Η αιώνια ενοχοποίηση των γυναικών: από την Εύα στην Ελένη

Μαρία, Γκασούκα

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2022-01-08

«Η ανατροπή της μητριαρχίας ήταν η κοσμοϊστορική ήττα του γυναικείου φύλου. Ο άντρας πήρε το πηδάλιο και στο σπίτι, η γυναίκα ταπεινώθηκε, υποδουλώθηκε, έγινε σκλάβα των ορέξεών του και απλό εργαλείο για την παραγωγή παιδιών. Την ταπεινωμένη αυτή θέση της γυναίκας, όπως προβάλλει ανοιχτά, ιδίως στους Ελληνες της ηρωικής και ακόμα περισσότερο της κλασικής εποχής, σιγά σιγά την ωραιοποίησαν υποκριτικά και ακόμα πού και πού της έδωσαν πιο απαλή μορφή, καθόλου όμως δεν την κατάργησαν» (Φ. Ενγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους»).

Πώς όμως εξελίσσεται το φαινόμενο των έμφυλων διακρίσεων και πώς αναπαράγονται τα στερεότυπα; Στο ερώτημα αυτό κλήθηκε να απαντήσει η ομότιμη καθηγήτρια του Παν. Αιγαίου Μαρία Γκασούκα, η οποία με συγκίνηση αφιέρωσε την παρέμβασή της στην εκδήλωση αυτή στη μνήμη της φοιτήτριάς της Ελένης Τοπαλούδη.

«Κάποια στιγμή ενώ υπήρχε ένα πλήθος κοινωνικών συνθηκών, από τους Αβορίγινες που είχαν τις γυναίκες σε χειρότερη θέση από τα σκυλιά έως και τις πιο γυναικοκεντρικές κοινωνίες, όπως της Κρήτης και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, περάσαμε σε ένα καθεστώς με μεγάλη έκταση: αυτό της πατριαρχίας. Είναι ένα στάδιο που δεν λέει να τελειώσει και τέμνει όλους τους κοινωνικο-οικονομικούς σχηματισμούς έως σήμερα.

»Ωστόσο δεν έχει εξακριβωθεί πότε απαγορεύτηκε η συμμετοχή των γυναικών στη δημόσια σφαίρα αλλά και στην πρόσβαση στη γνώση. Παλαιότερα οι γυναίκες ήταν ιέρειες και θεραπεύτριες. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Οπως ότι δήθεν η σωματική ρώμη των ανδρών καθώς και η μη συμμετοχή των γυναικών στους πολέμους οδήγησε στην υποδούλωσή τους. Ομως οι γυναίκες έχασαν τη ρώμη τους όταν τους επιβλήθηκε ο εγκλεισμός. Ο Εγκελς είχε δίκιο. Ηταν η ατομική ιδιοκτησία, το περίσσευμα πλούτου και οι νόμιμοι κληρονόμοι που οδήγησαν στον έλεγχο των αναπαραγωγικών δυνατοτήτων των γυναικών και στην υποτέλειά τους.

Πέρα όμως από τη φυσική βία υπάρχει και η συμβολική που νομιμοποιεί την υποτέλεια. Η πατριαρχία γεννά μύθους και ιδεολογήματα. Αυτή απαντά τόσο στον λαϊκό λόγο όσο και στον λόγιο. Στον πρώτο ο άνδρας ταυτίζεται με το λιοντάρι ή τον αετό, ενώ η γυναίκα με την αλεπού. Στον λόγιο λόγο τον συναντάμε στους μύθους του Ησίοδου και στη Θεογονία αλλά και σε όλες τις θεογονίες. Χαρακτηριστικός είναι και ο μύθος της Μήδειας. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι υπήρχαν οκτώ μύθοι για τη Μήδεια. Εξ αυτών μόνο ένας αναφέρει τη Μήδεια ως παιδοκτόνο. Και όμως, από τους οκτώ μόνον αυτός του Ευριπίδη κατίσχυσε έως και τις ημέρες μας.

Οι θρησκείες, ακολούθως, από την Αβραμική, Ιουδαϊκή, που είναι και το αυγό του φιδιού, τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ. Η θεωρία της πατριαρχίας κάνει τον κύκλο της και δεν θα προστεθεί τίποτε άλλο μετά την αριστοτελική διατύπωση “άρχον φύσει και δεσπόζον φύσει, το δε δυνάμενον τω σώματι ταύτα πονείν αρχόμενον και φύσει δούλον· διό δεσπότῃ καί δούλῳ ταυτό συμφέρει. φύσει μεν ουν διώρισται το θήλυ και το δούλον”.

Γιατί παράγονται αυτά τα ιδεολογήματα; Γιατί απαιτείται η νομιμοποίησή τους. Στην αρχή γίνεται επίκληση της φύσης και ακολούθως της μεταφυσικής. Ο Θεός το έκανε έτσι. Οι δε γυναίκες αντιμετωπίζονται με διττό τρόπο. Είτε ως Εύες είτε ως Παναγίες. Η Παναγία έχει αποδεχτεί την πατριαρχία, την έχει εσωτερικεύσει και επίσης είναι η αιώνια ανήλικη. Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι οι γυναίκες έως τον Βʼ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν μπορούσαν καν να καταθέσουν ως μάρτυρες στα δικαστήρια...

Ως Εύες οι γυναίκες δαιμονοποιήθηκαν λόγω της σεξουαλικότητας και της αναπαραγωγικής τους δυνατότητας. Δαιμονοποιήθηκε αυτή η ίδια διαδικασία που φέρνει τη ζωή. Η έμμηνος ρύση είναι αμαρτία, οι Εύες είναι οι φορείς του κακού. Οι Εύες είναι υπεύθυνες για τις καταστροφικές πράξεις των ανδρών. Ως προς τους θριάμβους τους, τους νέμονται οι ίδιοι οι άνδρες. Σε τρεις αιώνες, λοιπόν, είχαμε δυο γενοκτονίες γυναικών. Τα στερεότυπα αναπαράγονται και ανθίστανται. Η γυναίκα είναι ιδιοκτησία του άνδρα. Πήγε να σκοτώσει τη γυναίκα του γιατί αυτή έφτιαξε ψαρόσουπα και όχι τηγανητές πατάτες... Η Ελένη Τοπαλούδη, η φοιτήτριά μου, δολοφονήθηκε από δυο εύπορους νέους γιατί τόλμησε να πει “όχι”. Γιατί έθιξε την τοξική αρρενωπότητά τους. Και μετά τι συνέβη; Πόσοι βγήκαν, χυδαιολόγησαν και σύλησαν πάνω στο νεκρό κορμάκι της;» κατέληξε στην παρέμβασή της η ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου

Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=12502