Γηραιά και πολυεθνική
Διαμαντής, Σεϊτανίδης
Ελευθεροτυπία, 2004-05-02
Από χθες η Ευρώπη είναι και τυπικά «Πανευρώπη». Τα κράτη-μέλη έγιναν 25 και έτσι η Ενωση άγγιξε τα γεωγραφικά της όρια. Τώρα που οι διευρύνσεις έφτασαν στο αποκορύφωμά τους, οι ηγεσίες των κρατών-μελών, η γραφειοκρατία των Βρυξελλών και, κυρίως, οι λαοί καλούνται να απαντήσουν σε κρίσιμα ερωτήματα, που θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την ταυτότητα της Ευρώπης.
* Οταν οι πρωτεργάτες της ενοποίησης υπέγραφαν τη Συνθήκη της Ρώμης, στις 25 Μαρτίου 1957, στόχο τους είχαν να φτάσουν όσο μακρύτερα γινόταν. Τα έξι ιδρυτικά μέλη ήταν μόνο η αρχή. Η συμμετοχή σε αυτά των δυο μεγάλων και παραδοσιακά αντίπαλων δυνάμεων, της Γαλλίας και της Γερμανίας, απέδειξε ότι παλαιοί διαχωρισμοί δεν είχαν θέση στη νέα Ευρώπη.
* Η μετέπειτα προσχώρηση της Βρετανίας συμβόλιζε τη συμμετοχή όλων των μεγάλων δυνάμεων της ηπείρου στο πείραμα της ενοποίησης.
* Η είσοδος της Ελλάδας αποκατέστησε τη συμμετοχή χωρών που καθόρισαν την πολιτισμική παράδοση της Ευρώπης, όπως συνέβη και με την προσχώρηση των Σκανδιναβών.
* Η μεγάλη διεύρυνση που είναι πραγματικότητα από χθες έκλεισε και τον ιστορικό κύκλο της ψυχροπολεμικής διαίρεσης της Ευρώπης. Η δρομολόγηση, τέλος, της ένταξης της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και αργότερα της Κροατίας, αποκαθιστά τη συμμετοχή μεγάλου μέρους της Βαλκανικής.
Οι αλλεπάλληλες διευρύνσεις, βέβαια, δεν έγιναν αποκλειστικά και μόνο διότι όλοι οι ηγέτες των χωρών της ηπείρου ξαφνικά έγιναν θιασώτες της μεγάλης ευρωπαϊκής ιδέας.
Απλώς, το πείραμα πήγαινε καλά και η προοπτική συμμετοχής νέων χωρών γινόταν για τους «μέσα» αιτία διεύρυνσης της επιρροής τους και για τους «έξω» μοχλός μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης. Γι’ αυτό το λόγο η μεγάλη συζήτηση στο εσωτερικό της Ευρώπης τη δεκαετία του ’90, αν δηλαδή τότε θα δινόταν το κύριο βάρος στη διεύρυνση της Ευρώπης ή στην εμβάθυνση των θεσμών της (όπως πρότεινε και η Ελλάδα) λύθηκε υπέρ της διεύρυνσης.
- Πόσους χωράει ακόμα η Ευρώπη; Οι παλαιότερες νύξεις για συμμετοχή της Τουρκίας, του Ισραήλ, χωρών του Μαγκρέμπ (Μαρόκο, Τυνησία) ή ακόμα και της Ρωσίας, μπορούν να πραγματοποιηθούν;
- Κι ακόμα: Γιατί οι Κούρδοι της νοτιοανατολικής Τουρκίας μπορούν να θεωρούνται Ευρωπαίοι, αλλά οι Κούρδοι κάτοικοι του βόρειου Ιράκ όχι;
- Γιατί οι πολίτες της Ρωσίας εντεύθεν των Ουραλίων λογίζονται Ευρωπαίοι, αλλά οι Ρώσοι πέραν των Ουραλίων όχι;
- Οι κάτοικοι της μιας πλευράς του Γιβραλτάρ με ποια λογική έχουν τα δικαιώματα του ευρωπαίου πολίτη, και της άλλης δεν τα έχουν;
Είναι προφανές ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκεται ενώπιον της αποσαφήνισης της ταυτότητάς της: Αν το πείραμα είναι «ευρωπαϊκό» με τη γεωγραφική έννοια του όρου, τότε τα μόνα κράτη που δικαιούνται στο μέλλον να διεκδικήσουν την εισδοχή τους στην Ευρωπαϊκή Ενωση, είναι η Νορβηγία, η Ελβετία, καθώς και τα κράτη της Βαλκανικής που δεν είναι σήμερα στην Ενωση.
Αν η έννοια του «ευρωπαϊκού» είναι πολιτισμική, τα πράγματα περιπλέκονται, καθώς οι σημερινές κοινωνίες είναι πολυπολιτισμικές. Αν οι διευρύνσεις συνεχίσουν να είναι ζήτημα ζωτικού χώρου, των «μεγάλων» τότε ίσως η «Ευρώπη» δεν έχει όρια...
Το πιθανότερο σενάριο για τα δυο μεγάλα «αγκάθια», τη Ρωσία και την Τουρκία, είναι αυτό της «ειδικής σχέσης» με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Είναι προφανές ότι ούτε τις δεκάδες εκατ. τούρκων εργατών μπορεί να αντέξει η Ενωση, ούτε μια Ρωσία που απλώνεται από την Κεντρική Ευρώπη μέχρι την Απω Ανατολή.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα, όμως, δεν είναι η μελλοντική φυσιογνωμία της Ευρώπης, αλλά το ποιος θα αποφασίσει γι’ αυτήν. Αν οι λαοί της πάρουν τις τύχες της στα χέρια τους, ίσως το αποτέλεσμα είναι το πείραμα να σταματήσει στα όρια της γηραιάς ηπείρου.
Αν όμως αποφασίσουν οι ηγέτες των κρατών- μελών, όπως έγινε με τις διατάξεις του σχεδίου ευρωπαϊκού συντάγματος, τότε το αποτέλεσμα δεν είναι εύκολο να προδιαγραφεί. Ούτε το μέλλον της Ευρώπης...
Εκτύπωση στις: 2024-04-19
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=143