Ο κρατικός αυταρχισμός διαιωνίζει την έμφυλη βία

Αθηνά, Μιχαλακέα

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2021-10-02

Στις σπασμωδικές προσπάθειες μιας κυβέρνησης που έρχεται να αντιμετωπίσει με όρους τιμωρού δικές της αποτυχίες και συστημικές ανισότητες, το ελληνικό φεμινιστικό κίνημα οφείλει να δηλώσει απερίφραστα ότι η συντηρητική αυτή στροφή δεν μπορεί να γίνει στο δικό του, το δικό μας όνομα.

Την περασμένη εβδομάδα δόθηκε στη δημοσιότητα το σχέδιο του Νέου Ποινικού Κώδικα. Από την προστασία του Περιβάλλοντος μέχρι την ενδοικογενειακή και σεξουαλική βία, η απάντηση της κυβέρνησης φαίνεται να συνοψίζεται στο δόγμα «Περισσότερη αστυνομία – περισσότερη φυλακή».

Η μετατροπή πλήθους εγκλημάτων από πλημμελήματα σε κακουργήματα, η αύξηση του συνολικού χρόνου παραμονής στη φυλακή και η επέκταση των ορίων της παραγραφής, καθώς και η αυστηροποίηση των προϋποθέσεων της υφ’ όρον απόλυσης των κρατουμένων από τα σωφρονιστικά ιδρύματα είναι ενδεικτικά της συντηρητικής αναδίπλωσης που επιχειρείται, ακυρώνοντας τις προσπάθειες φιλελευθεροποίησης του ποινικού συστήματος που επιχειρήθηκαν με τη μεταρρύθμιση του 2019.

Η στροφή αυτή είναι αναμενόμενη από μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση με ακροδεξιά χαρακτηριστικά, που καταφεύγει στην υπεραστυνόμευση και την καταστολή, από την αντιμετώπιση της πανδημίας μέχρι την κατάσβεση των πυρκαγιών, αγνοώντας τα μέσα πρόληψης.

Το κρίσιμο ερώτημα όμως είναι με πόση αμηχανία θα την αντιμετωπίσουν τα κινήματα που μάχονται για την κοινωνική απελευθέρωση, ο κόσμος της αριστεράς, της αναρχίας, του φεμινισμού. Μπορεί η κριτική για τους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους να καλύπτει σημαντικό μέρος των θεωρητικών τους προσεγγίσεων, στην πράξη όμως υιοθετούν σε μεγάλο μέρος τους και τα ίδια τα αιτήματα για περισσότερη καταστολή, περισσότερη τιμωρία, περισσότερο (κρατικό, και όχι μόνο) αυταρχισμό. Το αίτημα «Να σκοτώσουμε τον μπάτσο που κρύβουμε μέσα μας» παραμένει μισό αιώνα μετά ακόμα επίκαιρο.

Στο πεδίο της Κριτικής Εγκληματολογίας αποτελεί κοινό τόπο το γεγονός ότι το Ποινικό Δίκαιο είναι ένα αρκετά άκαμπτο εργαλείο, το οποίο δεν μπορεί να επιλύσει σύνθετα κοινωνικά ζητήματα, πόσο μάλλον να αποκαταστήσει την κοινωνική ειρήνη και δικαιοσύνη. Επεκτείνοντας αυτή την προσέγγιση, το σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης δεν μπορεί να θεωρείται ένα φεμινιστικό εργαλείο, όπως μας έχουν δείξει οι θεωρίες και πρακτικές του μαύρου ριζοσπαστικού φεμινισμού, ενός φεμινισμού που αγωνίζεται και για την κατάργηση των φυλακών.

Ο «φεμινισμός της κατάργησης» (abolitionist feminism), όπως έχει κωδικοποιηθεί από την εμβληματική μορφή του μαύρου μαρξιστικού φεμινισμού Αντζελα Ντέιβις βρίσκεται στον αντίποδα του λευκού, αστικού, φυλακιστικού (carceral) φεμινισμού, στοχεύοντας στην κατάργηση κατασταλτικών μηχανισμών, όπως η αστυνομία και η φυλακή, καταδεικνύοντας τις ρατσιστικές, σεξιστικές και καπιταλιστικές ρίζες τους. Μας καλεί να φανταστούμε ένα μέλλον στο οποίο οι φυλακές δεν θα είναι πια απαραίτητες και η ασφάλεια δεν θα εδράζεται σε εγγενώς βίαιους θεσμούς όπως η αστυνομία.

Μετά το ξέσπασμα του ελληνικού #MeToo και τις τρομακτικής συχνότητας ειδήσεις για νέες γυναικοκτονίες, μέρος του φεμινιστικού χώρου προέταξε ως κυρίαρχο αίτημα τις μεγαλύτερες ποινές για πλήθος εγκλημάτων που συνδέονται με την έμφυλη και σεξουαλική βία. Η βία κατά των γυναικών πράγματι έχει πανδημικές διαστάσεις και χρειάζεται να αντιμετωπιστεί.

Το πρόταγμα της περαιτέρω αυστηροποίησης του ποινικού νόμου όμως πάσχει∙ αφενός γιατί δεν στοχεύει στην πρόληψη (το ύψος της ποινής αποδεδειγμένα δεν λειτουργεί αποτρεπτικά για τον δράστη, όπως μας δείχνουν στατιστικές σε χώρες όπου ισχύει η θανατική ποινή), αφετέρου γιατί παραγνωρίζει το γεγονός ότι η κρατική βία αποτελεί προέκταση της διαπροσωπικής και ενδοοικογενειακής βίας και δεν μπορεί να εξαλειφθεί καθιστώντας αντικείμενά της τους δράστες.

Οπως υποστηρίζει η εγκληματολόγος Μπεθ Ρίτσι, ένας φεμινισμός που βασίζεται στην ποινικοποίηση όχι μόνο θα αποτύχει να απαλλάξει τον κόσμο από την έμφυλη βία, αλλά θα ενισχύσει και τους ίδιους τους θεσμούς που ευθύνονται για την αναπαραγωγή των συνθηκών, οι οποίες προκαλούν την εξάπλωση τόσο της διαπροσωπικής, όσο και της κρατικής βίας 1.

Ο φυλακιστικός φεμινισμός, άθελά του, τροφοδοτεί τις πρακτικές του κρατικού αυταρχισμού και συμβάλει στη διαιώνιση των δομικών σχέσεων εξουσίας.

Επιστρέφοντας στην Ντέιβις, «αν θέλουμε απλώς να γίνουμε αυτό που ήταν οι λευκές ανδρικές ελίτ στο παρελθόν, αντιγράφουμε επακριβώς τις δομές που θα συνεχίσουν να διαιωνίζουν τη βία την οποία αντιπαλεύουμε, αν δεν τις αμφισβητήσουμε, αν δεν αντισταθούμε στο ίδιο το νόημα των ιεραρχιών εξουσίας, τότε είναι σαν να λέμε ότι οι γυναίκες αγωνίζονται απλώς για το δικαίωμα να είναι εξίσου βίαιες με τους άνδρες -κι αυτό δεν θα είχε κανένα απολύτως νόημα» 2. Και για να θυμηθούμε και την Οντρ Λορντ, «τα εργαλεία του αφέντη δεν θα γκρεμίσουν ποτέ το σπίτι του αφέντη».

Σαφώς το αίτημα της κατάργησης των φυλακών στο σήμερα μπορεί να φαντάζει ουτοπικό. Ομως, όπως τονίζει συχνά η Ντέιβις, αν έχουμε καταφέρει στον φεμινισμό να αμφισβητήσουμε ό,τι έμοιαζε ως κανονικότητα, από τους παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους ώς το δίπολο του φύλου, αν αμφισβητούμε την κανονικότητα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, μπορούμε να προσπαθήσουμε να φανταστούμε ξανά τη δικαιοσύνη, μέσω ενός συστήματος που δεν θα βασίζεται στην εκδίκηση.

Στις σπασμωδικές προσπάθειες μιας κυβέρνησης που έρχεται να αντιμετωπίσει με όρους τιμωρού δικές της αποτυχίες και συστημικές ανισότητες, το ελληνικό φεμινιστικό κίνημα οφείλει να δηλώσει απερίφραστα ότι η συντηρητική αυτή στροφή δεν μπορεί να γίνει στο δικό του, το δικό μας όνομα. Να αντιτάξει προτάσεις ουσιαστικής καταπολέμησης των ανισοτήτων και του σεξισμού, ενδυνάμωσης των γυναικών και των κουήρ υποκειμένων, δομές φροντίδας και αποκατάστασης των θυμάτων. Να εργαστεί για μια δικαιοσύνη που θα στοχεύει στην εξάλειψη των κοινωνικών συνθηκών που παράγουν το έγκλημα και στον ριζικό μετασχηματισμό των σχέσεων εξουσίας.

Εκτύπωση στις: 2024-04-24
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=12212