κριτήρια τόσο, όσο με εκκλησιαστικά κριτήρια, καθ’ ότι βλέπετε είμαι εκκλησιαστικός άνθρωπος, Επίσκοπος μιας ημικατεχόμενης Μητροπόλεως.
Εμένα με ενδιέφερε πάρα πολύ να γίνει μια αρχή επιτέλους στην Κύπρο, να βγούμε από αυτή τη στασιμότητα που μας επέβαλλαν από το 1964. Το πρόβλημα το οριοθετούν οι Ελληνοκύπριοι το ’74, αλλά οι Τουρκοκύπριοι το οριοθετούν το ’64. Για όποιον θέλει να είναι ιστορικά ακριβής, το πρόβλημα, περίπου και συμβατικά, αρχίζει να υφίσταται από το 1922 με τη Μικρασιατική καταστροφή. Τότε η Κύπρος παύει να είναι μέρος της ευρύτερης Ανατολής και να αισθάνεται άνετα στη γειτονιά της. Ξαφνικά κέντρο μας γίνεται το εθνικό κέντρο της Αθήνας, οπότε ο αλυτρωτισμός σιγά -σιγά μεταμορφώνεται και παραμορφώνεται σε εθνικισμό. Στην Κύπρο ζούμε από το ’74 την αποτυχία των εθνικισμών.
Τώρα νίκησε, με βροντώδη τρόπο όπως λένε οι νικητές, το ΟΧΙ. Πάντα ήμουν άνθρωπος που σεβόμουν την πλειοψηφία. Σέβομαι και αυτή την πλειοψηφία καρτερικά. Υπομονετικά περιμένω τη διαχείριση αυτού του βροντερού ΟΧΙ. Διότι ο λαός δεν ψήφισε απλά και μόνο για να ακουστεί ένα ΟΧΙ, αλλά γιατί πίστευε ότι θα γίνει μια καλύτερη διαχείριση των πραγμάτων και θα κερδίσουν περισσότερα οι Ελληνοκύπριοι. Διότι αισθανόμασταν -και δεν είναι άδικο αυτό- ότι δεν ήταν και τόσο σοβαρό αυτό το σχέδιο. Τα πράγματα τα οποία εδίδοντο κατά αποκλειστικότητα στους Τουρκοκυπρίους και πιο πολύ στον έλεγχο των Τουρκοκυπρίων ήσαν υπερβολικά.
Εμείς τώρα περιμένουμε τους παραπέρα χειρισμούς της κυβέρνησης, η οποία πήρε δυο φορές ψήφο εμπιστοσύνης. Είναι η μόνη Κυβέρνηση στην Κύπρο, από τη γένεση του κράτους, που πήρε δυο φορές ψήφο εμπιστοσύνης. Μία τότε που εξελέγη και μία στο δημοψήφισμα.
Από τη μια μεριά ακούστηκαν καταγγελίες εναντίον των Ελληνοκυπρίων που ψήφισαν ΝΑΙ ότι πήραν χρήματα από τους ιμπεριαλιστές. Ένας δημοσιογράφος (Μακάριος Δρουσιώτης) ερεύνησε τα πράγματα και διέψευσε τις καταγγελίες. Από την αντίθετη πλευρά, η Διεθνής Αμνηστία δημοσίευσε αναφορές ότι η Κυβέρνηση δεν κράτησε αμερόληπτη στάση, αλλά ότι έκανε διακρίσεις υπέρ του ΟΧΙ. Αυτό το διέψευσε, με τη σειρά του, ο τότε Κυβερνητικός Εκπρόσωπος. Εσείς έχετε κάποια άποψη για τις συνθήκες του δημοψηφίσματος; Ήταν ιδανικές; Ήταν τέτοιες, που η πλειοψηφία να δράσει ελεύθερα;
- Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα δεν ήταν η ιδανική: «ξέρετε, έχετε δυο επιλογές, είτε να πείτε ΝΑΙ είτε να πείτε ΟΧΙ». Δημιουργήθηκε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα -όχι απ’ ευθείας από την Κυβέρνηση, αλλά από διάφορους οι οποίοι δορυφορούσαν τις κυβερνητικές απόψεις- ότι όσοι ψηφίζουν ΝΑΙ είναι προδότες. Επανέφεραν συνθήματα τα οποία θύμιζαν περίπου το ΟΧΙ του Μεταξά απέναντι στον ιταλικό φασισμό. Αναβίωσαν με τραγελαφικό τρόπο διάφορες εκδηλώσεις ελληνικού εθνικισμού κρατώντας σημαίες τα παιδιά και να τρέχουν στους δρόμους, αρχιερείς να χρησιμοποιούν τον άμβωνα…
Και να απειλούν με Κόλαση όπως θυμάμαι...
- Ναι, ένας είπε κάτι ατυχές. Δεν ήταν ακριβώς έτσι, αλλά περίπου. Αντιλαμβάνεστε ότι το κλίμα που δημιουργήθηκε, ήταν ένα κλίμα φοβίας. Τουλάχιστον ο λαός, ο οποίος δεν είχε πολιτικά κριτήρια και αισθητήρια, δεν μπορούσε μέσα σε αυτό το κλίμα της φοβίας, της σύγχυσης, του φόβου. Διότι το σχέδιο αυτό ήταν ένα σχέδιο το οποίο ήθελε πολύ κατάθεση φόβου για να το αποδεχτείς και να πεις ότι θα δουλέψει. Δεν είναι κάτι εύκολο.
Επίσης, ο τρόπος με τον οποίο προετοίμασαν σε επίπεδο επικοινωνιακό το λαό γι’ αυτό το σχέδιο, κατάλαβα από την αρχή ότι έχει -όπως λέμε στα κυπριακά- «χιλλέ», δηλαδή πονηριά. Θα σας πω ένα παράδειγμα: πριν ακόμη φτάσουν στο δημοψήφισμα, έβλεπε ο κόσμος τη νέα του σημαία την οποία θα είχε το νέο ομόσπονδο κράτος. Άρχισαν να μιλούν για νέο εθνικό ύμνο.
Ναι, υπήρχε στο σχέδιο και η μουσική του νέου εθνικού ύμνου.
- Αυτά όμως ξέρετε τι σήμαιναν για τον απλό λαό; Στον απλό λαό σήμαινε αποκαθήλωση των συμβόλων και άρχισε ο κόσμος να κουβεντιάζει και να πανικοβάλλεται για τα επουσιώδη. Έτσι, όταν ήρθε η ώρα για τα ουσιώδη, δεν υπήρχε ψυχικό σθένος. Θυμάμαι που με ρωτούσαν «κι αν δεχτούμε αυτό το σχέδιο Πανιερότατε, όταν θα έχουμε 25η Μαρτίου τι σημαία θα υψώνουμε; Τι σημαία θα κρατούν τα παιδιά μας; Ποιον εθνικό ύμνο θα λέμε; Θα επιτρέπεται τουλάχιστον να τα λέμε μέσα στις εκκλησίες;».
Αντιλαμβάνεστε, βρισκόμαστε σε ένα χώρο όπου η εθνική ιδέα λατρεύτηκε όσο σε λίγους χώρους: το ’55 και πριν το ’55 και μετά το ’55, και απολυτοποιήθηκε σε βαθμό που να φτάσουμε στο διχασμό το ’73 και στο πραξικόπημα μετά. Οι ιθύνοντες, τόσο της Κυβέρνησης Κληρίδη, όσο και της Κυβέρνησης Παπαδόπουλου, δεν έκαναν καλή διαχείριση της ψυχολογίας του λαού. Λες και δεν κατάλαβαν τι λαό κυβερνούσαν τόσα χρόνια. Αντιλαμβάνεστε, αυτός ο λαός ζούσε με τα σύμβολα.
Τα οποία σύμβολα όμως δεν είναι κυπριακά. Είναι ελλαδίτικα.
- Είναι ελλαδίτικα αλλά δεν μπορείς να το πεις αυτό σε έναν Έλληνα της Κύπρου. Δηλαδή δεν μπορείς να του πεις ξαφνικά «θα σου φτιάξουμε εθνικό ύμνο». Δεν φρόντισαν όλα αυτά τα χρόνια να ενισχύσουν την κυπριακή οντότητα. Έτσι, αυτοί οι άνθρωποι που βλέπεις σήμερα να κρατούν μετά μανίας την κυπριακή σημαία εναντίον της σημαίας του σχεδίου Ανάν, οι ίδιοι άνθρωποι, αν τους ρωτούσες πριν το δημοψήφισμα, θα έλεγαν «έλα μωρέ, αυτή είναι τραπεζομάντιλο». Το έχω ακούσει αυτό, δεν το λέω εγώ.
Όμως, ο εθνικισμός, όπως είπατε πριν, εκπέμπεται από το κράτος των Αθηνών.
- Να μην μπούμε σε αυτό τώρα, διότι είναι μεγάλο κεφάλαιο. Στην ερώτηση που κάνατε απαντώ ότι δεν υπήρξε εύκρατο κλίμα, ούτε καν για τους ανθρώπους που είπαν ΟΧΙ. Δηλαδή, εκ των υστέρων βρίσκεις πολλούς που μου λένε «μα έτσι όπως πλασαρίστηκαν τα πράγματα Δεσπότη μου, έτσι όπως μας δημιούργησαν αυτό το δίλημμα το ψυχολογικό, να ακούς συνεχώς ότι τα χωριά τα οποία επιστρέφουν υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση είναι: Ζώδια, Μόρφου, Ξερός και να ξεραινέσαι. Να αντιλαμβάνεσαι ότι το διπλανό χωριό το παραδίδεις για πάντα υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση».
Κανείς δεν τους καθοδήγησε στην έξοδο από αυτό το χάος, αν εξαιρέσεις έναν άνθρωπο του ΑΚΕΛ που βγήκε μετά παρρησίας και με επιστημοσύνη πολλή, να εξηγήσει ποια είναι η διαφορά της ομοσπονδίας από το ενιαίο κράτος.
Ποιος ήταν αυτός;
- Ο Τουμάζος Τσελεπής. Έκανε μια διπλή μάλιστα παρουσίαση πάρα πολύ σοβαρή, επιστημονική και εξήγησε στους ανθρώπους, αυτά που για 30 τόσα χρόνια δεν τόλμησε καμία ηγεσία. Οι ηγεσίες εδώ δούλεψαν με συνθήματα όλα αυτά τα χρόνια, είτε ήταν ηγεσίες της Δεξιάς είτε της Αριστεράς, είτε συνεργασίας. Διότι εδώ στην Κύπρο οι ιδεολογίες είναι «αμφιλαφείς»: μπαίνουν η μια μέσα στην άλλη. Είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Δεν υπάρχει σαφής ιδεολογική διαφορά.
Να καταλάβω ότι μάλλον συγκλίνετε με την άποψη της Διεθνούς Αμνηστίας;
- Οι συνθήκες ήταν μεν ανώριμες, όμως αυτό δεν ήταν αποκλειστική ευθύνη της τωρινής Κυβέρνησης. Ήταν ευθύνη όλων των Κυβερνήσεων, χρόνια τώρα. Δεν μπορεί να βγαίνει ο κ. Κληρίδης τη μια μέρα και να λέει «Την πατρίδα ουκ ελάττω παραδώσω» και να μην λέει με σαφήνεια στον κόσμο ότι αποτέλεσμα της ομοσπονδίας που συμφώνησε το ’77 ο Κύπρου Μακάριος είναι ότι κάποια μέρη του τόπου μας θα μείνουν υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση.
Συνέχιζαν να λένε στον κόσμο «όλοι πρόσφυγες στα σπίτια τους». Αλλά κάτι τέτοιο δεν προβλεπόταν βέβαια στο σχέδιο. Έλεγαν στον κόσμο ότι θα ρίξουμε τους Τούρκους στη θάλασσα, ενώ από την άλλη διαπραγματεύονταν ομοσπονδία, που σημαίνει μοίρασμα της εξουσίας, άρα και των εδαφών και της οικονομίας. Γι’ αυτό το λόγο, ο κόσμος ήταν απροετοίμαστος.
Έκαναν διαπραγματεύσεις όλες αυτές οι Κυβερνήσεις. Το Σχέδιο Ανάν δεν προέκυψε ξαφνικά. Ήταν κάτι το οποίο χτίστηκε χρόνια ολόκληρα πότε από τη διακυβέρνηση Μακαρίου, μετά του μακαρίτη του Σπύρου Κυπριανού, του Βασιλείου, του Κληρίδη, όλοι αυτοί έχτιζαν και ο ένας έβρισκε το χτίσμα του άλλου. Αυτά όλα δεν έφταναν ποτέ στο λαό.
Υπάρχουν τουλάχιστον δυο προσεγγίσεις για το «βροντερό ΟΧΙ». Η μία είναι ότι οι λόγοι για τους οποίους οι Ελληνοκύπριοι είπαν ΟΧΙ είναι δομικοί: είναι θέμα δομών, θέμα ιστορίας. Η άλλη είναι ότι οι λόγοι είναι συμπτωματικοί, συγκυριακοί, που προέκυψαν την τελευταία στιγμή. Προς ποια προσέγγιση θα κλείνατε;
- Τη δομή για να την κρίνεις, πρέπει να τη δεις, να την αντιληφθείς. Εδώ πολιτικοί οι οποίοι ηγούνται αυτή τη στιγμή συγκεκριμένων πολιτικών σχημάτων, ρωτούσαν άλλους πολιτικούς σχηματισμούς «Τι θα πείτε εσείς; Θα πείτε ΝΑΙ για να πούμε κι εμείς;». Άρα αντιλαμβάνεστε ότι οι λόγοι είναι συγκυριακοί.
Οι επιπτώσεις του ΟΧΙ έχουν αρχίσει να φαίνονται;
- Υπάρχει αυτή η κόπωση που είπατε προηγούμενα, των νέων ανθρώπων. Τι σημαίνει αυτή η κόπωση; Άρνηση της πραγματικότητας. Αυξάνεται και θα αυξάνεται ακόμα περισσότερο. Το μπετόν δεν θα μένει απλά στο έδαφος. Θα μπαίνει στις καρδιές των ανθρώπων. Όταν θα έρθει η ώρα για κάποιο άλλο ίσως καλύτερο σχέδιο, θα είναι τόσο βαριές οι καρδιές και οι ψυχές των ανθρώπων, που να μην μπορούν να μετακινηθούν προς τα εκεί.
Νομίζετε ότι είναι αντιστρέψιμη αυτή η κατάσταση ή έτσι που ήρθαν τα πράγματα είμαστε καταδικασμένοι στο αμοιβαίο μίσος και στη βαριά καρδιά;
- Νομίζω ότι είναι ακόμη τα πράγματα αναστρέψιμα. Αν βρεθούν άνθρωποι που να μην λογαριάζουν πολιτικό κόστος και να φροντίσουν.
Υπάρχουν τέτοιοι σήμερα;
- Είναι σημαντικό νομίζω το 2006 και οι εκλογές. Οι βουλευτικές της 21 Μαΐου και αυτές που θα γίνουν από την Εκκλησία για Αρχιεπίσκοπο. Είναι σημαντικό πρόσωπο ο Αρχιεπίσκοπος στην Κύπρο. Δεν είναι απλά ένα σύμβολο, όπως είναι σε εσάς. Η Εκκλησία της Κύπρου είναι αυτή η οποία γέννησε το κράτος.
Άρα αντιλαμβάνεστε ότι σ’ αυτήν έχει μια αναφορά ο Ελληνοκύπριος, είτε δηλώνει θρήσκος είτε άθρησκος. Οι τρόποι του θα δείτε ότι είναι έντονα εκκλησιαστικοί.
Και των άθεων ακόμη;
- Και των άθεων. Μου κάνει εντύπωση αυτό και είναι μια μεγάλη ευθύνη της κυπριακής Εκκλησίας. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν πολλή Ορθοδοξία μέσα τους. Μπορεί να μη το δηλώνουν, να δηλώνουν ακόμα και κάτι τελείως διαφορετικό, αλλά ενσαρκώνουν κάτι το Ορθόδοξο. Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου είναι ένας άνθρωπος ο οποίος οφείλει να αντιληφθεί ότι ο ρόλος της Εκκλησίας της Κύπρου είναι να μην αφήσει για πάντα τις εκκλησίες του βορρά, να μην αφήσει τους Τουρκοκυπρίους να ζουν με καχυποψία και φοβία απέναντι στο ράσο, να ανοίξει γέφυρες, να πάρει πρωτοβουλίες επαναλειτουργίας συγκεκριμένων Μοναστηριών στο Βορρά από τώρα.
Είναι εφικτά αυτά;
- Πρέπει να προετοιμάσουμε το κλίμα με το σύνοικο στοιχείο. Αλλά βλέπω μια φοβία και στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων. Δεν θέλουν να πάρουν τολμηρές αποφάσεις. Έχω στείλει τούτο το μήνυμα στη σημερινή ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, στον κ. Ταλάτ και τον κ. Σογιέρ: «Βλέπετε ότι υπάρχει μια δυσκολία για τη λύση του κυπριακού. Ας πάρουμε πρωτοβουλίες οι οποίες να βελτιώνουν το ψυχολογικό κλίμα».
«Μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης» τα λένε οι πολιτικοί.
- Ναι αλλά εγώ προτείνω κάτι το οποίο θα λειτουργεί μέσα στο λαό, όχι μόνο μέσα στη διακίνηση κάποιων αγαθών που φτάνουν σε κάποιους εμπόρους. Έχουμε δυο σημαντικά προσκυνήματα: τον Απόστολο Βαρνάβα που είναι στην Αμμόχωστο και τον Άγιο Μάμα που είναι στη Μόρφου.
Εκεί που πηγαίνετε κάθε χρόνο, στις 2 Σεπτεμβρίου.
- Μάλιστα.
Και συνοδεύεστε και από την πολιτική ηγεσία.
- Έρχονται μερικοί, όχι όλοι. Γιατί λοιπόν να μην εγκατασταθούν σε αυτά τα δυο μεγάλα προσκυνήματα που αφορούν τη λαϊκή ευσέβεια και προσελκύουν κόσμο, δυο τρεις απλοί μοναχοί και ιερείς, να επαναλειτουργήσουν αυτές οι Μονές μέσα στην τουρκοκυπριακή, όπως είναι τώρα, κατάσταση και να αρχίσουν αυτά τα πειράματα της συνύπαρξης να γίνονται από εμάς τους εκκλησιαστικούς ανθρώπους;
Λέμε συνύπαρξη και αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε τη συνύπαρξη στη πράξη. Μένει στα λόγια, ακόμη και από αυτούς που την υποστηρίζουν. Εγώ τους είπα ότι ο Μητροπολίτης Μόρφου είναι διαθέσιμος μαζί με άλλους τρεις ανθρώπους της Μητροπόλεως να πάει να κατοικήσει στον Άγιο Μάμα από τώρα και αυτό το οποίο λέμε συνύπαρξη, να το ζήσουμε επιτέλους στην πράξη, με όλους τους κινδύνους που πιθανό να έχει αυτό το πείραμα.
Διαφορετικά αυτά που λένε είναι θεωρίες. Να καθόμαστε δηλαδή συνεχώς να αναμοχλεύουμε το «ΝΑΙ» και το «ΟΧΙ» που έγινε πριν δύο χρόνια; Για εμένα δεν έχει νόημα.
Έχω διαβάσει ότι κάποιοι άλλοι Μητροπολίτες, ή ένας τουλάχιστον ζήτησε να ληφθούν μέτρα εναντίον σας.
- Αυτά έπεσαν στο κενό.
Ναι αλλά δεν περιορίστηκε εκεί. Υπήρχε και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής ο οποίος είπε για σας δημόσια ότι είστε προδότης διότι συνδιαλέγεστε με τον κατακτητή κλπ.
- Όχι, δεν είπε αυτό. Απλά, είδε ο κ. Χριστόφιας ξαφνικά να δίνεται η χριστιανική διάσταση της επαναπροσέγγισης και ένιωσε ότι του κλέψαμε την αγορά! Σου λέει, μα τι γίνεται τώρα. Ήρθε ένας παπάς, ένας μητροπολίτης μάλιστα που πέρασε από κοντά μας για ένα φεγγάρι, να μας δώσει μαθήματα επαναπροσέγγισης. Διότι πράγματι η χριστιανική επαναπροσέγγιση δεν έχει καμία σχέση ούτε με τους Ενωμένους Δημοκράτες, ούτε με το Συναγερμό, ούτε με τη δική του τη διάσταση.
Εμένα με ενδιαφέρουν τα προσκυνήματα. Δηλαδή δεν μπορεί για εμένα να υφίσταται ο Μόρφου χωρίς να λειτουργεί ο Άγιος Μάμας. Όταν λειτουργεί ο Άγιος Μάμας λειτουργεί καλύτερα η καρδιά μου για να αγαπήσω και να συγχωρήσω τους Τουρκοκύπριους. Έτσι σκέφτεται ένας ορθόδοξος, έτσι λειτουργεί ένας ορθόδοξος.
Εάν έχει δικαίωμα ο Μαρξ να μιλάει για επαναπροσέγγιση των λαών, μάλλον μεγαλύτερο δικαίωμα έχει ο Χριστός ο οποίος είναι δυο χιλιάδων ετών τουλάχιστον. Εμείς θα κάνουμε τη δουλειά μας σαν εκκλησία Κύπρου και δεν είμαι μόνος μου. Τώρα πια, υπάρχουν κι άλλοι αρχιερείς οι οποίοι έχουν τις απόψεις μου, οι οποίοι μπορεί και να μην είχαν τις απόψεις αυτές για το Σχέδιο Ανάν.
Μιλήσατε πριν για το πόση σημασία έχει ο νέος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου που θα εκλεγεί.
- Βέβαια.
Άρα έχει σημασία ποιος κρατά την εξουσία.
- Εδώ ασπάζομαι τη μαρξιστική αντίληψη. Η εξουσία παράγει ιδέες. Όποιος κρατάει την εξουσία επιβάλλει τις ιδέες του.
Εκτύπωση στις: 2024-04-26
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=1121