Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Όχι άλλες λευκές επιταγές, όχι άλλες σημαίες ευκαιρίας

Γιάννης, Παπαθεοδώρου

Αυγή της Κυριακής, 2007-02-04


Οι κινητοποιήσεις, η συζήτηση, οι προβληματισμοί, καθώς και οι μεταρρυθμιστικές προτάσεις για το δημόσιο Πανεπιστήμιο εξελίσσονται σε ένα μείζον θέμα, που έχει ήδη σημαδέψει το πολιτικό σκηνικό, αναδεικνύοντας την αυταρχική θητεία της κυβέρνησης, την ασυναρτησία της αντιπολίτευσης αλλά και τη σύγχυση της Αριστεράς. Με αφορμή την παιδεία, διαμορφώνονται οι διαχωριστικές γραμμές του ιδεολογικού χάρτη, δοκιμάζεται το πρόσημο της μεταρρύθμισης, αξιολογούνται οι συνδικαλιστικές τακτικές, οριοθετούνται οι σχέσεις δημόσιου και ιδιωτικού, γνώσης και αγοράς. Σε άλλες χώρες, οι μείζονες αυτές πολιτικές αναμετρήσεις "παίχτηκαν" με αφορμή το κράτος πρόνοιας, το ασφαλιστικό ή το εργασιακό. Στη χώρας μας, "παίζονται" με ένα θέμα που κατεξοχήν θα προϋπέθετε μια στοιχειώδη κοινωνική και πολιτική συναίνεση. Ας είναι~ τις συγκυρίες δεν τις διαλέγουμε, μας διαλέγουν. Αρκεί να μην μας παγιδεύουν σε αδιέξοδα σαν κι αυτά που βλέπουμε μπροστά μας τον τελευταίο καιρό. Θα προσπαθήσω να τα περιγράψω σχηματικά, υποδεικνύοντας, παράλληλα, κάποιες προτάσεις. Δύο είναι κατά τη γνώμη μου τα κεντρικά ζητήματα που σηματοδοτούν την παθολογία του "πολιτικού" προβλήματος του Πανεπιστημίου, στην παρούσα συγκυρία. Τα ονοματίζω συνθηματικά: μια "λευκή επιταγή" (η αναθεώρηση του Α16), και μια "σημαία ευκαιρίας" (η διαρκής κατάληψη και η απεργία διαρκείας). Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά.

Δεν είμαι από εκείνους που θεωρούν πως η μάχη για τη μη αναθεώρηση του Α16 είναι η "μητέρα των μαχών", ούτε, βεβαίως, πιστεύω πως υπάρχει κάποια "γενιά του Α16", με κληρονομημένους τίτλους και γονιδιακά εύσημα από την εποχή του 1-1-4 και του 15% για την Παιδεία. Πιστεύω, ωστόσο, πως στο Α16 συμπυκνώνεται μια ορισμένη "εκπαιδευτική ιδεολογία", που συνοδεύεται με συγκεκριμένες θεσμικές εγγυήσεις για το ρόλο του δημόσιου Πανεπιστημίου, για τη δημοκρατική ισότητα των πολιτών, για την κατοχύρωση της παιδείας ως δημόσιου και κοινωνικού αγαθού, για την ελευθερία της γνώσης και της έρευνας. Αυτός ο "σκληρός πυρήνας" του Α16 δεν μπορεί να είναι αναθεωρητέος, και, σίγουρα, δεν μπορεί να είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης μιας κούφιας μεταρρυθμιστικής ρητορείας, είτε αυτή προέρχεται από τον ρηχό εκσυγχρονισμό του ΠΑΣΟΚ είτε από την "κρυφή ατζέντα" της Ν.Δ. Η αναθεώρηση του Α16 δεν είναι θέμα-ταμπού~ είναι όμως θέμα που εξελίσσεται "σε καιρό και σε τόπο", και ακριβώς για αυτό τον λόγο δεν μπορεί να εξαντλείται στη "λευκή επιταγή" μιας μονοκομματικής πλειοψηφίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η άποψη που θέλει τη μεταρρύθμιση του Πανεπιστημίου να περνάει μέσα από την αναθεώρηση του Α16, "εδώ και τώρα", φοβάμαι πως υποβαθμίζει τον πολιτικό χαρακτήρα της αναθεώρησης, υποκύπτει στον εκβιασμό της κυβέρνησης, και ανοίγει το δρόμο σε μια τυφλή παράδοση "άνευ ορίων, άνευ όρων" στις πιθανές, αλλά περίπου προβλέψιμες, ταχυδακτυλουργίες της επόμενης κυβέρνησης (που όλοι γνωρίζουμε, βέβαια, ποια θα είναι).

Τα προτεινόμενα επιχειρήματα της άλλης πλευράς είναι γνωστά και τετριμμένα: η εφαρμογή της Κοινοτικής Οδηγίας (10 Μαϊου 2006), η τύχη των περίφημων "κολεγίων", η δήθεν προβληματική μορφή των ΝΠΔΔ, και το λαϊκιστικό επιχείρημα της φοιτητικής μετανάστευσης. Πολλά έχουν γραφτεί για όλα αυτά, τον τελευταίο καιρό, για αυτό αρκούμαι στο να υπενθυμίσω τον βασικό αντίλογο. Η εφαρμογή της Κοινοτικής Οδηγίας δεν πιέζει για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων αλλά για την εξασφάλιση ελευθεριών παροχής υπηρεσιών κινητικότητας των εργαζομένων~ η συζήτηση για τα κολέγια, καθώς και για τις συμβάσεις δικαιόχρησης (franchising) αφορούν την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων και όχι την αναγνώριση "ιδιωτικών επιχειρήσεων" ως ακαδημαϊκών ιδρυμάτων~ η νομική φυσιογνωμία του Πανεπιστημίου δεν μπορεί παρά να είναι ΝΠΔΔ, όχι μόνο για τη νομική φύση των διαφορών που προκύπτουν (σύμφωνα με την κατανομή της δικαιοδοσίας οι διαφορές είναι είτε ιδιωτικές είτε δημόσιες), ούτε για την ενδεχόμενη επίκληση της παραβίασης κοινοτικών κανόνων του ανταγωνισμού από ένα ΝΠΙΔ που θα ζητάει την απαγόρευση της οικονομικής ενίσχυσης για τα δημόσια πανεπιστήμια, αλλά κυρίως για τις θεσμικές και ακαδημαϊκές εγγυήσεις που απορρέουν από την ιδιότητα τους ως ΝΠΔΔ~ τέλος, η φοιτητική μετανάστευση, στο μέτρο και στο βαθμό που δεν αντιστοιχεί σε κανενός είδους απορρόφηση με τις σχολές "πραγματικής προτίμησης", απλώς θα στοιβάζει νέους ανθρώπους σε "αναβαθμισμένα" Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών, χωρίς κανένα αντίκρισμα. Και, εν πάση περιπτώσει, είτε το πρόβλημα αφορά την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων είτε τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις των ΝΠΔΔ, όλα αυτά λύνονται με πρωτοβουλία του κοινού νομοθέτη^1^. Σε τίποτε απ όλα αυτά δε χρειάζεται να παρέμβει το Σύνταγμα, προκειμένου να "αποσυνταγματοποιήσει" τα προστατευόμενα πεδία που μέχρι σήμερα θεωρούνταν extra commercium (εκτός αγοράς) "λόγω της σημασίας που διαθέτουν για τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, ή την προστασία της προσωπικής και συλλογικής αυτονομίας"^2^. Αυτή η πρωτοφανής "εκνόμευση" του Συντάγματος --όπως τη χαρακτηρίζει ο Αντώνης Μανιτάκης-- που όχι μόνο καταπατά τον αυστηρό χαρακτήρα του ελληνικού συνταγματισμού αλλά επιπλέον τον εκχωρεί στην εκάστοτε (δεξιά, πάντως, στις μέρες μας) ελάχιστη πλειοψηφία, σε ό,τι αφορά την Παιδεία, είναι νομικά επικίνδυνη και πολιτικά απαράδεκτη. Πόσο μάλλον, όταν κανένα από τα δύο κυβερνητικά κόμματα δεν έχουν καταθέσει κανένα σχέδιο εκτελεστικού νόμου για την αναθεώρηση του Α16! Σε μια "εν λευκώ" αναθεώρηση, και σε μια τυφλή μονοκομματική μεταρρύθμιση η αριστερή απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι μόνο μία και μόνη: ΟΧΙ!

Η αντίδραση απέναντι σε αυτές τις διαφαινόμενες πολιτικές, εδώ και καιρό, είναι επίσης μία και μόνη: διαρκής κατάληψη, απεργία διαρκείας, "κλειστό πανεπιστήμιο". Είναι κι αυτή μια "σημαία ευκαιρίας" που κυκλοφόρησε με ευθύνη της ΠΟΣΕΠ και των φοιτητικών κινήσεων, προκειμένου να καλύψει το κενό του θετικού προγραμματικού λόγου, των θεσμικών διαπραγματεύσεων, των πρακτικών διεκδικήσεων που εξαντλήθηκαν στο "όχι σε όλα". Έχω, κι άλλη φορά, γράψει στις φιλόξενες στήλες των "Ενθεμάτων" πως αυτή η στρατηγική οδήγησε στη σημαντική νίκη του καλοκαιριού αλλά τώρα βρισκόμαστε σε μια άλλη συγκυρία. Η μετάβαση από τον |πόλεμο των κινήσεων στον πόλεμο των θέσεων| απαιτεί μια πολύ πιο επεξεργασμένη τακτική που δεν μπορεί να αρχίζει και να τελειώνει με το "κλειστό πανεπιστήμιο". Κλειστό, μέχρι πότε; Μέχρι την πρώτη ψηφοφορία του Α16 ; Μέχρι την τελική ψήφισή του; Μέχρι την κατάθεση του νέου νόμου-πλαίσιο; Μέχρι την ανατροπή των ευρωπαϊκών πολιτικών για την εκπαίδευση "από τα κάτω" Η απόσταση που χωρίζει την επιθυμία από την πραγματικότητα γεννάει ενίοτε φαντασιώσεις που δεν ανταποκρίνονται σε κανένα ορατό στόχο. Περιστασιακά μόνο καλύπτουν έναν παλαιοημερολογίτικο ριζοσπαστισμό, με μερικές τονωτικές ενέσεις "κουκουλοφορίας", για να καταγγελθούν οι πραίτορες του Πολύδωρα. Αλλά αυτά δεν έχουν καμία άμεση σχέση με τη μεταρρύθμιση στην Παιδεία. Το κλειστό Πανεπιστήμιο, ακόμη κι αν δεν είναι ένα νεκρό Πανεπιστήμιο, είναι ένα Πανεπιστήμιο παραιτημένο από τη βασική του αποστολή: μάθημα, έρευνα, εργαστήριο, σεμινάριο, κριτική~ επεξεργασία, δηλαδή, της γνώσης αλλά και της ίδιας της ιδεολογίας, όπως σωστά μας θύμισε την προηγούμενη Κυριακή ο Άγγελος Ελεφάντης. Με όλη την κριτική στήριξη που μπορεί να έχει κανείς απέναντι στην ΠΟΣΔΕΠ, η επίθεση στο Υπουργείο δεν μπορεί να ταυτίζεται με την αμυντικό απομονωτισμό του Πανεπιστημίου.

Τις τελευταίες μέρες, μάλιστα, δίπλα σε αυτή τη "σημαία ευκαιρίας", προστέθηκαν τα "συντροφικά μαχαιρώματα", τα ειρωνικά σχόλια, οι συκοφαντικές επιθέσεις, ο κατηχητικός λόγος των νουθεσιών. Αφορμή στάθηκαν οι διάφορες "αθροιστικές" στατιστικές που εμφανίζουν χίλιους πανεπιστημιακούς να συνυπογράφουν κοινές διακηρύξεις, άλλοτε για την ανάγκη αναθεώρησης του Α16, άλλοτε για τη μεταρρύθμιση στην Παιδεία, άλλοτε για να κάνουν διάλογο με το Υπουργείο, άλλοτε για να ζητήσουν συγνώμη στους φοιτητές και τις οικογένειές τους. Η "μεταρρύθμιση" είναι η λέξη της εποχής, και όποιος την προφέρει πρέπει να είναι έτοιμος για λογής λογής "καπέλα", από τα ποικίλα "παπαγαλάκια" των ΜΜΕ. Ως ενεργό μέλος ενός συγκεκριμένου ομίλου (ΑΡ.ΣΗ) που μετέχει σε πανεπιστημιακές μεταρρυθμιστικές κινήσεις, δηλώνω ότι δεν απολογούμαστε για τις πρωτοβουλίες αυτές, ακόμα και αν υπάρχουν διαφοροποιημένες εκτιμήσεις για την πραγμάτωσή τους. Θα καλούσα, ωστόσο, τους σύντροφους και φίλους να πάψουν επιτέλους να μας αντιμετωπίζουν ως πεπλανημένους αδελφούς (Βλ. Νίκος Θεοτοκάς, |Η Αυγή|, "Συναντήσεις", 1.2.2007), ως "επιχειρηματίες καθηγητές" (δήλωση Λάζαρου Απέκη, |Τα Νέα|, 2.2.2007), ως δούρειους ίππους, ως πέμπτη φάλαγγα του Υπουργείου Παιδείας, και ως χαζοχαρούμενους αριστερούς που τους αξίζει τιμωρία! (Στην |Αυγή|, μάλιστα, εμφανίστηκε και άρθρο που μας προτρέπει να "αυτοπυρποληθούμε". Βλ. Νάσος Ηλιόπουλος, |Αυγή|, "Συναντήσεις", 2.2.2007). Η λογική της σπίλωσης δεν είναι μόνο ατελέσφορη και αήθης~ είναι το τελευταίο καταφύγιο όσων έχουν παραιτηθεί την παραγωγή ιδεών, τις θεσμικές διεκδικήσεις και παρεμβάσεις, τη διαμόρφωση της πολιτικής. Η ΑΡ.ΣΗ έχει, εδώ και πολλούς μήνες έχει απευθύνει σε όλους τους φορείς (πανεπιστημιακή κοινότητα, κόμματα, ΠΟΣΔΕΠ, Υπουργείο) για ένα ουσιαστικό διάλογο, με συγκεκριμένες θεσμικές προτάσεις και λύσεις. Σε αυτό τον διάλογο, που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία και με αποτελέσματα, έλαμψαν διά της απουσίας τους μόνο δύο συμπαίκτες: το ΚΚΕ, και η ηγεσία της ΠΟΣΔΕΠ. Ας βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματά του, για τις επικίνδυνες γειτνιάσεις αυτής της παλαιοημερολογίτικης Αριστεράς που τείνει να εξαφανίσει, πλέον, κάθε στοιχείο ανανεωτικής κουλτούρας μέσα στον χώρο μας. Για μας τουλάχιστο, η μεταρρύθμιση δεν είναι "καραμέλα", δεν είναι τεχνοκρατική διεκπεραίωση, δεν είναι υπεκφυγή. Έχει συγκεκριμένο ιδεολογικό πρόσημο, αναζητά ευρύτερες συμμαχίες, και προκαλεί τις πολιτικές εξελίξεις. Είναι μια μεταρρύθμιση που δεν δίνει "λευκές επιταγές", και δεν υψώνει "σημαίες ευκαιρίας".

1. Βλ. την πολύ ενδιαφέρουσα παρέμβαση του Ευάγγελου Βενιζέλου, |Ατζέντα 16. Για το ελληνικό πανεπιστήμιο του 21ου αιώνα|, Πόλις, Αθήνα, 2007.

2. Ιφιγένεια Καμτσίδου, "Συνταγματική αναθεώρηση: προς την τυποποίηση ενός πατερναλιστικού φιλελευθερισμού", |Αυγή|, "Ενθέματα", 28.1.2007.

|Ο Γιάννης Παπαθεοδώρου διδάσκει Νεοελληνική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας|

Εκτύπωση στις: 2024-03-29
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=1619