Αλλος ειρηνικός δρόμος δεν υπάρχει
Π.Κ., Ιωακειμίδης
Τα Νέα, 2020-10-03
Η επικείμενη έναρξη του διερευνητικού διαλόγου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποτελεί τη μόνη ίσως καλή εξέλιξη του τρέχοντος έτους, ενός δυστοπικού γενικά έτους πανδημίας και οξύτατης κρίσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που ξεκίνησε με την υπογραφή του (παράνομου) μνημονίου Τουρκίας - Λιβύης (Νοέμβριος 2019) και συνεχίστηκε με κλιμακούμενη ένταση μέχρι πριν από λίγες μέρες. Ο διάλογος δημιουργεί το παράθυρο ευκαιρίας για το σπάσιμο του φαύλου κύκλου και αδιεξόδου στα ελληνοτουρκικά με την προοπτική τελικής επίλυσης των προβλημάτων είτε μέσω διαπραγμάτευσης είτε με την παραπομπή τους στη Διεθνή Δικαιοσύνη (Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης - ΔΔΧ). Αλλος τρόπος ειρηνικής επίλυσης των διαφορών - για την οποία είναι δεσμευμένες οι δύο χώρες ως μέλη του ΟΗΕ - δεν υπάρχει. Αλλά πριν καν αρχίσει, αρκετοί θεωρούν ήδη ότι ο διάλογος είναι καταδικασμένος σε αποτυχία λόγω των θέσεων της Τουρκίας. Οχι βέβαια. Ο διάλογος που στόχο έχει να ιχνηλατήσει το πεδίο και όχι να φθάσει σε κάποια τυπική συμφωνία μπορεί να καταγράψει εκείνη την πρόοδο που θα επιτρέψει στις δύο πλευρές να μπουν σε τυπική διαπραγμάτευση για συμφωνία ή για συνυποσχετικό παραπομπής στο ΔΔΧ. Το επιχείρημα ότι έχουν προηγηθεί 60 γύροι Διαλόγου χωρίς αποτέλεσμα δεν ευσταθεί.Ο πρώτος κύκλος του Διαλόγου (2002-2004) κατέγραψε αξιοσημείωτη πρόοδο. Το αναφέρει ο τότε πρωθυπουργός Κ. Σημίτης: «Τη στιγμή της κυβερνητικής αλλαγής, τον Μάρτιο του 2004», γράφει, «θα μπορούσε να πει κανείς με βεβαιότητα ότι εκτός από το καλό κλίμα που επικρατούσε στις διερευνητικές επαφές και με την εκφρασμένη και ορατή βούληση των μερών να ξεπεραστούν ορισμένα δισεπίλυτα προβλήματα, ήταν θέμα χρόνου, ίσως λίγων μηνών, η ευδόκιμη κατάληξη, στη βάση της αμοιβαίας συναίνεσης, με κερδισμένες και τις δύο πλευρές. Η ωρίμανση των διερευνητικών επαφών, η εύλογη αναμονή να δώσουν αποτελέσματα μέχρι τα τέλη του 2004 οφειλόταν στη δαμόκλειο σπάθη των αποφάσεων του Ελσίνκι». (Κ. Σημίτης, Πολιτική για μια Δημιουργικη Ελλάδα 1996-2004, σελ. 104-105). Ωστόσο η διάδοχος κυβέρνηση (ΝΔ) επέλεξε να εγκαταλείψει το «Ελσίνκι» κυρίως γιατί ήταν αντίθετη στην προσφυγή στο ΔΔΧ.
Οι συνθήκες σήμερα βέβαια είναι εντελώς διαφορετικές. Η Τουρκία και ο Ερντογάν δεν είναι αυτοί του 2004. Και βεβαίως δεν υπάρχει «Ελσίνκι» και η προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ. Και η Τουρκία έχει ορισμένες θεμιτές θέσεις αλλά και κάποιες άλλες εμφανώς εξωφρενικές. Με τα δεδομένα αυτά, το μεγάλο ερώτημα είναι εάν τελικώς πάμε στο ΔΔΧ, με ποια θέματα τελικά θα πάμε. Η πολιτική τάξη της χώρας εμφανίζεται, ρητορικά τουλάχιστον, να συμφωνεί για την παραπομπή στο ΔΔΧ ως τελικό μέσο ειρηνικής διευθέτησης. Αλλά με τη θέση ότι τόσο στον Διάλογο όσο και στο ΔΔΧ πάμε μόνο την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών - υφαλοκρηπίδας, ΑΟΖ. Ωστόσο μέχρι το 2013 (56ος γύρος) ο Διάλογος εστίαζε κυρίως στην επέκταση των χωρικών υδάτων. Το 2013 ο τότε ΥΠΕΞ Β. Βενιζέλος μετατόπισε τη συζήτηση στην οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας /ΑΟΖ (όπως και στην κάλυψη της Αν. Μεσογείου). Επίσης με νεώτερη δήλωση (Ιανουάριο 2015) εξαιρέσαμε από την υποχρεωτική δικαιοδοσία του ΔΔΧ (και) την επέκταση των χωρικών υδάτων ως θέμα που άπτεται της κυριαρχίας της χώρας.
Η σημερινή θέση μας ότι στο ΔΔΧ μπορούμε να πάμε μόνο την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας / ΑΟΖ σκοντάφτει σε πολλαπλά εμπόδια. Θα δεχθεί π.χ. η Τουρκία (σε συνυποσχετικό) μόνο την οριοθέτηση χωρίς την επέκταση των χωρικών υδάτων; (Παρά την εξαίρεση μπορεί να παραπεμφθεί μέσω του συνυποσχετικού). Μάλλον απίθανο. Εκτός εάν έχει βρεθεί προηγούμενα λύση. Και η Ελλάδα τελικά γιατί να μη δεχθεί όχι το κυριαρχικό δικαίωμα αυτό καθʼ εαυτό αλλά τον τρόπο επέκτασής του (διαφοροποιημένη επέκταση, κ.λπ.). Αλλά τότε τι γίνεται με τα συναφή θέματα (εναρμόνιση εύρους εναέριου χώρου, κ.λπ.). Και σχετικά με το πλέον ευαίσθητο θέμα και με τις πλέον εξωφρενικές θέσεις της Τουρκίας - γκρίζες ζώνες; Απόφαση του ΔΔΧ για οριοθέτηση χωρίς προηγούμενο ξεκαθάρισμα με τον ένα ή άλλο τρόπο του θέματος των γκρίζων ζωνών (κυριαρχίας νησίδων κ.λπ.) δεν μπορεί να υπάρξει ως γνωστόν. Επιπρόσθετα ήταν η Ελλάδα που (από το 1996) επιμόνως ζητούσε από την Τουρκία «να πάει στο ΔΔΧ» το θέμα των Ιμίων (και το Συμβούλιο της ΕΕ είχε υποστηρίξει αυτή τη θέση). Μερικά από τα εμπόδια «του πάμε μόνο ένα θέμα».
Πάντως τίποτα απʼ όλα αυτά δεν δικαιολογεί φοβία απέναντι στο ΔΔΧ. Αλλος ειρηνικός δρόμος για την επίλυση (όλων) των προβλημάτων δεν υπάρχει. Εάν θέλουμε να τα επιλύσουμε βέβαια...
Ο Π. Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής - σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=11325