Πανεπιστημιακοί στον «τόπο» τους…

Παναγιώτης, Νούτσος

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2021-10-05

Τι συνεπάγεται η ασκούμενη από τη Νέα Δημοκρατία πολιτική για την τριτοβάθμια εκπαίδευση; Το περίγραμμα του Πανεπιστημίου ως εκπαιδευτικού και ερευνητικού θεσμού, ιδιαίτερα ως πεδίου (ανα)παραγωγής της επιστημονικής γνώσης και με συγκεκριμένους όρους ως προς την ανάδειξή της σε «δημόσιο» αγαθό, δεν παραμένει και στις μέρες μας αυτονόητα ακέραιο.

Με τις συνολικές πιέσεις ιδιωτικοποίησης που δέχεται και ασκεί η Ευρωπαϊκή Ενωση, στο πλαίσιο του διεθνούς καταμερισμού που υφίσταται η αντίθεση κεφαλαίου και εργασίας, στοιχειοθετούνται ήδη ευκρινώς ορισμένες τάσεις που, αν επικρατήσουν, θα αναδιατάξουν τη φυσιογνωμία του «δημόσιου» Πανεπιστημίου. Μνημονεύω τις κυριότερες που εξακολουθούν να ωθούν στη μετατροπή των «Universitas» σε «Multiversitas» με κάποιες εξαιρέσεις και «διαλείμματα»:

α. πολυεπίπεδη διαίρεση των σπουδών (ανά δύο προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί κύκλοι)·

β. επομένως προγράμματα σπουδών πολλαπλών ταχυτήτων, διαφοροποιημένης διάρκειας και στους κόλπους μιας ενοποιημένης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης·

γ. όξυνση της διελκυστίνδας ανάμεσα στην «παιδεία» και την «κατάρτιση» με κριτήριο την αρχή της «αποτελεσματικότητας»·

δ. γενίκευση των πολυμέσων και της τηλεκπαίδευσης·

ε. μονόπλευρη σχέση των γνωστικών αντικειμένων και της σύστοιχης θεσμοποιημένης κατανομής τους με τον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας·

στ. μετάθεση του φοιτητικού πληθυσμού από τη θέση των φορέων δικαιώματος πανεπιστημιακής παιδείας στη ζήτηση μέσω οικονομικής ευχέρειας πληρωμής διδάκτρων·

ζ. διερεύνηση του χρόνου έναρξης και ιδίως ολοκλήρωσης των σπουδών με την είσοδο στη διά βίου εκπαίδευση, την οποία καθιστά ευχερή η επαγγελματική αξιοποίηση του υπό διάθεση χρόνου·

η. εναγκαλισμός της ακαδημαϊκής έρευνας από τον κερδώο Ερμή και τις υπαγορεύσεις του·

θ. γενίκευση των συνθηκών «ανταγωνισμού» στο σύνολο του διδακτικού και ερευνητικού έργου που προσφέρουν τα επιμέρους Τμήματα και «αξιολόγηση» των Πανεπιστημίων·

ι. απίσχναση του αναστοχαστικού ρόλου των πανεπιστημιακών·

ια. υπερεθνικά πρότυπα, στο πλαίσιο των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης που εξειδικεύει η γραφειοκρατία των Βρυξελλών ως «πνευματική τεχνολογία» καθοδήγησης της έρευνας καθώς και του τρόπου οργάνωσης των προπτυχιακών και των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών.

Θέση αιχμής (και όχι στάση οπισθοφυλακής) είναι ότι η πανεπιστημιακή παιδεία αποτελεί αδιαπραγμάτευτο δημόσιο αγαθό που προσφέρεται, σύμφωνα με την επιταγή του Συντάγματος, δωρεάν. Συνακόλουθα, η αυτοτέλεια του Πανεπιστημίου κατανοείται ως λειτουργική, εκπαιδευτική και ερευνητική αυτονομία που αποκρούει τόσο τις κρατικές πιέσεις όσο και τις διεμβολές που πολλαπλασιάζει ο κερδώος Ερμής της αγοράς. Είναι επίσης αναγκαίο το Πανεπιστήμιο να διατηρήσει και να διευρύνει την ιδιοσυστασία του ως πνευματικό ίδρυμα, στους κόλπους του οποίου θα (ανα)παράγεται η γνώση με τρόπο (αυτο)κριτικό χωρίς να εξαντλείται στον στενό ορίζοντα της επαγγελματικής κατάρτισης, έτσι ώστε να «συντείνει στη διαμόρφωση υπεύθυνων ανθρώπων με επιστημονική, κοινωνική, πολιτιστική και πολιτική συνείδηση» (Ν. 1268, άρθρο 1, παρ. 2ιι).

Επιπλέον, τι θα υπογράμμιζα; Αν τον αριθμό των εισακτέων τον όριζε η ζήτηση, τότε θα ήταν περιττές οι εξετάσεις. Αν, αντίθετα, τον ορίζει το κράτος, τότε δεν πρόκειται να καταργηθούν οι «πανελλήνιες» ή «πανελλαδικές» εξετάσεις. Αν υποτεθεί ότι θα συνέβαινε κάτι τέτοιο, θα μπορούσε κανείς να προσδοκά την αυτοδυναμία της Μέσης Εκπαίδευσης (την οποία δεν γνωρίζουμε επαρκώς) ως ξεχωριστής εκπαιδευτικής βαθμίδας και όχι ως «εισοφάγου» προς το Πανεπιστήμιο. Σε κάθε περίπτωση η «έκρηξη» του αριθμού των φοιτητών/τριών υπήρξε τόσο μεγάλη, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, που δεν θα γνωρίσει νέα κοινωνική ώθηση υποτετραπλασιασμού αυτού του μεγέθους.

Μήπως εκτοξεύεται και σήμερα ομοιοβαρής «εισοδισμός»; Ακουσα με τ’ αυτιά μου τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία να υπόσχεται την κατάργηση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής. Διάβασα επίσης (Ν. Φίλης, «Η Εφημερίδα των Συντακτών», 25-26.9.2021) ότι η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής αποτελεί «αστειότητες και υποκρισίες». Και επιπλέον στη φιλοκυβερνητική αρθρογραφία ότι σχεδιάζεται στα Τμήματα που δεινοπάθησαν ως προς τον αριθμό των εισακτέων η εισαγωγή «σε αυτά να γίνεται πιθανότατα εκτός Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής» ή και «απλώς με “εκπτώσεις”» («Το Βήμα», 26.9.2021).

Επίσης έχουν ξεκινήσει μαθητικές και φοιτητικές κινητοποιήσεις με σημείο αιχμής την κατάργηση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής («Εφημερίδα των Συντακτών», 29.9.2021). Και όμως να προβάλλεται ότι «λύση δεν είναι η κατάργηση της βάσης και η επαναφορά του προηγούμενου συστήματος με τα προβλήματά του. Χρειάζεται μια σοβαρή μελέτη αναδιοργάνωσης της εκπαίδευσης («Το Βήμα», 19.9.2021). Δηλαδή, ό,τι ο συντάκτης αυτού του κειμένου προτείνει τον Αύγουστο του 2007 για την απόσυρση βιβλίου της ΣΤʼ Δημοτικού: «Οι υπεύθυνες πολιτικές δυνάμεις θα πρέπει να σεβαστούν τη λύση που δόθηκε και η κατάσταση πρέπει να εκτονωθεί» (βλ. Ιστορικών και φιλοσόφων έλεγχος, 2007, 123)…

Εκτύπωση στις: 2024-04-25
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=12216