Ξύρισμα στο Σεράγεβο
Γιώργος, Μπράμος
Ελευθεροτυπία, 2006-09-11
Στο Σεράγεβο, στη γειτονιά των μουσουλμάνων, ο μπαρμπέρης μού πήρε κόντρα τα γένια. Είχε φτιάξει έναν πλούσιο αφρό, έβαλε όλη του την τέχνη για να ελαφρύνει το χέρι του. Μάλλον θα πρέπει να ήταν δυστυχής, γιατί δεν μπορούσε, εξαιτίας του πανάρχαιου κανόνα της Βαβέλ, να φλυαρήσει κι αυτός, όπως όλοι οι μπαρμπέρηδες του κόσμου, για τα μικρά και τα μεγάλα ζητήματα της ζωής. Το ίδιο ένιωθα κι εγώ, που έφτασα στην πόλη του, τυπικός Ευρωπαίος ταξιδιώτης που παρακολούθησε από την πολυθρόνα του σπιτιού του και την τηλεόρασή του τη συντριβή της χώρας του στρατάρχη, τον οποίο άλλοι κάποτε ύμνησαν σαν τον πρώτο παρτιζάνο, και ο ίδιος επέβαλε να τον θεωρούν και να τον δοξάζουν σαν τον τελευταίο θεό. Στην καρδιά της πόλης που πολλοί θεωρούσαν πως, περισσότερο από κάθε άλλη, συνόψισε την υπέρβαση της εθνικής, φυλετικής, θρησκευτικής καταγωγής των ανθρώπων και τους κατέτασσε σε έναν λιγότερο άγριο, φανατικό και αδιέξοδο κόσμο, ένας μουσουλμάνος μπαρμπέρης δεν μπορούσε να εξηγήσει στον αφελή και άσχετο πελάτη του πως η Ιστορία είναι το αιώνιο φίδι το οποίο κυνηγάει και τρώει την ουρά του.Είχα μόλις αγοράσει από το ιστορικό βιβλιοπωλείο της πόλης το άλμπουμ με τις φωτογραφίες Βόσνιων φωτογράφων, από εκείνη την εποχή. «Serajevo, self-portrait», ο τίτλος του. Στο εξώφυλλο έχει ένα πορτρέτο του στρατάρχη, παρτιζάνου και θεού, του Τίτο, σπασμένο από χέρι οργισμένου ανθρώπου. Ηταν προφανώς κάποιος που δεν ήθελε πια να ανήκει στη χώρα η οποία, μέχρι τον εμφύλιο τους περιελάμβανε όλους - τους Κροάτες, τους Βόσνιους, τους Σέρβους, τους Μαυροβούνιους, τους Σλοβένους, τους Κοσοβάρους, τους δικούς μας γείτονες προς βορρά, που αποκαλούμε Σκοπιανούς, ανθρώπους που ήταν επίσης χριστιανοί, καθολικοί και ορθόδοξοι, μουσουλμάνοι και λίγοι Εβραίοι, οι οποίοι μάλιστα ήρθαν από τη Θεσσαλονίκη.
Η χώρα που την έλεγαν «Γιουγκοσλαβία» δεν υπάρχει πια και το πιστοποιούν αυτό τα πολλά σύνορα. Και, κατ εξοχήν, τα αναρίθμητα ερείπια. Στο Μόσταρ της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, η γκρεμισμένη γέφυρα έχει αποκατασταθεί και οι τουρίστες λιγώνονται πάλι από τη μυθολογία και μυθομανία της συναδέλφωσης λαών με διαφορετικές θρησκείες. Αλλά στο Σεράγεβο οργανώνουν έναν ειδικό τουριστικό γύρο με αξιοθέατα από τα μέρη της πολιορκίας από τους Σέρβους. Η κεντρική αγορά, εκεί όπου έπεσε η βόμβα που λιάνισε «αμάχους», λειτουργεί κανονικά κι έχουν για να θυμούνται από την ημέρα τού χαμού έναν τοίχο με γραμμένα πάνω του τα ονόματα των θυμάτων.
Ο μπαρμπέρης του Σεράγεβο θα έχει κάτι να πει για τις γειτονιές των Σέρβων και των μουσουλμάνων και το πώς, σε μια κοντινή εποχή, ακριβώς στη δύση τής φοβερής εκατονταετίας που καμώθηκε πως διδάχτηκε από το Ολοκαύτωμα, αυτή η πόλη διέψευσε τις αυταπάτες. Το σημείο απ όπου άρχισε, από μια δολοφονία πρίγκιπα, ο πρώτος Μεγάλος Πόλεμος, φαίνεται πως δεν άφησε κανένα ίχνος φρίκης· όλα λησμονήθηκαν και όταν ο 20ός αιώνας τελείωνε, πάλι στα Βαλκάνια, η φρικτή αλήθεια επιβεβαιώθηκε. Ο στρατηγός δεν ήταν -αλίμονο- θεός. Τα αναρίθμητα τζαμιά κοιτούν προς τη δική τους μεγάλη ιδέα, που όπως κάθε μεγάλη ιδέα, δεν λογαριάζει πόνο και αίμα. Μόνο τον θάνατο.
Στο Σεράγεβο όλοι είμαστε τουρίστες, αδύναμοι δηλαδή να κατανοήσουμε τα βάθος και το εύρος της ανθρώπινης τραγωδίας. Η πόλη μοιάζει να έχει ανακτήσει την ηρεμία της, αλλά λίγο πιο κάτω, στο Κόσοβο, είναι εμφανή τα σημάδια πως η κρίση στην άλλοτε Γιουγκοσλαβία δεν έχει ακόμα -τόσα χρόνια μετά τις συγκρούσεις- επιλυθεί. Και το Σεράγεβο των πολλών, διαφορετικών και αντίθετων μεταξύ τους πολιτισμών, το Σεράγεβο των πολλών και διαφορετικών θρησκειών, έχει εξορίσει τους Σέρβους. Θέλει να γίνει κι αυτό μία ακόμα «καθαρή» πολιτεία, αρνούμενη το παρελθόν της σαν αυτό να ήταν μια θλιβερή ουτοπία.
Η Ευρώπη δείχνει αποφασισμένη να υπερκεράσει τους θεσμούς του κράτους-έθνους, έστω και αν το δημοψήφισμα για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα έδειξε πως ο δρόμος τέτοιου είδους υπερβάσεων είναι μακρύς. Τα αναπάντητα ερωτήματα που επέβαλε ο νόμος της Βαβέλ στην επικοινωνία ενός μπαρμπέρη με τον ξένο πελάτη του, δείχνουν ότι ο νεαρός 21ος αιώνας εξακολουθεί να ανήκει στην προϊστορία της ανθρώπινης πορείας.
Εκτύπωση στις: 2024-04-20
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=1346