Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

«Ευέλικτοι» ποπολάροι

Λευτέρης, Παπαγιαννάκης

Ελευθεροτυπία, 2006-09-18


Πολλοί θα θυμούνται τη γαλλική έκρηξη -της νεολαίας και των εργατικών συνδικάτων- όταν (πριν από 6 μήνες περίπου) έγινε απόπειρα να επιβληθεί νομοθετικά μια πρωτότυπη σύμβαση πρώτης εργασίας των νέων. Ποιος θυμάται τις απόπειρες να γίνει και εδώ «της Γαλλίας»;

Υποτίθεται ότι η δυνατότητα απόλυσης των νέων χωρίς αποζημίωση και αιτιολογία θα διευκόλυνε την πρόσληψη και θα μείωνε την ανεργία των νέων. Η ιδέα όμως τινάζει στον αέρα βασικές αρχές ενός νομικού πολιτισμού με βαθιές ρίζες, ενισχύει τα προνόμια της εργοδοσίας, περιορίζει τη δύναμη αντίστασης της μισθωτής εργασίας. Η τυπική αστική κοινωνία της Γαλλίας αναστατώθηκε, γιατί η μισθωτή εργασία είναι ο κυρίαρχος τύπος εργασιακών σχέσεων και αφορά τη συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων. Οι Γάλλοι πολίτες, μισθωτοί ή δυνάμει μισθωτοί, δικαίως έτριξαν τα δόντια τους στους εραστές της άκρατης «ελευθερίας των αγορών».

Αλλά στη μικροαστική ελληνική πραγματικότητα, η μισθωτή εργασία δεν αποτελεί ούτε ποσοτικά ούτε ποιοτικά εξίσου θεμελιώδες στοιχείο του κυρίαρχου συστήματος αξιών. Οι λόγοι, πολλοί και γνωστοί: απουσία ή ασθενέστατη παρουσία αστικών δυνάμεων, καθυστερημένη και περιορισμένη εκβιομηχάνιση, εκτεταμένος γεωργικός πληθυσμός, άναρχη αστικοποίηση. Αποτέλεσμα: διογκώνονται σταθερά η αυτοαπασχόληση και οι εξομοιούμενες μικρο-επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ενας ολόκληρος και ισχυρότατος (τουλάχιστον πολιτικά) κόσμος που διεκδικεί την αναπαραγωγή του με πολύ διαφορετικούς κανόνες (μεταξύ τους η παραοικονομία και η φοροδιαφυγή, αλλά όχι μόνο) και «παράγει» πολύ διαφορετικές αξίες.

Είναι βεβαίως αλήθεια ότι ακόμα και στο χώρο της τυπικής μισθωτής εργασίας (στην Ελλάδα) η αναιτιολόγητη απόλυση είναι γενικευμένο και πάγιο καθεστώς και ότι το διευθυντικό δικαίωμα μετατρέπεται σε εργοδοτική «μαγκιά».

Είναι όμως εξίσου (αν όχι περισσότερο) αλήθεια ότι η έννοια του μισθού και της μισθωτής σχέσης είναι εξαιρετικά ασαφής. Ο αυτοαπασχολούμενος, π.χ., μπορεί να λειτουργήσει άτυπα «ως μισθωτός», προσφέροντας τις υπηρεσίες του (κυρίως ή αποκλειστικά) σε έναν εργοδότη. Πρόκειται κυρίως για τα νέα παιδιά, που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους αποκλειστικά σε συγκεκριμένη επιχείρηση, αλλά τα οποία, υπό την απειλή της ανεργίας, δέχονται και υπογράφουν ψευδεπώνυμες, συνεχείς και επαναλαμβανόμενες «ευέλικτες» συμβάσεις (κυρίως συμβάσεις έργου, αλλά και ορισμένου χρόνου).

Το φαινόμενο αυτών των «οιονεί μισθωτών» δεν είναι περιθωριακό. Από τις έρευνές μας στο ΕΜΠ για την αγορά εργασίας των μηχανικών, αποδεικνύεται ότι σήμερα πια περίπου το 50% των νέων μηχανικών για να βρει εργασία πρέπει να είναι έτοιμο να αποδεχτεί «ευέλικτες» εργασιακές σχέσεις, όταν μόνο το 5% αντιμετώπιζε την ίδια πραγματικότητα πριν από 30 χρόνια. Η σημαντική αυτή αλλαγή δεν σχετίζεται τόσο με τις αμοιβές, που μπορεί να είναι ακόμα και ικανοποιητικές. Αλλά οι «ευέλικτοι» μηχανικοί πρέπει να είναι προετοιμασμένοι, κατά κανόνα, να εργαστούν περισσότερο, να ασχοληθούν με ποικίλα αντικείμενα και να αναλάβουν (συχνά) και υποβαθμισμένες αρμοδιότητες.

Μοναδική ευελιξία, που «απελευθερώνει» την επιχείρηση από την ανάγκη να προσφύγει στη μη αιτιολογημένη απόλυση. Οταν, π.χ., χρειάζεται να απομακρυνθεί ένας «ευέλικτος» εργαζόμενος, από τυπική άποψη η απομάκρυνση αυτή δεν αποτελεί απόλυση ενός φυσικού προσώπου (μισθωτός), αλλά διακοπή της συνεργασίας με ένα νομικό πρόσωπο (αυτοαπασχολούμενος ελεύθερος επαγγελματίας), και αυτό δεν συνεπάγεται καμιά αιτιολόγηση ή αποζημίωση. Βεβαίως, η προφανής και αδικαιολόγητη συγκάλυψη της μισθωτής σχέσης δεν αναγνωρίζεται από τα δικαστήρια, όταν υπάρξει προσφυγή. Αλλά η προσφυγή στα δικαστήρια καθιστά τον εργαζόμενο «μαύρο πρόβατο», χωρίς περαιτέρω μέλλον στην αγορά της εργασίας.

Αντιθέτως, οι σχέσεις ευελιξίας (εργασία με συμβάσεις έργου σε έναν εργοδότη ή ορισμένου χρόνου) δεν φαίνεται να ενθουσιάζουν τους «οιονεί μισθωτούς», γιατί συνυπάρχουν μόνο τα αρνητικά στοιχεία της επιχειρηματικής προσπάθειας και της μισθωτής εργασίας, Απουσιάζουν είτε η πρόκληση της επιτυχίας και η αίσθηση της δημιουργικότητας σε συνθήκες ανεξαρτησίας -που αντισταθμίζουν τις ανασφάλειες και τους κινδύνους της επιχειρηματικότητας- είτε η ασφάλεια της μισθωτής εργασίας (μακροχρόνιες προοπτικές επαγγελματικής σταδιοδρομίας, ασφαλιστικές καλύψεις κ.λπ.), που αντισταθμίζει τις «πειθαρχίες» της εξαρτημένης εργασίας (ιεραρχικές σχέσεις, «κανονικότητα» ωραρίων και αμοιβών κ.λπ.). Στις συνθήκες αυτές, ο «ευέλικτος» εργαζόμενος μετατρέπεται στον ασθενή κρίκο, που επιφορτίζεται με ένα μέρος του «κόστους» της επιχειρηματικότητας (και της ανταγωνιστικότητας) της επιχείρησης, χωρίς αντίκρισμα στα οφέλη του εγχειρήματος.

Ετσι, οι νέοι μηχανικοί, που ξεκινάνε τη σταδιοδρομία τους εγκλωβισμένοι σε εργασιακές σχέσεις αυτού του τύπου, αναζητούν διέξοδο είτε προς το (πραγματικό) ελεύθερο επάγγελμα (με όλους τους κινδύνους του) είτε προς μονιμότερες μορφές μισθωτής εργασίας στον ιδιωτικό ή το δημόσιο τομέα. Η παρατηρούμενη κινητικότητα αμβλύνει βεβαίως, αλλά δεν αναιρεί το φαινόμενο: το 33% των νεότερων μηχανικών (το 5% των παλαιότερων) εξακολουθούν να απασχολούνται με «ευέλικτες» εργασιακές σχέσεις. Είναι εύλογη η υποψία ότι σε πολλές άλλες επαγγελματικές ομάδες συμβαίνουν ανάλογα.

Συμπέρασμα: Η «ευελιξία» που ονειρεύονται οι Γάλλοι (και όχι μόνο) εργοδότες, στην Ελλάδα αποτελεί τρέχουσα πρακτική, που έχει «περάσει» χωρίς εξεγέρσεις, ούτε καν δυσκολίες. Μικρομεσαίωνας εργασιακών σχέσεων και χωρίς (τουλάχιστον) ορατές θετικές επιπτώσεις στην απασχόληση και την ανεργία των νέων. Αλλά ποιος ασχολείται σοβαρά με τους νέους ποπολάρους;

Εκτύπωση στις: 2024-03-29
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=1360