Στην επέτειο των έξι χρόνων από τις εκλογές του 2015 και την «πρώτη φορά Αριστερά», ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα κόμμα σε βαθιά ιδεολογικο-πολιτική αναζήτηση. Βρίσκει ακόμη μπροστά του το αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο, μαζί με τις εσωτερικές του ταλαντεύσεις και αντιφάσεις.
Ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης και αναλυτής Νίκος Μαραντζίδης μιλά στο tvxs.gr γι αυτές τις ταλαντεύσεις, για το πόσο ισχυρό είναι και πως μπορεί να σπάσει το αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο, για την πορεία «σοσιαλδημοκρατικοποίησης» του ΣΥΡΙΖΑ, για την προοδευτική διακυβέρνηση και την αμφίπλευρη διεύρυνση.
Μιλά ακόμη για το σενάριο εκλογών μέσα στο 2021 και για το «δύσκολο στοίχημα» του ΣΥΡΙΖΑ.
ΕΡ. Εξι χρόνια μετά την νίκη του 2015 κι ενάμισι χρόνο μετά την εκλογική ήττα του 2019, ποιος είναι – τι κόμμα είναι ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα; Εσείς λέγατε, από το 2018, ότι από ριζοσπαστικό κόμμα μετατρέπεται σε σοσιαλδημοκρατικό. Εξακολουθείτε να βλέπετε τέτοια πορεία;
ΑΠ.Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα κόμμα σε διαρκή ιδεολογικο-πολιτική μετάλλαξη. Εδώ και μερικά χρόνια ακολουθεί μια πορεία, που σχηματικά την ονόμασα «σοσιαλδημοκρατικοποίηση». Αυτό υποδηλώνει τη σταδιακή κυριαρχία:
α) στον καθημερινό πολιτικό του λόγο, του «πραγματιστικού» έναντι του «οραματικού»,
β) στην πολιτική δράση τη μετατόπιση του βάρους του στον «κοινοβουλευτισμό» έναντι του «κινηματικού» και της «ρήξης» και
γ) στο επίπεδο της εκλογικής στόχευσης, κυριαρχεί πλέον η επιθυμία της διακυβέρνησης, και όχι απλώς η διάθεση να εκφράσει δυναμικά τη δυσαρέσκεια ή την πορεία προς το όραμα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ απορρίπτει ηθικά τον καπιταλισμό, όμως η ηγεσία του αντιλαμβάνεται πως στην πράξη η πολιτική του πρόταση συνιστά μέρος μιας ευρύτερης προοδευτικής ατζέντας «εξανθρωπισμού του καπιταλισμού», πιο δίκαιης παγκοσμιοποίησης, και αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών προκλήσεων.
Το πρόβλημα για το ΣΥΡΙΖΑ είναι αλλού: ότι αυτή η πορεία προς τον πραγματισμό, η «σοσιαλδημοκρατικοποίηση» του, γίνεται ακανόνιστα, χωρίς θεωρητική επεξεργασία και βαθύτερο σχεδιασμό. Πολλές φορές χωρίς τόλμη, ειλικρίνεια και αυτοκριτική. Αποτελεί περισσότερο ενστικτώδη προσαρμογή της ηγεσίας του στις σύνθετες ανάγκες και προτεραιότητες της διακυβέρνησης και τις εκλογικές της στοχεύσεις.
Αυτό κάνει αυτήν την «σοσιαλδημοκρατικοποίηση» μερικές φορές να δείχνει ρηχή και χοντροκομμένη.
ΕΡ. Εχετε πει και ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι περίπου κόμμα ανάδελφο, χωρίς συμμαχίες αριστερά του και δεξιά του. Αυτό είναι αποτέλεσμα του αντιΣΥΡΙΖΑ μετώπου;
ΑΠ. Πράγματι μέχρι πρόσφατα ήταν ένα κόμμα απολύτως απομονωμένο και προς τα δεξιά του και προς τα αριστερά του. Οι μεν, στα δεξιά του, το αντιμετώπιζαν ως ένα κόμμα μπολσεβίκων, που συνιστά μια απειλή για τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Αυτοί από τα αριστερά του, ως ένα κόμμα-μνημονιακό που πρόδωσε τις αρχές του και ξεγέλασε τους πολίτες.
Σε κάποιο βαθμό είναι λογικές οι αντιστάσεις απέναντι στο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν πέρασαν ούτε δέκα χρόνια που ήταν ένα κόμμα του 3-4%, ένα κόμμα που είχε ως προτεραιότητά του στις εκλογές να μην του συμβεί το δυστύχημα του 2,93% του ΣΥΝ στις εκλογές του 1993. Καθώς ξεπετάχτηκε ως κόμμα εξουσίας μέσα σε ελάχιστο διάστημα το ίδιο συμπεριφέρθηκε στο πολιτικό σύστημα ως ταύρος σε υαλοπωλείο.
ΕΡ. Πόσο ισχυρό παραμένει σήμερα το αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο;
ΑΠ. Η βασική ιδέα των αντιπάλων του, είτε δεξιά του είτε αριστερά του, ήταν πως αν ξεφούσκωνε ο ΣΥΡΙΖΑ, η τάξη πραγμάτων θα επανερχόταν στο προηγούμενο καθεστώς και οι συσχετισμοί θα επέστρεφαν σε προηγούμενες εποχές. Αυτό βόλευε αναμφίβολα τόσο τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ όσο βέβαια και το ΚΚΕ που αναπολεί την εποχή που είχε διψήφια ποσοστά και ήταν τρίτο κόμμα στο κοινοβούλιο και πανίσχυρο στους συνδικαλιστικούς χώρους και στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Σήμερα πάντως, αργά, σταδιακά, και ως αποτέλεσμα της διακυβέρνησης της ΝΔ αλλά και ως αποτέλεσμα της σταδιακής αποδοχής του ΣΥΡΙΖΑ από τους άλλους παίκτες του κομματικού συστήματος, ο ΣΥΡΙΖΑ σπάει την απομόνωση.
Το είδαμε στις εκδηλώσεις της ημέρα του Πολυτεχνείου και το κοινό «μέτωπο» με το ΚΚΕ και το Μέρα25. Το βλέπουμε, στα δεξιά του, με τις δειλές ακόμη και άτολμες, διατυπώσεις περί προοδευτικής διακυβέρνησης που ακούγονται μέσα στο ΚΙΝΑΛ. Επιπλέον, η κοινή ψήφιση της Προέδρου της Δημοκρατίας από ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, η κυβίστηση της ΝΔ στο θέμα των Πρεσπών και η κοινή, σε γενικές γραμμές, πλεύση των δύο μεγάλων κομμάτων στα ελληνοτουρκικά, ναυτικά μίλια, ΑΟΖ, κλπ αδυνατίζει το μέτωπο της ΝΔ με την βαθιά δεξιά και την ακροδεξιά.
ΕΡ. Θα μπορούσε αυτό το αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο να το διαδεχθεί ένα αντικυβερνητικό μέτωπο στην τρέχουσα συγκυρία; Υπάρχει προοπτική σύγκλισης ΣΥΡΙΖΑ – ΚΙΝΑΛ όπως ζητούν αρκετά στελέχη; Και ποιες είναι οι ρεαλιστικές δυνατότητες μετώπων με το ΜΕΡΑ25 και το ΚΚΕ;
ΑΠ. Κατά τη γνώμη μου πρώτος στόχος του ΣΥΡΙΖΑ σήμερα είναι να ξαναβρεί μια πολυσυλλεκτική δυναμική. Να προσελκύσει δηλαδή κόσμο στην κάλπη του και από τα δεξιά του και από τα αριστερά του. Στη συνέχεια, πρέπει να επιμείνει στην ατζέντα της «προοδευτικής διακυβέρνησης». Θεωρητικά σε μια τέτοια ατζέντα, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες θα μπορούσα να δω τον ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΙΝΑΛ και το Μέρα25. Βεβαίως, όλα αυτά είναι εικασίες και κρίνονται και από τους εκλογικούς συσχετισμούς.
Όμως, πρακτικά, βλέπω πολύ δύσκολη μια τέτοια κυβερνητική συνεργασία, και καθώς η απλή αναλογική θα ισχύσει μόνο στις επόμενες εκλογές, δεν βλέπω κανένα από τα μικρότερα κόμματα να θέλει στα σοβαρά να επενδύσει σε μια τέτοια εξέλιξη. Άρα κάπως έτσι φτάνουμε και πάλι στην ανάγκη της «αμφίπλευρης διεύρυνσης».
Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να πετύχει να «ακούγεται» και να γίνει εκ νέου ελκυστικός σε διαφορετικά ακροατήρια, που έχουν διαφορετικές αλλά όχι αντιθετικές ευαισθησίες. Η αμφίπλευρη διεύρυνση, απαντάει και στο δίλημμα που φαίνεται να τον τρώει εσωτερικά, «να πάμε δεξιά ή να πάμε αριστερά;»
ΕΡ. Εν τέλει, ποιο είναι το πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ; Γιατί δεν εισπράττει την κυβερνητική φθορά;
ΑΠ. Πρόκειται για σύνθετο ζήτημα. Καταρχήν γιατί είναι νωρίς. Ακόμη και στην πιο οξεία φάση της κρίσης, την περίοδο 2010-2015, καμιά κυβέρνηση δεν έπεφτε στον 1-1,5 χρόνο.
Θυμίζω πως η κυβέρνηση Παπανδρέου, το 2010, κι ενώ υπέγραψε μνημόνιο και είχε πάρει τα πρώτα σκληρά μέτρα (κατάργηση 13ου-14ου μισθού στο δημόσιο, μειώσεις συντάξεων, κλπ), κι η ύφεση είχε χτυπήσει την ελληνική κοινωνία, κέρδισε δια περιπάτου τις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές το Νοέμβριο του 2010. Μέχρι τον Μάιο-Ιούνιο του 2011, εάν διεξαγόταν πρόωρες εκλογές θα τις κέρδιζε το ΠΑΣΟΚ.
Οι άνθρωποι δεν ψηφίζουν ένα κόμμα και μετά από δύο χρόνια φωνάζουν στην αντιπολίτευση: «βοήθεια, ελάτε να μας σώσετε». Αυτό συμβαίνει σπάνια και κάτω από δραματικές καταστάσεις μόνο.
Δεύτερον, τα κόμματα που χάνουν τις εκλογές κάνουν κάποιες αλλαγές. Συνήθως αλλάζει ο ηγέτης, η ηγετική ομάδα, το στυλ του κόμματος, κάποια πρόσωπα φεύγουν, κάποια άλλα έρχονται, κάποιες πολιτικές αλλάζουν κλπ. Στον ΣΥΡΙΖΑ δεν είδαμε καμιά σοβαρή αλλαγή. Έτσι ο ψηφοφόρος που δεν τον ψήφισε το 2019, δεν έχει κάποιο θετικό κίνητρο (έστω και στο επίπεδο της εικόνας και των συμβολισμών) για να προσελκυσθεί εκ νέου. Οπότε, γυρνάμε στο πρώτο. Χρειάζεται χρόνος για να απορρίψει την κυβέρνηση (στη μεταπολίτευση αυτός ο χρόνος ήταν συνήθως δύο συνεχόμενες εκλογές και 5-8 χρόνια).
Τρίτον και τελευταίο, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει δύο βασικές αδυναμίες: μικρό οργανωτικά κόμμα (δηλαδή λιλιπούτειο για τα δεδομένα ενός κόμματος εξουσίας), που δεν του επιτρέπει να διεισδύσει βαθιά στην κοινωνία και να διαμορφώσει όρους για την ανάπτυξη ενός «κοινωνικού ΣΥΡΙΖΑ». Είναι δραματικά μειοψηφικός στην αυτοδιοίκηση, και στα συνδικάτα (ακόμη και στους φοιτητικούς συλλόγους είναι σχεδόν ανύπαρκτος). Έχει επίσης κόμμα με εμφανείς αδυναμίες στο σκέλος της «επαγγελματικής διακυβέρνησης».
Καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί ο μετασχηματισμός του ΣΥΡΙΖΑ από κινηματικό σε κυβερνητικό κόμμα, τον κάνει μετέωρο, του στερεί πλεονεκτήματα και στον έναν και στον άλλο πυλώνα.
ΕΡ. Η μάχη στο λεγόμενο «κέντρο» είναι ανοιχτή; ‘Η εκεί υπάρχει ηγεμονία Μητσοτάκη;
ΑΠ.Προς το παρόν υπάρχει κυριαρχία Μητσοτάκη. Κι ίσως για κάποιο διάστημα ακόμη να μείνει έτσι. Όμως οι κεντρώοι ψηφοφόροι είναι το πιο ρευστό κομμάτι του εκλογικού σώματος, με μικρή κομματική ταύτιση και μεγάλη ρευστότητα συμπεριφοράς. Δεν θα πόνταρα ότι θα μείνουν για πάντα έτσι τα πράγματα.
ΕΡ. Βλέπετε εκλογές μέσα στο 2021; Κι εάν γίνουν που θα κριθούν;
ΑΠ.Ο πρόσφατος ανασχηματισμός προϊδεάζει για εκλογές μέσα στο 2021. Λογικό, και μόνο η σκέψη πως ο απολογισμός της τετραετίας 2019-2023 θα έχει, στην καλύτερη περίπτωση, το ίδιο ΑΕΠ που άφησε ο Τσίπρας αλλά με 200% δημόσιο χρέος και πολύ μεγαλύτερη ανεργία, τρομάζει την κυβέρνηση. Οι πρόωρες εκλογές θα στοχεύσουν να μηδενιστεί το κοντέρ, να αρχίσουν όλα από την αρχή. Η αισιοδοξία για «εκτόξευση» που έλεγε ο Μητσοτάκης να ξανάρθει.
Ο τελευταίος θα επιχειρήσει να οικοδομήσει το επιχείρημα πως σε αυτά τα δύο χρόνια η κυβέρνηση τα πήγε όσο καλύτερα μπορούσε, και πως αν ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ θα ήταν χειρότερα τα πράγματα. Εφόσον λοιπόν μπορέσει να συγκρατήσει τους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους του, ο Μητσοτάκης θα πετύχει να κερδίσει τις εκλογές. Για τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Αλέξη Τσίπρα οι εκλογές μέσα στο 2021 είναι ένα δύσκολο στοίχημα.
Εγώ, στη θέση του(ς), θα ήμουν ευχαριστημένος αν ανέβαζα έστω και μια μονάδα τα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ και έριχνα τουλάχιστον μια μονάδα τα ποσοστά της ΝΔ.
Εκτύπωση στις: 2024-04-18
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=11534