Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Ιδεολογικός πόλεμος με διδακτικό άλλοθι

Μαρία, Ρεπούση

Συνέντευξη στον Απόστολο Λακασά, Η Καθημερινή της Κυριακής, 2007-04-01


Η επικεφαλής της συγγραφικής ομάδας του βιβλίου της Ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού αν. καθηγήτρια Μαρία Ρεπούση μιλάει στην «Κ»

Συνέντευξη στον Αποστολο Λακασα

Τι τελικά θα γίνει με το βιβλίο της Ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού, το βιβλίο που εισήχθη με τη νέα σχολική χρονιά και ξεσήκωσε εντονότατες αντιδράσεις; Η υπουργός Παιδείας κ. Μαριέττα Γιαννάκου ξεκαθάρισε την περασμένη εβδομάδα ότι «ουδείς μίλησε για απόσυρση. Την πολιτική του υπουργείου Παιδείας την καθορίζει η ηγεσία του. Αυτό είναι σαφές». Βέβαια, θα γίνουν αλλαγές από τη συγγραφική ομάδα, με βάση το πόρισμα της Ακαδημίας Αθηνών καθώς και τις προτάσεις των εκπαιδευτικών. Ομως οι αντιδράσεις παραμένουν από μία σημαντική μερίδα πολιτών, κόμματα αλλά και την Εκκλησία, οι οποίοι θεωρούν ότι το βιβλίο πρέπει να αποσυρθεί. «Διαστρεβλώνει την Ιστορία, αποκρύπτει ιστορικά γεγονότα, η μεθοδολογία του είναι αντιεπιστημονική, υποβαθμίζει τον ρόλο της Εκκλησίας στην Επανάσταση του ’21» είναι ορισμένα από τα επιχειρήματα όσων ζητούν άμεση απόσυρση. Μάλιστα, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος έθεσε θέμα αντισυνταγματικότητας του βιβλίου, με το επιχείρημα ότι το άρθρο 3 του Συντάγματος αναφέρει ότι το υπουργείο Παιδείας οφείλει να μεριμνά για την εθνική και θρησκευτική διαπαιδαγώγηση των Ελληνοπαίδων. «Το συγκεκριμένο βιβλίο απάδει προς το Ελληνικό Σύνταγμα και προσπαθεί ως μηχανισμός χειραγωγήσεως να ελέγξει τις συνειδήσεις των Νεοελλήνων μαθητών» αναφέρει.

Από την πλευρά του, ο Μίκης Θεοδωράκης, αναφερόμενος στο θέμα, τόνισε ότι «έχει συνέχεια ο Ελληνισμός. Μόνο με την ανανέωση της μνήμης και της πίστης μπορούμε να γίνουμε κάτι. Πρέπει να έχουμε βάσεις και ρίζες, να είμαστε περήφανοι για τη γενιά μας, για την πατρίδα και το έθνος. Γι’ αυτό το καταπληκτικό πάντρεμα της ουσίας της ελληνικότητας με την ουσία του χριστιανισμού». Και πρόσθεσε: «Λένε ότι δεν υπήρχε Κρυφό Σχολειό. Μέσα όμως στις εκκλησίες οι παπάδες διάβαζαν τα Ευαγγέλια, τα οποία ήταν γραμμένα στα ελληνικά». Για την «τύχη» του βιβλίου στα σχολεία την επόμενη χρονιά, τις αλλαγές που θα γίνουν σε αυτό και τις επικρίσεις που δέχεται μιλάει στην «Κ» η αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και επικεφαλής της συγγραφικής ομάδος κ. Μαρία Ρεπούση.

Μάθηση με συζήτηση και όχι αφομοίωση

— Εκτός από τις παρατηρήσεις του πορίσματος της Ακαδημίας Αθηνών, τι άλλο θα ληφθεί υπ’ όψιν για τις όποιες αλλαγές στο βιβλίο;

— Θα ληφθεί υπ’ όψιν το σύνολο των παρατηρήσεων που έχουμε στα χέρια μας. Θα τις μελετήσουμε όλες με τη δέουσα προσοχή και στο βαθμό που είναι συμβατές και με το Αναλυτικό Πρόγραμμα και με τις προδιαγραφές συγγραφής των νέων σχολικών βιβλίων και με την όλη φιλοσοφία τους, θα τις συμπεριλάβουμε στην επανέκδοση του εγχειριδίου. Από αυτήν την υπόθεση, που απασχόλησε πολύ και την κοινή γνώμη και τη συγγραφική ομάδα και την ιστορική κοινότητα και την πολιτεία, ελπίζουμε ότι το βιβλίο της ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού θα βγει πολλαπλά κερδισμένο. Το ίδιο ελπίζω και για την ιστορική μας παιδεία, και για τον πολιτισμό μας, γενικότερα.

— Θεωρείτε ότι το βιβλίο μπορεί να αφομοιωθεί από τους μαθητές της Στ΄ Δημοτικού, με βάση τις γνώσεις τους αλλά και τη διδακτική προσέγγιση που ακολουθείται στις πέντε πρώτες τάξεις του δημοτικού;

— Δεν θέλουμε να αφομοιωθεί. Θέλουμε να υποστηρίξουμε ένα νέο περιβάλλον μάθησης, στο οποίο τα παιδιά μελετούν, συζητούν, σκέπτονται, συμπεραίνουν και με τον τρόπο αυτό μαθαίνουν ιστορία. Αυτός είναι ο στόχος μας και νομίζουμε ότι όλα τα βιβλία της ιστορίας του δημοτικού σχολείου μπορούν και πρέπει να αξιοποιηθούν με νέο και δημιουργικό τρόπο. Διαφορετικά δεν χρειάζονταν αλλαγή. Θα μπορούσαμε να έχουμε τα προηγούμενα βιβλία κατέχοντας άλλο ένα παγκόσμιο ρεκόρ, αυτό της εικοσαετούς και πλέον παραμονής των ίδιων βιβλίων στις σχολικές τάξεις. Εναν άλλο «τίτλο» που διεκδικούμε είναι να συγγράφουμε βιβλία ή να ασκούμε κριτική στα υπάρχοντα χωρίς να έχουμε μπει στον κόπο να δούμε αυτά που αντικατέστησαν ή αντίστοιχα σχολικά βιβλία άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Στην Ευρώπη

— Πώς είναι τα σχολικά βιβλία ιστορίας σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες;

— Είναι πολύ περισσότερο προσανατολισμένα στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια ιστορία απ’ ό,τι τα δικά μας βιβλία. Είναι περισσότερα του ενός και συγγράφονται από ομάδες επιστημόνων, ιστορικών και εκπαιδευτικών, που είναι ειδικοί στο αντικείμενο. Θέτουν ερωτήματα στα παιδιά και οργανώνουν την ύλη με τρόπο που να μπορούν να απαντηθούν. Η βασική τους ύλη συνδυάζει το κείμενο με τις ιστορικές πηγές, σε αναλογία που ανατρέπει την πρωτοκαθεδρία του κειμένου. Είναι πολυτροπικά με την έννοια της ένταξης διαφορετικής μορφής κειμένων, γραπτών και εικονιστικών. Και όλα αυτά, διότι ακολουθούν σύγχρονες προσεγγίσεις για τη διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας.

Πολλή ύλη

— Πόσο σας περιόρισε η συγκεκριμένη έκταση, που έπρεπε να είναι το βιβλίο, στην αναλυτικότερη παρουσίαση ιστορικών προσώπων;

— Το εγχειρίδιο δεν έχει περιορισμένη έκταση, έχει δυσανάλογα μεγάλη ύλη. Πόση έκταση έπρεπε να έχει το βιβλίο ιστορίας ενός παιδιού 11 με 12 χρόνων, που διδάσκεται ιστορία δύο φορές της εβδομάδα; Σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, έχουμε και εγχειρίδια με μικρότερο αριθμό σελίδων ή έχουμε ένα μεγαλύτερο βιβλίο αλλά και για τις τρεις τάξεις του δημοτικού. Το πρόβλημα είναι η τεράστια ύλη που πρέπει να διατρέξει το βιβλίο. Και αυτό δεν ήταν επιλογή της συγγραφικής ομάδας. Ηταν συμβατική της υποχρέωση με βάση το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει για να αναπνεύσουν και τα βιβλία μας, και οι εκπαιδευτικοί και κυρίως τα παιδιά μας.

Σε ό,τι αφορά τα ιστορικά πρόσωπα, η αντίληψή μας είναι ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε ιστορικά πρόσωπα, ιστορικά υποκείμενα, από τη στιγμή που με τη δράση μας, τη σκέψη μας, τις πρωτοβουλίες μας επηρεάζουμε τα δρώμενα και επιδρούμε στις εξελίξεις. Αυτή η αντίληψη δεν απουσιάζει στο βιβλίο. Ούτε οι εθνικοί ήρωες απουσιάζουν. Αυτό που απουσιάζει είναι η ταύτιση των ιστορικών προσώπων με τους εθνικούς ήρωες.

Διορθώσεις κυρίως στα εισαγωγικά κείμενα

— Από τις έως τώρα παρατηρήσεις που έχουν γίνει, ποια είναι τα σημεία που θα αλλάξει η συγγραφική ομάδα στο βιβλίο;

— Είναι πολύ νωρίς για να τα προσδιορίσουμε επακριβώς. Βρισκόμαστε στη διαδικασία της μελέτης των παρατηρήσεων. Η συγγραφική ομάδα είναι υποχρεωμένη να κινηθεί με σύνεση, διότι το ζητούμενο είναι να πάμε μπροστά και όχι πίσω, όχι εκεί που θέλουν να μας οδηγήσουν η κινδυνολογία και οι αντιδημοκρατικές πρακτικές.

— Σε ποια, αν όχι σημεία, αλλά μέρη του βιβλίου θα κινηθούν οι διορθώσεις;

— Οι διορθώσεις αυτής της φάσης αφορούν κατά βάση τα εισαγωγικά κείμενα των κεφαλαίων διότι εκεί επικεντρώθηκε η προσοχή και οι παρατηρήσεις που έχουμε παραλάβει. Δεν θ’ αλλάξει η δομή του βιβλίου, η γενική μεθοδολογική και επιστημολογική βάση πάνω στην οποία στηρίζεται. Δεν θ’ αλλάξει, για παράδειγμα, η αναλογία του κειμένου με τις ιστορικές πηγές. Είμαστε ανοικτοί και σ’ αυτές τις αλλαγές, αλλά αυτές θα προκύψουν μέσα από την αξιολόγηση της «διδαξιμότητας» του εγχειριδίου. Αν οι εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται να χειριστούν τη νέα μέθοδο, θα το λάβουμε σοβαρά υπόψη μας και σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο θα βρούμε τρόπους να επέμβουμε διορθωτικά. Αυτό όμως αφορά όχι την επόμενη αλλά τη μεθεπόμενη σχολική χρονιά.

Πολιτική ανευθυνότητα

— Σ’ αυτήν την περίπτωση, να περιμένουμε ένα νέο, τελείως διαφορετικό βιβλίο;

— Να περιμένουμε ένα ακόμα καλύτερο βιβλίο. Αυτός είναι ο στόχος μας και ελπίζουμε ότι οι εκπαιδευτικοί θα μας βοηθήσουν σ’ αυτό και θα αρνηθούν να δουν το βιβλίο μέσα από τα μάτια των επικριτών του. Να κρατήσουν πρέπει τη δική τους ματιά και να μην εγκλωβιστούν σε κομματικά κελεύσματα. Γιατί το κυριότερο, κατά τη γνώμη μου, πρόβλημα για το βιβλίο δεν είναι αυτό που διαμείβεται στον δημόσιο χώρο και στα τηλεοπτικά παράθυρα αλλά ο απόηχος αυτών των κραυγών μέσα στα σχολεία. Το βιβλίο διδάσκεται από την αρχή της σχολικής χρονιάς σε όλα τα ελληνικά και ελληνοκυπριακά σχολεία και είναι τεράστια πολιτική ανευθυνότητα να διασύρεται το βιβλίο το οποίο η Πολιτεία και οι αρμόδιοι θεσμοί έκριναν κατάλληλο για να εισαχθεί στα σχολεία. Αυτό το βιβλίο είναι, εξάλλου, σήμερα σε όλες τις σχολικές τσάντες. Αναρωτήθηκε κανείς από αυτούς που κάνουν τηλεοπτική καριέρα πώς αισθάνονται τα παιδιά που διδάσκονται αυτό το βιβλίο; Πόσο και αν αποσταθεροποιείται η σχέση τους με την ιστορία, με τη γνώση, με το σχολείο, με την Πολιτεία;

Σπουδαίοι ιστορικοί έχουν στο παρελθόν επικριθεί

— Ποιοι είναι κατά την άποψή σας οι κυριότεροι λόγοι της πολεμικής κατά του βιβλίου; Είναι πολιτικοί ή επιστημονικοί και παιδαγωγικοί;

— Η ιστορία, και στη χώρα μας, μας έχει διδάξει ότι οι λόγοι για τις διαμάχες των εγχειριδίων είναι πάντοτε ιδεολογικοί και πολιτικοί. Στην πορεία προστίθενται και άλλοι, παιδαγωγικοί και επιστημονικοί, οι οποίοι δεν θα είχαν εμφανιστεί αν το σχολικό βιβλίο δεν είχε γίνει στόχος ιδεολογικών επιθέσεων. Για παράδειγμα, το 1984, το βιβλίο της Γ΄ Γυμνασίου του καθηγητή Βασίλη Κρεμμυδά, ενός από τους σπουδαίους ιστορικούς και καθηγητές Ιστορίας που έχουμε στην Ελλάδα, το οποίο επικρίθηκε για το ιδεολογικό του περιεχόμενο, κατέληξε να κρίνεται ως «αντιιστορικό» και αντιπαιδαγωγικό λόγω μεθοδολογίας και γλώσσας.

Το 1985, το βιβλίο του Λευτέρη Σταυριανού, «Ιστορία του ανθρωπίνου γένους», το οποίο κατηγορήθηκε για «αθεϊσμό» και ανατροπή των «βάθρων του ελληνικού πολιτισμού», κατέληξε να κρίνεται ως «ιστορικά ατεκμηρίωτο» και «διδακτικά ελλιπές». Να θυμίσουμε ότι ο συγγραφέας του βιβλίου Λευτέρης Σταυριανός (1913–2004), καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, ήταν επίσης πολύ σημαντικός ιστορικός και «πατέρας» της παγκόσμιας ιστορίας.

Διαπιστώνουμε συνεπώς ότι, πολύ συχνά, το επιστημονικό και διδακτικό επιχείρημα γίνεται το άλλοθι για να κρατηθεί η ιστορική εκπαίδευση δέσμια ιδεοληψιών του παρελθόντος, για ν’ ανατραπεί οποιαδήποτε εξέλιξη και αναβάθμιση της ιστορικής παιδείας των παιδιών και αυριανών πολιτών της χώρας. Πιστεύω ότι αυτήν τη φορά μπορούμε και πρέπει να τα καταφέρουμε διαφορετικά. Να μην «τους χαρίσουμε» άλλο ένα καλό σχολικό βιβλίο.

Εκτύπωση στις: 2024-03-29
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=1747