Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Περί οικονομικών της Αυτοδιοίκησης και άλλων τινών

Δημήτρης, Μπίρμπας

Κυριακάτικη Αυγή, 2006-07-23


Κάθε συζήτηση για τα θέματα Αυτοδιοίκησης, και δη των οικονομικών της, απαιτεί αποσαφήνιση της οπτικής που την προσεγγίζεις και του ρόλου που της προσδίδεις στο πολιτικοδιοικητικό σύστημα.

Η Αυτοδιοίκηση, ως "συνδικαλιστικό κίνημα" που διεκδικεί μεγαλύτερο ποσοστό από τον προϋπολογισμό για καλύτερη και δικαιότερη τοπική κατανομή, οδηγεί σε άλλες ατραπούς από εκείνες που οδηγεί η αντίληψη του διακριτού πυλώνα ενός ενιαίου πολιτικοδιοικητικού συστήματος, που στοχεύει στην διαχείριση όλων των δημόσιων τοπικών υποθέσεων, βάσει των αρχών της εγγύτητας και της επικουρικότητας.

Αν ως σύγχρονη Αριστερά έχουμε ακόμα στις θεωρητικές αποσκευές μας, τον σοσιαλισμό "...ως κοινωνία των ελεύθερα συναιτεριζόμενων παραγωγών" (Κ. Μάρξ, Κριτική του προγράμματος της Γκόττα) και "...ως πορεία απονέκρωσης του κράτους" (Β.Ι. Λένιν, Κράτος και επανάσταση), τότε η χωρική σημασία του συνθήματος - κλειδί των νέων κινημάτων "σκέψου οικουμενικά, δράσε τοπικά" αποκτά εξαιρετική βαρύτητα, θέτει άλλης ποιότητας και συνθετότητας προβλήματα.

Σχέση: τοπικού - περιφερειακού - κρατικού, τοπικού - ευρωπαϊκού και παγκόσμιου, κοινωνίας πολιτών και τοπικής εξουσίας, τοπικής δημοκρατίας - εθνικών και υπερεθνικών ολοκληρώσεων, δομών - πόρων και ευθυνών της τοπικής εξουσίας στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, τοπικών βελτιώσεων και μεταρρυθμίσεων με την επιδίωξη ουσιαστικών κοινωνικών αλλαγών.

Έχοντας, πιστεύω συλλογικά, ξεπεράσει την γραμμική αντίληψη για την εξέλιξη της ιστορίας, χωρίς απόλυτες βεβαιότητες, με επίγνωση των αντιφάσεων και των εγγενών κινδύνων κάθε επιλογής, ισχυρίζομαι ότι η παρέμβασή μας στην Αυτοδιοίκηση αποτελεί την μοναδική μας δυνατότητα για δοκιμή, σε συνθήκες κοινωνίας, μέρους των ιδεών και των προτάσεών μας από θέσεις διεύθυνσης και ευθύνης.

Η διεθνής εμπειρία λέει ότι, κατά τεκμήριο, οι χώρες με τις ισχυρότερες αποκεντρωμένες δομές έχουν την μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή και το υψηλότερο επίπεδο δημοκρατίας, με διοικητική και φορολογική αποκέντρωση, μεγάλο ποσοστό συμμέτοχης της Αυτοδιοίκησης στο σύνολο των δημοσίων δαπανών.

Η ελληνική Αυτοδιοίκηση (πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια) δαπανά το 5,5% έναντι (άνω του) 30% μ.ο. Ε.Ε. των 15. Ενώ οι δήμοι δαπανούν 380 ευρώ ανά κάτοικο με μ.ο. Ε.Ε. 3.000 ευρώ.

Προφανώς οι αρμοδιότητες σ’ αυτές τις χώρες της Αυτοδιοίκησης είναι πολύ μεγαλύτερες. Ενδιαφέρον έχει η πρόταση της ΚΕΔΚΕ που προβλέπει για τους δήμους τριπλασιασμό επί των δημοσίων δαπανών (10% περίπου στο σύνολο), με τη μεταφορά συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων και των πόρων τους (λειτουργία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, πυροσβεστική, αστικές συγκοινωνίες, τοπικές περιβαλλοντικές παρεμβάσεις, ΕΤΕΡΠΣ κ.λπ.). Χωρίς επιπλέον επιβάρυνση των πολιτών με ανακατανομή και εξορθολογισμό φορολογικών εσόδων (π.χ. φόρος ακίνητης περιουσίας).

Ένα μεγάλο ζήτημα της συζήτησης για τα οικονομικά της Αυτοδιοίκησης είναι και η θέση μας για φορολογική εξουσία στους ΟΤΑ πέραν των σημερινών ανταποδοτικών τελών. Αυτό βέβαια απαιτεί αποσαφήνιση του πλαισίου άσκησής της (πράσινη φορολογία, φορολόγηση υπεραξίας γης, όχι φορολογικός ανταγωνισμός κ.λπ.).

Η ανισόμετρη ανάπτυξη των περιοχών της χώρας, οι τεράστιες περιφερειακές και ενδοπεριφερειακές ανισότητες, ο υδροκεφαλισμός της, απαιτούν αν εφαρμοσθεί η φορολογική εξουσία των ΟΤΑ, για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης και ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης, τη λειτουργία των ΚΑΠ (φόροι από προϋπολογισμό, κυρίως (80%) από το φόρο φυσικών και νομικών προσώπων) ως ταμείου αλληλεγγύης και συνοχής υπέρ των ασθενέστερων ΟΤΑ.

Μια τέτοια αντίληψη καταγγέλλεται ως φορομπηχτική, εσχάτως ως νεοφιλελεύθερη (;) και η συζήτηση τελειώνει εν μέσω αφορισμών πριν καν ξεκινήσει.

Το διαχρονικά κοινωνικά άδικο φορολογικό σύστημα της χώρας, η χαμηλή ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών και η πελατειακή στελέχωση και διοίκηση του δημοσίου, η τηλεοπτικοποίηση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, όπου κυριαρχεί ο μανιχαϊστικός, διλημματικός λόγος. ΝΑΙ ή ΟΧΙ στο Μάαστριχτ, τις ιδιωτικοποιήσεις, την δημόσια εκπαίδευση, την φορολογία, το λιγότερο κράτος, τις μεταρρυθμίσεις κ.λπ., χωρίς αξιολόγηση, σύγκριση, ανάλυση και επιλογή, έχουν εξοβελίσει την πολιτική σκέψη από το προσκήνιο.

Αλήθεια, γιατί δεν είναι επιθυμητή η πράσινη φορολόγηση οχλουσών εμπορικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων σε μια περιοχή, η δέσμευση αυτών των πόρων στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, που θεσμοθετεί ο νέος Κώδικας για συγκεκριμένα έργα περιβαλλοντικής αναβάθμισης στην πληττόμενη περιοχή ή δράσεις στήριξης των τοπικών ευπαθών κοινωνικών ομάδων από τη φορολόγηση της υπεραξίας που καρπώνονται ιδιώτες (επιχειρηματίες και ιδιοκτήτες) από δημοτικές επενδύσεις, σε έργα και αναβάθμιση συγκεκριμένων περιοχών;

Πολλές ορεινές περιοχές γνωρίζουν τελευταία αύξηση του εσωτερικού κυρίως τουρισμού και της παραθεριστικής κατοικίας. Αυτό έχει επιφέρει σημαντική αύξηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων (άρα και κερδών) εστίασης και ψυχαγωγίας, καθώς και των αξιών γης (δεν είναι στις προθέσεις αυτού του σημειώματος η κριτική της ανυπαρξίας μελετών επιπτώσεων και κυρίως της φέρουσας ικανότητας βιώσιμης ανάπτυξης). Τώρα που τελειώνουν τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, που χρηματοδότησαν σχεδόν αποκλειστικά τα έργα υποδομής στην περιφέρεια, θα πρέπει να συμβάλλουν αυτοί οι ιδιώτες στη συντήρηση και βελτίωση των υποδομών που ωφελούνται ή θα πρέπει να πληρώσουν κυρίως οι φορολογούμενοι των αστικών κέντρων;

Χαρακτηριστικό: Το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Πειραιώς έχει δημιουργήσει 8 τεχνολογικά μουσεία στην περιφέρεια. Μεταξύ αυτών το Μουσείο Υδροκίνησης στη Δημητσάνα δέχθηκε 45.000 επισκέπτες το 2005, έχει κόστος 300.000 ευρώ και έσοδα από εισιτήρια 145.000 ευρώ. Πανθομολογούμενα έχει συμβάλει σημαντικά στην προσέλκυση επισκεπτών και την τόνωση της τοπικής οικονομίας. Αν σταματήσει την επιχορήγηση η Τράπεζα ποιος θα πρέπει να καλύψει το επιπλέον κόστος (σήμερα 155.000 ευρώ); Το κράτος (όλοι οι φορολογούμενοι), η Τοπική Αυτοδιοίκηση (όλοι οι κάτοικοι της περιοχής) ή οι κατά τεκμήριο ωφελούμενοι (επιχειρηματίες και ιδιώτες από υπεραξία μεταβιβαζόμενης γης --εκατονταπλασιασμός αξίας σε μια δεκαετία).

Τι, αλήθεια, είναι κοινωνικά δίκαιο και άδικο;

Φυσικά αυτό δεν σημαίνει νέα τοπική φορολόγηση για τις υπηρεσίες που είναι δημόσια υποχρέωση (παιδεία, υγεία κ.λπ.). Η οικονομική δυνατότητα των δήμων καλύπτει και σήμερα κοινωνικές ανάγκες που είναι εκτός κρατικής ομπρέλας, χωρίς να ακυρώνει τη διεκδίκηση μείωσης των εξοπλισμών και χρηματοδότησης των κοινωνικών δαπανών, την απαίτηση για δίκαιη φορολογική μεταρρύθμιση.

Η έμμεση καλλιέργεια αντιφορολογικής συνείδησης είναι ολέθρια για την Αριστερά. Εκεί "αναπτύχθηκε" ο νεοφιλελευθερισμός, ως φορολογικές μειώσεις (Ρήγκαν) και ως κεφαλικός φόρος και όχι φοροδοτική αξιολόγηση (Θάτσερ).

Χωρίς φόρους δεν υπάρχει δυνατότητα κοινωνικά δίκαιης ανακατανομής.

Οι κίνδυνοι εκτροπής της τοπικής φορολογίας είναι υπαρκτοί αλλά δεν μπορούν να αποτελούν άλλοθι διατήρησης του υφιστάμενου υπερσυγκεντρωτικού, πελατειακού και κοινωνικά ανάλγητου κρατικού μορφώματος. Ας αποτελέσουν στοιχείο ιδεολογικής αντιπαράθεσης στις τοπικές εκλογές.

Αποκέντρωση πόρων και αρμοδιοτήτων στην Αυτοδιοίκηση μέσα από μια διοικητική και φορολογική μεταρρύθμιση που προτείνουμε και κυρίως από την ενεργοποίηση και συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στα τοπικά κέντρα λήψης των αποφάσεων.

* Ο ενδεχόμενος αντίλογος για την Αυτοδιοίκηση των ΗΠΑ, όπου παρά το εξαιρετικά ισχυρό πλαίσιο εξουσιών που διαθέτει δεν αποτελεί υπόδειγμα κοινωνικής συνοχής, θα πρέπει να γνωρίζει τη μοναδική ιστορική ιδιαιτερότητα της πολιτειακής συγκρότησης και των δημόσιων θεσμών στις ΗΠΑ, την προτεραιότητά τους στη διασφάλιση της δυνατότητας ελεύθερης επιλογής και όχι της εγγύησης της κοινωνικής συνοχής.

Οι υπερβολικές δε εξουσίες του μονοπρόσωπου εκτελεστικού οργάνου (δημαρχοκεντρισμός) έχουν αλλοιώσει τα δημοκρατικά χαρακτηριστικά, με επιλογές άσκησης εξουσίας που διαμορφώνονται κυρίως από ένα στενό κύκλο προσώπων μη δημοκρατικά νομιμοποιουμένων (σύμβουλοι δημάρχου).


Εκτύπωση στις: 2024-03-28
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=1281