Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Το δικαίωμα στην παιδεία

Γιώργος, Γιαννουλόπουλος

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2022-06-25


Πριν από δύο εβδομάδες και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Παιδικής Εργασίας, η Δόμνα Μιχαηλίδου, υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, έκανε την εξής δήλωση: «Ευθύνη μας να διασφαλίσουμε ότι όλα τα παιδιά μεγαλώνουν ως παιδιά και έχουν τις ευκαιρίες που δικαιούνται». Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας, ένα στα δέκα παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο, αντί να πηγαίνει στο σχολείο αναγκάζεται να δουλέψει, υπό συνθήκες σκληρές και με ελάχιστη αμοιβή για να συνεισφέρει στο οικογενειακό εισόδημα, εγκλωβισμένο σε έναν φαύλο κύκλο της φτώχειας και της εκμετάλλευσης από τον οποίο είναι σχεδόν αδύνατο να βγει. Τι σημαίνουν όλα αυτά και τι σχέση μπορεί να έχουν με την ατέρμονη αντιδικία στα καθ’ ημάς, για τη δημόσια και την ιδιωτική παιδεία;

Σε αναζήτηση της απάντησης, το κλειδί είναι το ρήμα «δικαιούμαι» και το πώς η σημασία του αλλάζει ανάλογα με τα συμφραζόμενα. Για παράδειγμα, η Δόμνα Μιχαηλίδου μιλάει για τις ευκαιρίες που «δικαιούνται» να έχουν τα φτωχά παιδιά, ενώ κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι στην ελεύθερη αγορά όσοι βγαίνουν κερδισμένοι επειδή είναι ικανοί, εργατικοί και έξυπνοι «δικαιούνται» να απολαμβάνουν τους καρπούς των κόπων τους, σε αντίθεση με τους τεμπέληδες και τους ανίκανους που είναι άξιοι της μοίρας τους.

Για να δούμε από πιο κοντά τη δεύτερη περίπτωση, το επιχείρημα φαίνεται ακαταμάχητο. Με ποια λογική δεν πρέπει να επιβραβεύεται κάποιος που προσπαθεί, κοπιάζει και ρισκάρει και με ποια λογική εκείνοι που αδιαφορούν ή λουφάρουν δικαιούνται να αποκομίζουν τα ίδια οφέλη; Τότε γιατί να προσπαθήσουν, να κοπιάσουν και να ρισκάρουν; Αυτή είναι η ανάγνωση της κοινωνίας ιδωμένης μέσα από τα γυαλιά του νεοφιλελευθερισμού.

Στην οποία όμως εντοπίζεται μια ανακολουθία ή, αν θέλετε, η εξής λαθροχειρία: το αφηρημένο σχήμα, δηλαδή ο Α συναγωνίζεται επί ίσοις όροις με τον Β, ισχύει μόνο στην αρχική εμβληματικά περίπτωση, όπου αμφότεροι ξεκινούν από το ίδιο σημείο. Στην πραγματικότητα όμως τα πλεονεκτήματα που αποκομίζει ο επιτυχημένος μεταβιβάζονται στα παιδιά του, τα οποία, ως γόνοι πλουσίων, θα αντιμετωπίσουν τα παιδιά των αποτυχημένων με γκολ από τα αποδυτήρια, για να χρησιμοποιήσω την ποδοσφαιρική ορολογία, ή με τέσσερις άσους από χέρι στη γλώσσα του πόκερ. Με άλλα λόγια, ακόμα κι αν δεχθούμε ότι o A δικαίως ανταμείβεται, με τη λογική του νεοφιλελευθερισμού αυτό δεν ισχύει για τα παιδιά του εφόσον δεν κέρδισαν με το σπαθί τους την προνομιακή τους θέση, αλλά απλώς την κληρονόμησαν. Ετσι η ανισότητα αναπαράγεται και σταδιακά διευρύνεται ολοένα και περισσότερο.

Κι αυτό μας φέρνει στον ρόλο του κράτους ως παρόχου των δημόσιων αγαθών. Που σημαίνει ότι το κράτος υποχρεούται να προσφέρει σε όλους και δωρεάν ίσες ευκαιρίες. Σε μια πρώτη ματιά, το ελληνικό κράτος κάνει το καθήκον του, υπό την έννοια ότι υπάρχει δημόσια και δωρεάν παιδεία σε όλες τις βαθμίδες, από το Δημοτικό μέχρι το Πανεπιστήμιο. Το πρόβλημα όμως έχει μια διάσταση η οποία σιωπηρά εξαλείφεται: η ποιότητα της παιδείας. Διότι μια εύπορη οικογένεια έχει τη δυνατότητα να στείλει τα παιδιά της σε ένα καλύτερο ιδιωτικό σχολείο, μπαίνοντας έτσι από το παράθυρο στον προνομιακό χώρο που υποτίθεται ότι εγκατέλειψε βγαίνοντας από την πόρτα.

Για να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα και προσγειωμένα, δεν τίθεται θέμα κατάργησης διά νόμου των ιδιωτικών σχολείων, μολονότι κάτι τέτοιο σίγουρα θα έλυνε το πρόβλημα της αναπαραγόμενης ανισότητας. Υπάρχουν όμως παραδείγματα, όπως λ.χ. η Γαλλία, όπου το κύρος και η ποιότητα της δημόσιας παιδείας είναι τόσο εμφανή, ώστε στα ιδιωτικά καταφεύγουν όσα πλουσιόπαιδα δεν τα παίρνουν τα γράμματα. Το παράδειγμα της Αγγλίας είναι εξίσου διαφωτιστικό: όταν η κυβέρνηση Θάτσερ επέβαλε τα δίδακτρα για την ανώτατη παιδεία καταργώντας το επίδομα που έπαιρναν όλοι ανεξαιρέτως οι φοιτητές, κάποιοι στην Οξφόρδη εισηγήθηκαν να γίνονται δεκτοί και εκείνοι που απέτυχαν στις εισαγωγικές εξετάσεις αλλά να πληρώνουν αυξημένα δίδακτρα!

Το πρόβλημα λοιπόν στην Ελλάδα δεν είναι απλώς τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια –για τη μέση εκπαίδευση δεν τίθεται τέτοιο θέμα– αλλά κυρίως η βελτίωση της ποιότητας του δημόσιου Πανεπιστημίου. Με άλλα λόγια, ο ρόλος του κράτους δεν περιορίζεται στην υποχρέωση να συντηρεί ένα σύστημα που μοιράζει πτυχία χωρίς αντίκρισμα. Οφείλει επίσης να παράσχει την καλύτερη δυνατή παιδεία, στην οποία σήμερα έχουν πρόσβαση μόνο εκείνοι που οι τσέπες των γονιών τους την αντέχουν.

Οσο για τη δήλωση της Δόμνας Μιχαηλίδου, είναι σαφώς μια υπόσχεση προς τη σωστή κατεύθυνση και ταυτόχρονα το ερέθισμα να σκεφτούμε πώς η αδικία και η ανισότητα αναπαράγονται μπροστά στα μάτια μας χωρίς εμείς να τις βλέπουμε.

Εκτύπωση στις: 2024-03-29
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=12779