Ελλάδα - Τουρκία: το δίλημμα ασφάλειας

Αλέξης, Ηρακλείδης

Τα Νέα, 2021-10-23

Υπάρχει τον τελευταίο καιρό έντονη κινητικότητα στην εξωτερική πολιτική, με διμερείς και τριμερείς συμμαχίες και με εξοπλισμούς: αγορά πολεμικών πλοίων (Belh@rra, Gowind), αεροσκαφών (Rafale, Mirage) και πυραύλων, ενδιαφέρον για ισραηλινό σύστημα Iron Dome, κ.λπ. Η στόχος είναι σαφής, πρόκειται για αντίδραση στον «εξ ανατολών κίνδυνο». Η ελληνική κυβέρνηση επιδίδεται σε «εξισορρόπηση ισχύος», υπό τη διττή της έννοια όπως είναι γνωστή στη θεωρία της Διεθνούς Πολιτικής: «εσωτερική εξισορρόπηση» (με αυξημένους εξοπλισμούς) και «εξωτερική εξισορρόπηση» (με κατάλληλες συμμαχίες και άξονες). Πρόκειται για στρατηγική αποτροπής και όχι βέβαια για προετοιμασία για επιθετικό πόλεμο, με βάση και το περίφημο οξύμωρο σχήμα του ρωμαίου συγγραφέα Publius Vegetius στο έργο του «Epitoma rei militaris» (4ος αιώνα μ.Χ.), ότι «όταν θέλεις ειρήνη να προετοιμάζεται για πόλεμο» (si vis pacem para bellum).

Ωστόσο οι εξοπλισμοί και οι συμμαχίες, όσο και αμυντικές να είναι, οδηγούν σχεδόν πάντοτε στο γνωστό ως «δίλημμα ασφαλείας». Το δίλημμα αυτό συνίσταται στο ότι μια προσπάθεια αυτοπροστασίας ενός κράτους με εξοπλισμούς και συμμαχίες, με στόχο την ασφάλειά του παρουσιάζει, αναπόφευκτα, το ανεπιθύμητο αποτέλεσμα να αυξάνει την ανασφάλεια του αντιπάλου που εκλαμβάνει την πράξη αυτή ως απειλητική και εχθρική (βλέπε π.χ. πρόσφατες δηλώσεις της Τουρκίας), με αποτέλεσμα να αντιδρά αναλόγως. Πρόκειται για συνηθισμένο φαινόμενο σε εχθρικές δυάδες: Γάλλοι - Γερμανοί (1800 - 1945), ΗΠΑ - Σοβιετική Ενωση (1948 - 1989), Ινδίες - Πακιστάν (1947 - σήμερα) και βέβαια Ελλάδα - Τουρκία. Η κάθε πλευρά θεωρεί την αυτοπροστασία της με αμυντική θωράκιση και συμμαχίες αποτρεπτική και υποστηρίζει ότι δεν απειλεί κανένα και ούτε τον αντίπαλό της. Ωστόσο κρίνει την αντίδραση του αντιπάλου που προβαίνει και εκείνος σε εξοπλισμούς όχι ως αμυντική, αλλά ως επιθετική και απειλητική. Το αποτέλεσμα αυτής της δράσης - αντίδρασης είναι η μεγαλύτερη αίσθηση ανασφάλειας και για τις δύο πλευρές, η οποία με τη σειρά της επιφέρει στρεβλές αντιλήψεις, παρερμηνείες και κρίσεις που βλάπτουν και τις δύο χώρες. Και οδηγεί σε ανεξέλεγκτη «κούρσα εξοπλισμών» και στην άνοδο ενός ολέθριου εθνικιστικού παροξυσμού. Η υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων επειδή ακριβώς γίνεται στη βάση του χειρότερου δυνατού σεναρίου οδηγεί σε μεγαλύτερους κινδύνους και όχι σε περισσότερη εθνική ασφάλεια.

Το προφανές ερώτημα είναι το εξής: είναι η Τουρκία όντως απειλητική και μάλιστα αναθεωρητική των συνόρων σε σχέση με την Ελλάδα; Μήπως αυτό δεν ισχύει; Μήπως η Τουρκία τηρεί, ειδικά από το 2016 και μετά, στάση επιθετική λεκτικά (α) για λόγους εσωτερικούς, λόγω της συμμαχίας του Ερντογάν με το Εθνικιστικό Κόμμα· και (β) επειδή είναι πεπεισμένη ότι η Ελλάδα επιδιώκει να τη βλάψει, να πλήξει ανεπανόρθωτα τα εθνικά της συμφέρονται, τόσο στο Αιγαίο («ελληνική λίμνη»), όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο (να περιορίσει την Τουρκία εκεί μόνο στα χωρικά της ύδατα); Η Αθήνα από την πλευρά της, από το 2012 και μετά, δίνει πάτημα για εθνικιστικές τουρκικές αντιδράσεις, όπως με τη συνεχιζόμενη ανίερη συμμαχία με το Ισραήλ, τις κορόνες ελλήνων υπουργών, ξεκινώντας από τον Π. Καμμένο ως υπουργό Αμυνας, την υπόθεση EastMed, την προσπάθεια επέκτασης στη μακρινή Ανατολική Μεσόγειο, τις νύξεις για 12 μίλια στο Αιγαίο, για μονομερή οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας, και με τη σύμπλευση με τον κύπριο πρόεδρο Αναστασιάδη.

Καταλήγοντας η σώφρων στρατηγική από μέρους μας δεν είναι ούτε οι εξοπλισμοί που θα γονατίσουν και πάλι τη χώρα οικονομικά, ούτε οι συμμαχίες και άξονες που εμφανίζουν τους Ελληνες, ως μη έδει, περιδεείς σαν να βρίσκονται νοερά στον 19ο αιώνα ή λίγο πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η μόνη βιώσιμη λύση είναι η ειρηνική επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών, ειδικά σε σχέση με το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται για μονόδρομο, πρώτον, γιατί υπάρχουν ολοφάνερες λύσεις «θετικού αθροίσματος», με όρους αμοιβαίου συμφέροντος, χωρίς νικητές και ηττημένους. Δεύτερον, γιατί η Τουρκία δεν απειλεί την Ελλάδα στρατιωτικά, ούτε είναι αναθεωρητική έναντι μιας ευρωπαϊκής χώρας. Κατά τη γνώμη μου το αφήγημα του τουρκικού αναθεωρητισμού - επεκτατισμού οφείλεται σε διάφορες σκοπιμότητες, συνειδητές, αλλά και ασυνείδητες.

Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=12286