Οι εξελίξεις που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο

Νίκος, Μουζέλης

Τα Νέα, 2022-03-19

Ελπίζω ο πόλεμος να τελειώσει γρήγορα μέσω διαπραγματεύσεων. Αν δεν γίνει αυτό, η Ουκρανία θα καταστραφεί, οι θάνατοι θα πολλαπλασιαστούν και οι οικογένειες θα διαλυθούν. Ανεξάρτητα όμως από το τι θα γίνει στη μαρτυρική αυτή χώρα, τρεις είναι οι εξελίξεις που μπορούν να αλλάξουν την οργάνωση του σημερινού κόσμου.

1Η πρώτη εξέλιξη είναι η αντίδραση των περισσότερων χωρών του κόσμου στη βάρβαρη, απάνθρωπη ρωσική εισβολή. Οσο για την Ευρωπαϊκή Ενωση, όλα τα μέλη της χωρίς ενδοιασμούς και αντιρρήσεις ψήφισαν πόρους για την ενδυνάμωση της άμυνας και για την αυτονομία της Ενωσης από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Με άλλα λόγια, ακολούθησαν την πολιτική που εδώ και χρόνια προτείνει ο Μακρόν, ο πιο φιλευρωπαίος ηγέτης της Ενωσης. Οσο για τον Σοσιαλδημοκράτη γερμανό καγκελάριο, απομακρύνθηκε από την πολιτική της Μέρκελ. Ο Σολτς θα ενισχύσει τη στρατιωτική δύναμη της χώρας του. Θα προσφέρει στο ΝΑΤΟ πόρους που αναλογούν σε μια οικονομικά ισχυρή χώρα όπως η Γερμανία. Ολα τα παραπάνω οδηγούν στο πέρασμα από μια Ευρώπη που η εξωτερική πολιτική της ήταν σε παραλυσία σε μια Ευρώπη πιο ισχυρή και πιο αυτόνομη. Μια Ευρώπη που μπορεί να μειώσει την πόλωση μεταξύ της ατλαντικής και της κινεζορωσικής συμμαχίας.

2 Ως γνωστόν, με την ταχεία παγκοσμιοποίηση ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, με ελάχιστες εξαιρέσεις, εξαπλώθηκε σε όλο τον πλανήτη. Σήμερα αποτελείται από τρία καπιταλιστικά υποσυστήματα: το νεοφιλελεύθερο που κύριος αντιπρόσωπός του είναι οι ΗΠΑ, το αυταρχικό της Κίνας και το σοσιαλδημοκρατικό της ΕΕ. Το τελευταίο στη «χρυσή εποχή» του (1945-1975) οδήγησε σε έναν καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο, μοναδικό επίτευγμα στη μακρά ιστορία του καπιταλιστικού συστήματος. Στη συνέχεια, κυρίως με το άνοιγμα των παγκόσμιων αγορών προς το τέλος της δεκαετίας του ʼ70, για να επιβιώσει η σοσιαλδημοκρατία αναγκάστηκε να προσεγγίσει νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Αφού τα κεϊνσιανά μέτρα οδηγούσαν στον πληθωρισμό και στην ακινησία. Το αδιέξοδο ξεπεράστηκε με τη μετάβαση από την πρώιμη σοσιαλδημοκρατία που λειτουργούσε μέσα σε εθνικά σύνορα σε μια σοσιαλδημοκρατία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η οικονομική κρίση του 2008 και η πανδημία άλλαξαν ριζικά τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το Ταμείο Ανάπτυξης άμβλυνε τη διαφορά μεταξύ Βορρά και Νότου, ενώ ο κρατικός παρεμβατισμός αντικατέστησε τη νεοφιλελεύθερη πολιτική της λιτότητας και της κυριαρχίας της αγοράς ως ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης.

3Μια άλλη εξέλιξη που μπορεί να έχει επίσης θετικά αποτελέσματα είναι η συμμαχία μεταξύ Κίνας και Ρωσίας. Μια συμμαχία που κάνει τον κινέζο πρόεδρο ακόμα πιο ισχυρό απέναντι στον ρώσο πρόεδρο που έχει σχεδόν οδηγήσει τη χώρα του σε χρεοκοπία και που θέλει να συνεχίσει την αναθεωρητική πολιτική του. Πολιτική που έχει σαν στόχο την επανίδρυση μιας σοβιετικού τύπου αυτοκρατορίας. Ο πανίσχυρος Σι Τζινπίνγκ σίγουρα δεν συμφωνεί με τις φαντασιώσεις του Βλαντίμιρ Πούτιν. Το αντίθετο. Οπως η Κίνα συνεχώς εξελίσσεται όχι μόνο λόγω της στρατιωτικής της δύναμης, αλλά κυρίως λόγω ενός μοντέλου ανάπτυξης που συνδυάζει έναν δυναμικό καπιταλισμό με ένα αυταρχικό σύστημα διακυβέρνησης όπου ξένες και κινεζικές εταιρείες λειτουργούν σχετικά αυτόνομα. Με την προϋπόθεση βέβαια πως δεν θα κατακρίνουν το ισχύον καθεστώς και συγχρόνως θα επιτρέπουν έναν έλεγχο μεγάλων εταιρειών από κρατικούς υπαλλήλους. Υπαλλήλους που δεν θα εμποδίζουν τη διοίκηση αλλά που θα «συλλέγουν πληροφορίες». Παρʼ όλα τα παραπάνω εμπόδια, οι επιχειρηματίες, επικεντρώνοντας την προσοχή τους στις επενδύσεις, λόγω της τεράστιας κινεζικής αγοράς κερδίζουν σημαντικά ποσά και δεν επιθυμούν να φύγουν από τη χώρα. Ετσι οι περισσότερες εταιρείες αγνοούν τις πιέσεις του αμερικανού προέδρου για τον επαναπατρισμό τους στη Δύση.

Βέβαια η Κίνα δεν πρόκειται, τουλάχιστον σύντομα, να ηγεμονεύσει. Οι ΗΠΑ υπερτερούν στην έρευνα και στην τεχνολογία. Επιπλέον λόγω της κυριαρχίας του δολαρίου ως του κύριου παγκόσμιου μέσου διεθνών συναλλαγών θα συνεχίζουν να παίζουν τον ηγεμονικό ρόλο. Αλλά από την άλλη πλευρά η Κίνα προσπαθεί μαζί με άλλες χώρες ένα εναλλακτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, βασισμένο στο κινεζικό νόμισμα. Και το πιο σημαντικό, η κινεζική άνοδος οδηγεί στην εξάπλωση του μοντέλου της στην Ασία και σε άλλες χώρες. Πρόκειται για μια τεκτονική αλλαγή που δεν πρόκειται να αλλάξει. Πρόκειται για αλλαγή που οδηγεί στον διαχωρισμό μεταξύ Δύσης και «μη Δύσης». Δηλαδή χωρών που μπορεί να είναι φιλοδυτικές, αντιδυτικές ή και ουδέτερες. Τα παραπάνω, μεταξύ και άλλων εξελίξεων, οδηγούν στη συρρίκνωση των δημοκρατικών και αύξηση των αυταρχικών καθεστώτων. Αυτή η τάση δεν οδηγεί στην κινεζοποίηση του κόσμου. Τα τρία καπιταλιστικά υποσυστήματα που ήδη αναφέρθηκαν θα επιβιώσουν αφού το καθένα έχει ανάγκη των άλλων δύο για την αναπαραγωγή του.

Τα παραπάνω οδηγούν στο συμπέρασμα πως ο κινέζος πρόεδρος δεν θα ακολουθήσει τις επιδιώξεις του Πούτιν. Δεν έχει καμία διάθεση να καταστρέψει τις σχέσεις που έχει με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αντίθετα ευνοεί τη σταθεροποίηση της τωρινής παγκόσμιας κατάστασης που ευνοεί την περαιτέρω κινεζική ανάπτυξη. Αρα η ανισορροπία δύναμης μεταξύ του πανίσχυρου κινέζου ηγέτη και του Πούτιν που έχει απόλυτη ανάγκη την οικονομική και πολιτική στήριξη δίνει τη δυνατότητα στον πρώτο να βάλει όρια στα όνειρα του τελευταίου. Μπορεί, με άλλα λόγια, να τον υποχρεώσει να ξεχάσει τα μεγαλομανιακά σχέδιά του και να ασχοληθεί σοβαρά με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας του που την έχει σχεδόν οδηγήσει στη χρεοκοπία.

Βέβαια, σε ό,τι αφορά τον ρωσικό αναθεωρητισμό, δεν πρέπει να ξεχνάμε τα σφάλματα της Δύσης πάνω σε αυτό το θέμα. Οπως σωστά αναφέρει ο καθηγητής Ιωακειμίδης («Το Βήμα», 6/3/2020), «η Ευρώπη / Δύση δεν συμπεριφέρθηκε με μεγαλοθυμία απέναντι στη Ρωσία μετά τη νίκη της στον Ψυχρό Πόλεμο… συνέβαλε αντίθετα με πράξεις ή παραλείψεις, εκουσίως ή ακουσίως, στο στρίμωγμα ή στην ταπείνωση της Ρωσίας». Επιπλέον πρέπει να αναφερθεί πως το 1993 ο Μπόρις Γέλτσιν τόνισε στον Μπιλ Κλίντον πως η αμερικανική πολιτική εξάπλωσης του ΝΑΤΟ θα οδηγούσε στην απομόνωση της Ρωσίας. Η διαφωνία Ρωσίας και ΗΠΑ πάνω σε αυτό το θέμα δηλητηριάζει ακόμα και σήμερα τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.

Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε πως ο κινέζος πρόεδρος όχι μόνο έχει μεγάλη δύναμη, αλλά φιλοδοξεί να αναγνωρίσει όλος ο κόσμος τα κατορθώματά του. Ηδη κατάφερε να τον ανακηρύξουν στη χώρα του ως τον ηγέτη που βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τον Μάο Τσε Τουνγκ και τον Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Σίγουρα θα ήθελε να κάνει ένα βήμα παραπάνω. Δηλαδή να θεωρηθεί ο ήρωας που, καταπολεμώντας τον ρωσικό αναθεωρητισμό, οδηγεί τον πλανήτη σε μια σταθερότητα που είναι η βασική προϋπόθεση για να αντιμετωπιστούν παγκόσμιοι κίνδυνοι, όπως οι πανδημίες, η οικολογική καταστροφή και ο κίνδυνος ενός πυρηνικού πολέμου.

Είναι όλα αυτά όνειρα θερινής νυκτός; Μπορεί, μπορεί όμως και όχι. Στον σημερινό μοναδικό, απόλυτα παγκοσμιοποιημένο κόσμο εξελίξεις που ήταν απίθανες πιο πριν μπορεί να πραγματοποιηθούν σήμερα.

Συμπέρασμα. Η ουκρανική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε μια πιο ισχυρή και πιο ενωμένη Ευρωπαϊκή Ενωση. Μπορεί επίσης να οδηγήσει στην καταδίκη όχι μόνο του ρωσικού αναθεωρητισμού αλλά του αναθεωρητισμού γενικά. Αρα και του τουρκικού. Ο τελευταίος σε συνδυασμό με τη μαξιμαλιστική θέση της ελληνικής κυβέρνησης πως υπάρχει μία μόνο διαφορά προς συζήτηση (αυτή της υφαλοκρηπίδας / ΑΟΖ) οδηγεί στην αναπόφευκτη αποτυχία των διαπραγματεύσεων και της πιθανότητας να βρεθεί μια λύση. Δυστυχώς, σε αυτό το θέμα δεν φταίει μόνο η Τουρκία αλλά και η χώρα μας.

Εκτύπωση στις: 2024-04-18
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=12659