Τοπικές δράσεις για την εναλλακτική παγκοσμιοποίηση
Συμμετοχικός Προϋπολογισμός
Δημήτρης, Μπίρμπας
2006-07-05
Ζούμε μια περίοδο κρίσης των αντιπροσωπευτικών θεσμών, στις σύγχρονες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες. Κρίση δημοκρατίας που αφορά σχεδόν αποκλειστικά τον ανεπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο, μια που οι δημοκρατικές διαδικασίες είναι δυστυχώς, είδος σε ανεπάρκεια στις άλλες γωνιές του πλανήτη. Με εξαίρεση την ριζοσπαστικοποίηση των κοινωνικών χαρακτηριστικών, στις υπό διαμόρφωση λατινοαμερικάνικες δημοκρατίες, ανελεύθερα και αυταρχικά καθεστώτα κυριαρχούν όπου γης.Αυτό το ποικιλόμορφο έλλειμμα δημοκρατίας και ελευθερίας αν συνδυαστεί με τον ανεξέλεγκτο παγκοσμιοποιημένο ανταγωνισμό των αγορών όπου κυριαρχούν οι χρηματαγορές και η «εικονική οικονομία» πάνω στην πραγματική οικονομία και στις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τα φαινόμενα αποπολιτικοποίησης, απάθειας, και αναχωρητισμού από τα κοινά, όσο και την αποθέωση του καταναλωτισμού, του ατομικισμού και της εσωστρέφειας.
Μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού», και το τέλος των ψευδαισθήσεων για το επικείμενο σοσιαλιστικό αύριο, ζούμε μια πλανητική επίθεση στα δημοκρατικά δικαιώματα και τις κοινωνικές κατακτήσεις. Μόνο στην τελευταία περίοδο αρχίζουν να είναι ορατές δυναμικές εστίες αντίστασης, με κοινωνικό όγκο και βάρος.
Τομή υπήρξε η συγκρότηση του κινήματος ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, του Παγκόσμιου και των Ηπειρωτικών Κοινωνικών Φόρουμ και ιδιαίτερα για μας του Ευρωπαϊκού και του Ελληνικού Κοινωνικού Φόρουμ.
Το Σηάτλ, η Πράγα, η Γένοβα, η Βομβάη, το Πόρτο Αλέγκρε και φέτος η Αθήνα, (4-7 Μαΐου), αποτελούν σταθμούς ενός παγκόσμιου δικτύου τρένων, πολλαπλών βαγονιών αντίστασης, με αμαξοστοιχίες που προστίθενται και αφαιρούνται στην πορεία για την διεκδίκηση ενός άλλου κόσμου που είναι εφικτού και στην πάλη ενάντια στον πόλεμο, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τη φτώχεια και τον ρατσισμό.
Αυτό το «κίνημα των κινημάτων» έθεσε ξανά ζητήματα λειτουργίας της δημοκρατίας στις νέες συνθήκες, κατέδειξε τη σημασία του τοπικού (σκέψου οικουμενικά, δράσε τοπικά), ανέδειξε πάλι τις «ξεχασμένες» δομές συλλογικοτήτων, καθώς και πρωτότυπες μορφές οργάνωσης όχι μόνο κινηματικής αλλά και θεσμικής δράσης.
Το κατά Φουκαγιάμα «τέλος της ιστορίας», αναβλήθηκε επ’ αόριστον και παραπέμφθηκε στις ελληνικές καλένδες. Η πολύχρωμη παγκόσμια Αριστερά (σοσιαλιστική, κομμουνιστική, μετακομμουνιστική, οικολογική, ανανεωτική, ριζοσπαστική κλπ.) έπαιξε και παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Όχι όμως μόνη της, δίπλα της είναι συνδικαλιστικές οργανώσεις, περιβαλλοντικά δίκτυα, μη κυβερνητικές οργανώσεις, κοινωνικά δίκτυα αλληλεγγύης, ριζοσπάστες κληρικοί κλπ. Αυτή η κίνηση ιδεών και δράσεων, αλληλοκατανόησης και αντίστασης, δημιουργεί πλέον έναν νέο δυναμικό παίκτη στην παγκόσμια πολιτική και κοινωνική σκακιέρα.
.
Ξαναπαίρνοντας λοιπόν το νήμα των μεγάλων ιστορικών παραδόσεων, των συλλογικών μαζικών προσπαθειών, το κίνημα για την εναλλακτική παγκοσμιοποίηση, μελέτησε, ανέλυσε και ανέδειξε σαν ένα βασικό στοιχείο της υπό διαμόρφωση εναλλακτικής του προσέγγισης, το ζήτημα της τοπικής δημοκρατίας, της ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, μια που περισσότερο άμεσα και εύκολα αυτή η παρέμβασή μπορεί να πραγματοποιηθεί στο τοπικό επίπεδο.
Ένα κεντρικό στοιχείο αυτών των προσπαθειών τοπικής δημοκρατίας είναι ο συμμετοχικός προϋπολογισμός. Μορφές του συναντάμε, όπως τονίζει ο μελετητής του καθηγητής Τζιοβάννι Αλιγκρέτι, σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, του Ευρωπαϊκού Νότου (Ισπανία, Ιταλία) και στον Ευρωπαϊκό «σοσιαλδημοκρατικό βορρά».
Το Πόρτο Αλέγκρε (1.500.000 κάτοικοι ο Δήμος), αποτελεί τη χαρακτηριστικότερη μορφή του λατινοαμερικάνικου μοντέλου. Υπερεικοσαετής κυριαρχία στην Περιφέρεια και τον Δήμο της βραζιλιάνικης Αριστεράς, ευνοημένο από τη σχετική αυτονομία και το δυναμικό εμπορικό λιμάνι του, είναι παράδειγμα οικονομικής ανάπτυξης αλλά και κοινωνικής συνοχής. Το επίπεδο παροχής κοινωνικών και προνοιακών υπηρεσιών από την αυτοδιοίκηση αποτελεί πρότυπο για την ευρύτερη περιοχή.
Εκεί, η υπηρεσία οικονομικού προγραμματισμού του Δήμου, σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και κοινωνικούς εταίρους, καταρτίζει ανά δημοτικό διαμέρισμα ερωτηματολόγιο προτεραιοτήτων σε τομείς, για τον επόμενο χρόνο. Αυτό διανέμεται στους κατοίκους, οι οποίοι επιλέγουν έργα και δράσεις για την περιοχή τους, σε συνελεύσεις γειτονιάς, εργασιακών χώρων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κλπ. Αυτά συλλέγονται και μεταφέρονται στην έδρα του δημοτικού διαμερίσματος, όπου αξιολογούνται από ένα σώμα που το αποτελούν η αντίστοιχη δημοτική επιτροπή, εκπρόσωποι των τοπικών φορέων και των κοινωνικών εταίρων, καθώς και κάτοικοι της περιοχής που έχουν εκλεγεί από τις γενικές συνελεύσεις. Στο δημοτικό προϋπολογισμό υπάρχει ένα κομμάτι για τα δημοτικά διαμερίσματα, δεσμευμένο κατά προτεραιότητα για την υλοποίηση αυτών των έργων και δράσεων ανά περιοχή, το οποίο ποικίλει ανά έτος και διαμέρισμα (5-10% του συνολικού προϋπολογισμού).
Ενδεικτικό είναι ότι το ποσοστό συμμετοχής των κατοίκων, περίπου μηδενικό όταν ξεκίνησε πριν 10 χρόνια, έχει φθάσει σήμερα σχεδόν το 10%, μια που οι κάτοικοι είδαν να πραγματοποιείται μέρος των προτάσεών τους στις γειτονιές τους.
Αντίστοιχο είναι και το παράδειγμα της Σεβίλλης (συνεργασία σοσιαλιστών, κομμουνιστών, ριζοσπαστών αριστερών), όπου υπάρχει και αντιδήμαρχος συμμετοχικού προϋπολογισμού, η Παούλα Γκαρβίν, από την Ενωμένη Αριστερά Ισπανίας. Η Σεβίλλη (600.000 κάτοικοι) έχει χωριστεί σε 11 περιοχές και κάθε περιοχή σε γειτονιές, όπου μέσα από λαϊκές συνελεύσεις συζητείται η πρόταση που έχει διαμορφωθεί από την δημοτική επιτροπή συμμετοχικού προϋπολογισμού (Δήμος, Φορείς, Κοινωνικοί Εταίροι κλπ.) για την περιοχή. Προστίθενται ή αφαιρούνται δράσεις και έργα, εκλέγονται εκπρόσωποι γειτονιάς. Όλοι οι εκπρόσωποι από τα διαμερίσματα και οι εκπρόσωποι των φορέων και των κοινωνικών εταίρων καθορίζουν σε γενική συνέλευση τις προτεραιότητες του 13% του συνολικού προϋπολογισμού που αφορά ειδικά έργα και δράσεις στις περιοχές.
Παρόμοιες διαδικασίες έχουμε κυρίως σε πόλεις της Ιταλίας και των σκανδιναβικών χωρών, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές περιοχές, όπου οι τοπικοί κοινωνικοί εταίροι και φορείς συνδιαμορφώνουν με διαφόρους τρόπους σημαντικό μέρος των δημοτικών προγραμμάτων.
Η εισαγωγή στον Νέο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, με επιμονή της ΚΕΔΚΕ (άρθρα 214-218), των τοπικών δημοψηφισμάτων, της χάρτας των δικαιωμάτων των δημοτών και με δειλά έστω βήματα, διαδικασιών κοινωνικής διαβούλευσης, παρέχουν τη δυνατότητα και θεσμικά σε προοδευτικές τοπικές αρχές να προχωρήσουν σε διαδικασίες ενθάρρυνσης της συμμετοχής των πολιτών και των φορέων τους, στον προγραμματισμό της τοπικής ανάπτυξης.
Η ανάπτυξη της τοπικής δημοκρατίας μπορεί να αποτελέσει το απτό κύτταρο της εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης. Η «ανακάλυψη» εκ νέου των δυνατοτήτων της συλλογικής δράσης, κινηματικής και θεσμικής, μπορεί να σταματήσει τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογική επέλαση και αποδιάρθρωση του κοινωνικού ιστού. Η θεσμική κατοχύρωση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, των αρχών της επικουρικότητας, της εγγύτητας και της χωρικής συνοχής, για να αποκτήσουν ουσιαστική, υλική υπόσταση, πρέπει αφού κατανοηθούν, να κατακτηθούν από την ενεργό συμμετοχή των πολιτών. Των κατοίκων κάθε περιοχής, ανεξαρτήτως εθνικότητας, φύλου, θρησκείας, γλώσσας, φυλετικής και κοινωνικής ομάδας.
Εδώ τα νέα και παλαιά κοινωνικά κινήματα οφείλουν να ενεργοποιηθούν τοπικά και να επηρεάσουν θεσμικά και κοινωνικά, τη συμπεριφορά τόσο των τοπικών αρχών, όσο και των τοπικών κοινωνιών.
Η διεκδίκηση διαδικασιών συμμετοχικού προϋπολογισμού στο δήμο τους, είναι το πρώτο βήμα.
Δημήτρης Μπίρμπας
μέλος Κ.Π.E. του Συνασπισμού
Γραμματεία Αυτοδιοίκησης
Εκτύπωση στις: 2024-04-18
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=1249