Είμαστε τα σημάδια της εποχής και της Ιστορίας μας, χωρίς αυτά ποίηση δεν γράφεται

Δημήτρης, Χαλαζωνίτης

Συνέντευξη στην Π.Κρυμνιώτη, Αυγή, 2021-10-24


«Κακό είναι ότι διασπά την κοινωνική συνοχή, ότι αποδυναμώνει ή εξαφανίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, ότι διαλύει τη συναίσθηση πως είμαστε ένα σύνολο»

"Είμαστε τα σημάδια της εποχής και της Ιστορίας μας, χωρίς αυτά ποίηση δεν γράφεται" λέει ο Δημήτρης Χαλαζωνίτης και φροντίζει να το πιστοποιεί σε κάθε ποιητική συλλογή του. Κι αν στο έργο του ο θάνατος και η αθανασία κονταροχτυπιούνται διαρκώς σαν ιππότες με σιδερόφραχτες ενδύσεις, στην τελευταία του σύνθεση "Μεταποιήσεις" (εκδόσεις Θεμέλιο) οι πανοπλίες παραμερίζουν για να φανεί το πρόσωπο του ποιητή.

Ποιητής, οδοντίατρος, ακτιβιστής, πολίτης του κόσμου και παιδί της Αριστεράς, ο Δημήτρης Χαλαζωνίτης κρατάει τις κεραίες ανοιχτές, κοιτάει στο πρόσωπο την άτσαλη εποχή μας και ευελπιστεί "να πάψει ο κόσμος να ανήκει στις πληγές, τους θρήνους και τα όπλα".

Καθισμένοι στο οδοντιατρείο του, απέναντι από την ποπ αρτ κουνιστή πολυθρόνα που διώχνει το άγχος της καρέκλας του οδοντίατρου, δίπλα από τη συλλογή παλιών παιδικών αυτοκινήτων, ανάμεσα στα πορτρέτα του Τσε, του Νταλί, του Χίτσκοκ, μιλάμε για ποίηση, για λογοτέχνες, για στίχους και ελευθερία. Και για ιατρική, με ένα γυλιό στους ώμους ανάμεσα στους Τσιάπας και τις σφαίρες που χορεύουν τον χορό του θανάτου. Κοιτάζοντας τα πρόσωπα των δολοφόνων του Φύσσα και του Ζακ, διαπιστώνει ότι "το κακό έχει και όνομα και πρόσωπα". Ο ίδιος όμως επιμένει: "Δεν έχω νόημα χωρίς τα απέναντι μάτια".

* Τις «Μεταποιήσεις» του τίτλου της ποιητικής συλλογής σου πώς να τις εκλάβουμε; Ως μετά την ποίηση ή ως το μεταπρατικό της εποχής;

Είναι αυτό ακριβώς που λέει η λέξη, μεταποίηση. Θα μπορούσαμε λαϊκά να το πούμε κοπτοραπτική. Θα δείτε ότι πίσω στις ευχαριστίες ευχαριστώ πολλούς ανθρώπους για τα γραπτά τους και για το πόσο με επηρέασαν. Αν ψάξετε στο βιβλίο, θα πρέπει να βρείτε εκείνο το κεφάλαιο όπου υπάρχουν ψήγματα από τα λόγια τους «μεταποιημένα», «παραποιημένα», «διαποιημένα» από δικά μου λόγια. Είναι, μ’ άλλα λόγια, το ευχαριστώ και η σπονδή μου σε όλους αυτούς που, γράφοντας, άλλαξαν τη ζωή μου.

* Μοιάζει αυτό το βιβλίο σαν ένας απολογισμός. Πολύ πιο εσωτερικό και υπαρξιακό απ’ ό,τι μας έχεις συνηθίσει. Είναι όντως ένας απολογισμός;

Είναι, και γι’ αυτό έκανε έξι χρόνια να γραφτεί. Όταν με ρωτούν «γιατί γράφεις;», είναι εύκολο να απαντήσω: Επειδή αγαπώ τις λέξεις. Πολύ φοβάμαι όμως ότι γράφω επίσης από ντροπή και ενοχή επιβίωσης. Δηλαδή για να μιλήσω για όλα αυτά που δεν έκανα, για όλα αυτά που ανέχτηκα, για όλα αυτά που παραχώρησα, για όλα αυτά που φοβήθηκα όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια προσπαθώντας να επιβιώσω. Όπως τόσοι και τόσοι συνάνθρωποί μου. Απολογούμαι λοιπόν γι’ αυτό.

* Γι’ αυτό γράφεις «Δεν θέλω πια ομορφιά, θέλω ταυτότητα»;

Ναι. Ίσως και γιατί μεγάλωσα πια και καταλαβαίνω αλλιώς τα πράγματα. Άλλαξε το βλέμμα μου. Κοιτάζει απέναντι, αλλά τις πιο πολλές φορές κοιτάζει μέσα. Κρίνομαι πιο πολύ πια για να μπορώ να συνεχίσω να κρίνω.

* Η ποίηση είναι ταυτότητα;

Είναι ταυτοτικό στοιχείο, αλλά ταυτότητα στην ουσία είναι η πράξη στην οποία θα σε οδηγήσει η ποίηση, αν τα καταφέρει.

* Στην εποχή του ψηφιακού κόσμου, σε ποια γλώσσα γράφεται η λέξη ταυτότητα;

Πρώτα και κύρια στη γλώσσα που μιλάμε, στις λέξεις που μας απαρτίζουν. Χωρίς αυτές δεν μπορούμε να ονειρευτούμε. Φαντάζεσαι το όνειρό σου να αποτελείται από emogi ή από 01, 01, 01; Εγώ δεν μπορώ να το φανταστώ, γι’ αυτό κι επιμένω στις λέξεις. Την ίδια ώρα άλλο ταυτοτικό στοιχείο είναι η ενσώματη σχέση μου με τους ανθρώπους. Αν εγκλωβιστώ στην ασώματη κοινωνία του Διαδικτύου, παύω να είμαι, μόνο φαίνομαι. Δεν υποτιμώ τις δυνατότητες και τα θετικά στοιχεία που προσφέρει ο ψηφιακός κόσμος, αλλά δεν είναι ο θεός μου.

* Ποιος είναι ο θεός σου;

Ο θεός μου είναι ο άνθρωπος, τα συναισθήματά του, τα όνειρά του, οι λέξεις του και όλα όσα φέρει και μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.

* Πώς αλλάζει ο κόσμος μας σήμερα;

Μόνο με την προϋπόθεση του άλλου. Η ποίηση δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, μπορεί όμως να αλλάξει ψυχές και πολλές ψυχές μπορούν να κάνουν το θαύμα; Έτσι δεν έγινε άλλωστε με όλες τις επαναστάσεις του ανθρώπου; Αυτού του ανυπότακτου βασιλείου, το οποίο για μένα είναι οι άνθρωποι, γιατί μόνος του κανείς δεν καταφέρνει τίποτα. Συμμετοχή λοιπόν, καλή μου, συναίσθηση και όνειρο. Τα άλλα θα έρθουν.

* Επιμένεις στη διαδικασία του εμείς, παρότι η εποχή μας δεν συναινεί.

Επιμένω, δεν έχω νόημα χωρίς τα απέναντι μάτια, γι’ αυτό και στην ελληνική γλώσσα έχουμε την υπέροχη λέξη πρόσωπο αντί της λέξης άτομο που υπάρχει στις δυτικές γλώσσες. Δηλαδή αποκτάμε οντότητα μόνο προϋποθέτοντας τον άλλο. Όταν αυτή η σχέση τραυματίζεται, όταν αυτό το δέσιμο παύει να υπάρχει ή προσπαθεί το οποιοδήποτε σύστημα να το διαλύσει ή να το αγνοήσει, εκεί γεννιέται το κακό.

* Ποιο είναι το κακό στις μέρες μας;

Κακό είναι ότι διασπά την κοινωνική συνοχή, ότι αποδυναμώνει ή εξαφανίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, ότι διαλύει τη συναίσθηση πως είμαστε ένα σύνολο και γεννάει ατομικές ντροπές επιβίωσης. Γι’ αυτό απεχθάνομαι τον νεοφιλελευθερισμό. Επειδή στην αποθέωση του προσωπικού κέρδους δημιουργεί τελικά και πάρα πολλούς ανθρώπους που δουλεύουν χωρίς όνειρα και ζουν χωρίς προσμονή περπατώντας μοναχικούς και αδιέξοδους δρόμους. Άσε που όλο αυτό το σκηνικό γεννάει τον επαναναδυόμενο φασισμό που ζούμε στις μέρες μας. Διότι το κακό έχει και όνομα και πρόσωπα.

* Ποια ονόματα, ποια πρόσωπα σου έρχονται στον νου;

Το πρόσωπο του δολοφόνου του Φύσσα, τα πρόσωπα αυτών που κλώτσαγαν τον Ζακ μέχρι να πεθάνει, τα πρόσωπα όλων αυτών που απεχθάνονται που δεν αντέχουν τη διαφορετικότητα, τα πρόσωπα αυτών που εξέθεταν τις οροθετικές κι εκείνα τα πρόσωπα που στο τέλος - τέλος δεν αντέχουν να κοιτάξουν κατάματα τη νεότητα.

* Τέτοια πράγματα σκεφτόσουν στα 14 σου χρόνια όταν πρωτοέμπλεξες με την Αριστερά;

Όχι. Στα 14 μου δεν καταλάβαινα γιατί τα τανκς κυκλοφορούσαν στους δρόμους, γκρέμιζαν μια πύλη και τσαλαπατούσαν φοιτητές, νέους ανθρώπους. Η ανάγκη μου ήταν να βρεθώ δίπλα τους και να εμποδίσω με κάθε τρόπο τη βία τους, την αδικία, τον παραλογισμό τους. Για μένα δεν υπήρχε άλλος δρόμος παρά μόνο η Αριστερά. Δεν μπορούσα να είμαι μέσα στο Πολυτεχνείο, μπορούσα να υπάρχω στο σχολείο μου και εκεί παράνομα, με φόβο, να αφισοκολλώ, να πετάω τρικάκια και ακόμα πιο κρυφά να τυπώνουμε μαθητικές εφημερίδες με άλλους μεγαλύτερούς μου και γενναιότερούς μου. Παιδιά που με έμαθαν πια να διαβάζω άλλα πράγματα από τα βιβλία των Νέων Ελληνικών. Έτσι λοιπόν έμπλεξα με την Αριστερά και δεν έχω ξεμπλέξει ακόμα.

* Ποια κείμενα, ποια ποιήματα, ποιους λογοτέχνες συνάντησες τότε και δεν αποχωρίζεσαι;

Όσο κι αν σου φανεί κοινότοπο, έγινα «ένα παιδί που μετρούσε τ’ άστρα». Έγινα ο παραγιός του «καπετάν Μιχάλη», αλλά και ο γιος του «κόμη Μοντεχρίστο» και ο θεατής του Χριστού που σταμάτησε στο Έμπολι, ο κλέφτης Ποδηλάτων και σιγά - σιγά -να είναι καλά η μητέρα μου- έγινα και δαιμονισμένος, και παίκτης, αλλά και χόρεψα δυο βήματα μπροστά, ένα βήμα πίσω. Έχω την εντύπωση ότι ο Λένιν μιλούσε για ταγκό, και το λατρεύω το ταγκό.

* Και τα πρώτα ποιήματα πότε άρχισες να τα γράφεις;

Τα πρώτα ποιήματα αργήσανε, ήρθαν όταν ήμουν φοιτητής, με πήραν από το χέρι και μου έδωσαν ένα μολύβι και μια λευκή σελίδα. Από τότε προσπαθώ να τη γεμίσω και δεν τα έχω καταφέρει ακόμα.

* Γιατί, είναι δέσμευση ο στίχος;

Είναι θηλιά στον λαιμό όσο είναι και ελευθερία. Είναι οφειλή και έρωτας.

* «Οφείλω ένα ποίημα να μην λιώνει» γράφεις. Πότε λιώνει ένα ποίημα;

Όταν πάψει να είναι των ανθρώπων και μείνει φτωχό κτήμα του ποιητή. Όπως έλεγε ο Νίκος Χουλιαράς, «λατρεύω τους στίχους που με έχουν χεσμένο».

* Η μοναχικότητα που αποδίδουμε στην ποίηση δηλαδή είναι ένα ψεύδος;

Απολύτως. Μοναχική είναι η στιγμή της γραφής. Αυτό που τη γεννάει προσπαθώ να το γράψω στο μικρό πεζό του βιβλίου με τίτλο «Ο άνεμος ξέρει».

* Σ’ αυτό το μικρό πεζό, το πιο πολιτικό όλης της ποιητικής σου σύνθεσης, που είναι σαν να καταγράφεις και να αποτιμάς μαζί όλο τον 20ό και τα μεγάλα τραύματα του 21ου αιώνα.

Είμαστε τα σημάδια της εποχής και της Ιστορίας μας. Και χωρίς αυτά ποίηση δε γράφεται.

* Ποια τραύματα της εποχής σου και της Ιστορίας σε σημάδεψαν;

Τα τραύματα που έχουν σημαδέψει όλους της γενιάς μου. Η κατάλυση της δημοκρατίας, οι μικροί αλλά τόσο εξοντωτικοί πόλεμοι τόσο στη γειτονιά μας όσο και περιφερειακά. Μπορεί να ακούγονται κοινότοπα όλα αυτά, αλλά είναι γεγονότα που σημαδεύουν τη ζωή μας. Όπως και όλο αυτό το μεταναστευτικό κύμα, που κόντεψε να μας κάνει ανθρώπους συνηθισμένους στη φρίκη και την απαξίωση της ανθρώπινης ζωής. Όλα αυτά συνθέτουν τον καμβά της ντροπής της επιβίωσής μας. Φαντάζομαι κάπως έτσι μου βγήκε ο στίχος «Προσπάθησαν να μας σκοτώσουν. Επιβιώσαμε. Ας φάμε λοιπόν». Και την ίδια ώρα έχουμε ψευδαίσθηση ελευθερίας.

* Γι’ αυτό γράφεις «Η ελευθερία μια σκρόφα. Κοιμάται στρώμα από πτώματα»;

Ναι, γιατί, όπως έλεγε ο Σπύρος Ασδραχάς, στην εποχή μας οι δικτατορίες δεν χρειάζονται τα τανκς. Χρειάζονται όλα εκείνα τα σύγχρονα και εκλεπτυσμένα μέσα που σε κρατάνε καθιστό στον καναπέ σου, μακριά από το άλλο σώμα και κυρίως φοβισμένο. Ο φόβος γεννάει τα τέρατα ή τα παράσιτα που δεν θέλουμε να είμαστε.

* Ο ποιητής στην περίπτωσή σου πού συναντιέται με τον ακτιβιστή;

Συναντιούνται στα βουνά του Μεξικό το 1995 με ένα γυλιό στην πλάτη, με τους Τσιάπας και με τις σφαίρες που πέφτανε γύρω. Συναντιούνται στα χωριά της Αλβανίας το 1998 για περίθαλψη που δεν υπήρχε. Αλλά, μάτια μου, συναντιούνται και κάθε μέρα στη δουλειά του καθενός όταν την κάνει καλά για χάρη του άλλου.

* Γιατί θες να συνεχίσεις να γράφεις ποίηση;

Θα σου απαντήσω με ένα αδημοσίευτο ποίημα. «Γιατί ακόμα και ο θάνατος / κοντοστέκεται / φοβάται / κρατιέται μακριά / από αυτόν που διηγείται / και γεννάει συναισθήματα με λέξεις που δεν τα παρατούν ποτέ».

* Και τι ευελπιστείς σ’ αυτή την άτσαλη εποχή;

Θέλω να πάψει ο κόσμος να ανήκει στις πληγές, τους θρήνους και τα όπλα


Εκτύπωση στις: 2024-03-28
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=12295&export=html