Αρχική | Εκτύπωσε ή Αποθήκευσε ως PDF | Αποθήκευσε ως WORD | Αποθήκευσε ως HTML

Tο «βρετανικό ζήτημα» της Eυρωπαϊκής Eνωσης

Tι θα γίνει αν οι Bρετανοί απορρίψουν το Eυρωπαϊκό Σύνταγμα;

Τζουλιάνο, Αμάτο, Ντομινίκ Στρος-Καν

Παρουσίαση της Ελίζας Παπαδάκη, Η Καθημερινή, Le Monde, La Repubblica, 2004-06-06


Οταν ο Τόνι Μπλερ ανήγγειλε αιφνιδιαστικά στις 20 Απριλίου ότι θα προκηρύξει τον επόμενο χρόνο δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο για την έγκριση ή μη του ευρωπαϊκού Συντάγματος, οι προοπτικές για την υιοθέτησή του, που είχαν βελτιωθεί μετά την ανάδειξη της κυβέρνησης Θαπατέρο στις ισπανικές εκλογές και τη σαφή ευρωπαϊκή της πολιτική, φάνηκαν να δυσκολεύουν. Ολοι εκτιμούν ότι οι ισχυρές ευρωσκεπτικιστικές τάσεις στη βρετανική κοινή γνώμη δύσκολα θα ηττηθούν, με αποδυναμωμένη μάλιστα την άλλοτε σθεναρή θέση του Μπλερ υπέρ της ευρωπαϊκής προοπτικής της Μεγάλης Βρετανίας. Εν όψει της Διακυβερνητικής Διάσκεψης στα μέσα του μήνα, οι σχέσεις των Βρετανών με τους Ευρωπαίους του σκληρού πυρήνα έχουν οξυνθεί, με τον Τζακ Στρο, το Βρετανό υπουργό Εξωτερικών να τους κατηγορεί για «ενοχλητικές μύγες», και το Γάλλο ομόλογό του Μισέλ Μπαρνιέ να του ανταποδίδει «εσείς είστε μύγες τσε-τσε που θέλετε να αποκοιμήσετε την Ευρώπη»! Σημείο τριβής η λήψη αποφάσεων με ειδικές πλειοψηφίες και όχι πια με την προϋπόθεση της ομοφωνίας που επιτρέπει σε μία μόνο χώρα να αναστέλλει κάθε πρόοδο.

Εφόσον οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των 25 πλέον κρατών μελών καταλήξουν στη Διακυβερνητική σε ένα ελάχιστο αποδεκτό κείμενο συνταγματικής συνθήκης, το επόμενο βήμα είναι η κύρωση από τα κράτη–μέλη. Τι θα γίνει αν η Βρετανία τελικά το απορρίψει; Το ερώτημα αυτό συζητούν ο άλλοτε πρωθυπουργός της Ιταλίας, και αντιπρόεδρος της Συνέλευσης που επεξεργάστηκε το σχέδιο της συνταγματικής συνθήκης, Τζουλιάνο Αμάτο και ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Ντομινίκ Στρος-Καν. Συμφωνώντας και οι δύο ότι το κόστος (αυτο)αποκλεισμού της Βρετανίας θα είναι μεγάλο και ότι θα πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για την παραμονή της στην Ενωση, διερευνούν τη δυνατότητα να προχωρήσουν στη βάση του Συντάγματος οι χώρες που θα το εγκρίνουν, αλλά και να αναζητηθούν άλλες μορφές ενισχυμένης συνεργασίας με τη Βρετανία, αναγνωρίζοντας ότι χωρίς αυτήν ευρωπαϊκή άμυνα δεν μπορεί να υπάρξει.

Μαζί με το Hνωμένο Bασίλειο ή χωρίς αυτό;

— Θα μπορούσε η Ευρωπαϊκή Ενωση να προχωρήσει χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο, αν οι Βρετανοί απορρίψουν το προτεινόμενο Σύνταγμα;

— Τζουλιάνο Αμάτο: Το τίμημα για να τους κρατήσουμε δεν μπορεί να είναι υπερβολικό. Ας έχουμε κατά νουν ότι οικονομικά και πολιτικά οι Βρετανοί πάντοτε έδιναν σημαντική ώθηση στον εκσυγχρονισμό της Ευρώπης. Εισήγαγαν το σύγχρονο καπιταλισμό, έδωσαν το παράδειγμα στο χώρο του ελευθέρου και παγκοσμίου εμπορίου, και στάθηκαν πάντοτε υποδειγματικοί ως προς τη δημοκρατία. Ουδέποτε γνώρισαν φασισμό. Σήμερα, η Μεγάλη Βρετανία αντιπροσωπεύει ένα φραγμό στις τάσεις για κρατισμό και διευθυνόμενη οικονομία, ενάντια σε εκείνους που αντιτίθενται στο πνεύμα του ανταγωνισμού, στην καινοτομία.

— Ντομινίκ Στρος-Καν: Η συνέχιση της οικοδόμησης της Ενωσης χωρίς τους Βρετανούς θα είχε σημαντικό κόστος. Αλλά το κόστος αυτό δεν πρέπει να εμποδίσει την Ενωση να προχωρήσει. Οι Βρετανοί αποτελούν αναμφισβήτητα μέρος της κοινής μας ιστορίας. Ισως θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε το ενδεχόμενο η πορεία μαζί τους να γίνεται με διαφορετικούς ρυθμούς. Αυτό άλλωστε συμβαίνει ήδη. Δεν μετέχουν ούτε στο ευρώ ούτε στο χώρο Σένγκεν. Παίζουν ρόλο, αλλά λιγότερο σημαντικό παρόσο αν εντάσσονταν στο πιο ολοκληρωμένο σύνολο. Πρέπει να τους επιτρέψουμε να βρουν το δρόμο που τους ταιριάζει. Κάθε φορά που δίνουμε ένα παράδειγμα της Ε.Ε. που λειτουργεί, η Ευρώπη κερδίζει πόντους μέσα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι Βρετανοί είναι πραγματιστές: όταν δουλεύει, θέλουν να είναι μέσα.

— Δείχνετε να ανέχεστε μια κατάσταση όπου το Λονδίνο έχει ένα πόδι μέσα στην Ευρώπη και ένα έξω…

— Ντ. Σ.-Κ.: Πάντα οι Βρετανοί ήσαν λίγο εντός - εκτός. Εκείνοι εφηύραν την έννοια του «κλαμπ», αλλά όταν δεν μετέχουν αδιαφορούν, και όταν είναι μέσα θέλουν να το διεθύνουν. Τους δίνει αυτό πλεονεκτήματα; Ναι, αλλά και μειονεκτήματα. Για να φτάσουμε να οικοδομήσουμε την πολιτική Ενωση θα τους χρειαστούμε. Η Ευρώπη της άμυνας δεν έχει νόημα χωρίς αυτούς. Αλλά αν μείνουν εκτός θα πρέπει να προχωρήσουμε χωρίς αυτούς. Αυτό δεν συμφέρει αναγκαστικά ούτε εκείνους. Στην περίπτωση αυτή δεν θα έμεναν στη «δεύτερη κατηγορία» αλλά λιγότερο κοντά εκεί όπου θα χτίζονται τα πράγματα.

— Τζ. Α.: Η παρουσία της Μεγάλης Βρετανίας είναι κάτι υγιές και χρήσιμο για την Ευρώπη. Υπάρχει όμως ένα όριο στο τίμημα που μπορούμε να πληρώσουμε για την παραμονή τους: αν εμποδίζουν κάθε πρόοδο, αντιμετωπίζουμε ένα δίλημμα. Είτε οι Βρετανοί θα πάρουν την Ευρώπη στα σοβαρά, όπως εμείς, είτε θα πρέπει να σκεφθούμε μιαν άλλη λύση. Πρέπει να ασκήσουμε πίεση στο New Labour, που διαθέτει τους πιο Ευρωπαίους ηγέτες που είχε ποτέ η Μεγάλη Βρετανία. Το πρόβλημα είναι ότι στην κοινή τους γνώμη υπάρχει μια αντι-ευρωπαϊκή αντίρρηση πολύ ιδεολογική. Ο Τόνι Μπλερ καταπιάστηκε θαρραλέα με αυτό το πρόβλημα, αλλά τώρα που οι Βρετανοί ηγέτες αντιμετωπίζουν δυσκολίες εξαιτίας, ιδίως, του Ιράκ, επανήλθαν σε ένα παραδοσιακό αντανακλαστικό: την υπεράσπιση της Μεγάλης Βρετανίας ενάντια στην Ευρώπη. Δεν είναι καλή αυτή η στάση.

— Ντ. Σ.-Κ.: Το θέμα θα ξεκαθαρίσει. Λίγο αναγκασμένος από τα γεγονότα, για λόγους τακτικής, και αναμφίβολα λίγο εκ πεποιθήσεως, ο Τόνι Μπλερ δεσμεύθηκε για ένα δημοψήφισμα, το 2005, πάνω στο σχέδιο συνταγματικής συνθήκης. Δύο είναι πλέον τα ενδεχόμενα: Είτε εκείνοι που θα αγωνισθούν για την έγκριση της συνθήκης θα πείσουν. Πολλές διφορούμενες καταστάσεις του παρελθόντος τότε θα αρθούν, διότι το σχέδιο δημιουργεί θεσμούς που περιέχουν μια δόση υπερεθνικότητας πολύ ανώτερη από όσα γνωρίσαμε έως τώρα, πράγμα που συνιστά την κύρια βρετανική επιφύλαξη. Είτε το δημοψήφισμα θα απορριφθεί. Τότε θα πρέπει εκείνοι που ενέκριναν τη συνταγματική συνθήκη να πορευτούν αυτόνομα, αφήνοντας ανοικτή την πόρτα στους Βρετανούς για αργότερα, αλλά χωρίς να μπορούν να μας εμποδίσουν να προχωρήσουμε.

— Αν οι Βρετανοί απορρίψουν το Σύνταγμα, θα πρέπει να βγουν από την Ενωση, ή θα βρεθούμε με δύο Ενώσεις σε μία: αυτούς που το υιοθέτησαν και ένα δεύτερο κύκλο;

— Ντ. Σ.-Κ.: Δεν πρέπει να τους βάλουμε το μαχαίρι στο λαιμό. Η διαχείριση της κατάστασης θα είναι δύσκολη. Τελικά το σύνθετο πρόβλημα δεν είναι, όπως έλεγαν άλλοτε πολλοί, να δημιουργήσουμε μια «πρωτοπορία», αλλά να διαχειρισθούμε την οπισθοφυλακή.

— Τζ. Α.: Το Σύνταγμα είναι πολύ διαφορετικό από τις προηγούμενες συνθήκες. Οσο πρόκειται για τομεακές καινοτομίες, είναι δυνατόν μία ή δύο χώρες να επιλέξουν ένα «opt out». Αλλά είναι αδύνατον να εξαιρεθεί κανείς από ένα ολόκληρο νέο θεσμικό σύστημα. Αν μία από τις χώρες μας ψηφίσει κατά του Συντάγματος, νομικά αυτό θα σημάνει ότι δεν εγκρίνεται.

Πολιτικά, τίποτα δεν θα εμποδίσει αυτούς που το ενέκριναν να υπογράψουν μεταξύ τους μια νέα συνθήκη με το ίδιο περιεχόμενο, αφήνοντας έξω τους διαφωνούντες. Θα ήταν πολύ σκληρό, αλλά είναι η μόνη δυνατή λύση.

«Δεν μπορούμε ούτε να φανταστούμε ευρωπαϊκή άμυνα χωρίς το Λονδίνο»

— Τζουλιάνο Αμάτο: Πολλά θα εξαρτηθούν από τη βούληση του Τόνι Μπλερ ή του τότε πρωθυπουργού να παλέψει ή όχι για να πείσει τους συμπολίτες του να δεχθούν την Ευρώπη. Αν το παλέψουν, οι άλλες χώρες θα πρέπει να βρουν μια λύση για να μείνει μέσα το Ηνωμένο Βασίλειο. Αν η κυβέρνηση μείνει ουδέτερη, ένα ενδεχόμενο «όχι» θα ερμηνευθεί από τους Ευρωπαίους ως βούληση εξόδου.

— Ντομινίκ Στρος Kαν: Υπάρχει και ένα άλλο ενδεχόμενο: η βρετανική κυβέρνηση να διχασθεί. Μου έκαναν εντύπωση οι πρόσφατες τοποθετήσεις του Τζακ Στρο (υπουργού Εξωτερικών), που συνιστούν σαφή σκλήρυνση. Μπορούμε να δούμε εδώ μια τακτική, με τον Τόνι Μπλερ να μη θέλει να κατηγορηθεί ότι απεμπολεί τα συμφέροντα του Ηνωμένου Βασιλείου στη συζήτηση που θα γίνει στα μέσα Ιουνίου. Αλλά μπορούμε να δούμε και ένα ρήγμα στο New Labour. Αν αυτό συμβαίνει, η εκστρατεία για το δημοψήφισμα θα είναι πιο δύσκολη. Η προσωπική πολιτική δέσμευση των κύριων εργατικών ηγετών, ξεκινώντας από τον Τόνι Μπλερ, θα είναι προφανώς καθοριστική στην ψηφοφορία.

— Το βρετανικό δημοσψήφισμα θα διεξαχθεί, στην καλύτερη περίπτωση, σε ένα χρόνο. Θα πρέπει να περιμένουμε ένα χρόνο ή περισσότερο, με όλους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται ως προς την ολοκλήρωση, για να προχωρήσουμε; Αυτός είναι ένας τρόπος να τους παραχωρηθεί η «δύναμη της αδράνειας» που απορρίπτετε.

— Ντ. Σ.-Κ.: Οι προθεσμίες είναι πάντοτε υπερβολικά μακρές στα ζητήματα αυτά. Ας κάνουμε την υπόθεση ότι η Διακυβερνητική Διάσκεψη θα καταλήξει τον Ιούνιο. Κατόπιν, όλες οι μυστικές διαπραγματεύσεις, εκβιασμοί και πιέσεις είναι δυνατές. Αλλά η ευρωπαϊκή οικοδόμηση έγινε με παζάρια, ανταλλάγματα, ισορροπίες που έπρεπε να βρεθούν. Δεν ανησυχώ πολύ. Η προϋπόθεση επιτυχίας είναι η βρετανική κυβέρνηση να αξιοποιήσει αυτό το έτος αναμονής για να διεξαγάγει μια καμπάνια στους πολίτες της, και όχι για να χρησιμοποιήσει τις επιφυλάξεις τους ενάντια στους Ευρωπαίους εταίρους της.

— Τζ. Α.: Δεν μπορούμε να περιμένουμε, αλλά ούτε και να φαντασθούμε μια ευρωπαϊκή άμυνα χωρίς το Λονδίνο. Ας πάρουμε την εφιαλτική υπόθεση ότι η Ευρώπη θα προχωρούσε με το Σύνταγμα, αλλά η Μεγάλη Βρετανία δεν θα ήταν πια μέλος. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να μείνει εντελώς εκτός; Δεν θα μπορούσαμε να σκεφθούμε ένα διαφορετικό, ευρύτερο πλαίσιο, όπου το Λονδίνο θα ήταν μεταξύ των προνομιακών εταίρων και όπου, στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να συμμετέχει σε μια ενισχυμένη συνεργασία σε θέματα άμυνας;

— Ωσπου να ρυθμισθούν τα «μεγάλα ζητήματα», υπάρχουν μια σειρά άλλα βρετανικά βέτο – στη φορολογία, στην κοινωνική Ευρώπη. Και εκεί θα πρέπει να περιμένουμε για να βγούμε από την αδράνεια;

— Ντ. Σ.-Κ.: Πολλά ζητήματα θα έπρεπε να μπορούν να ρυθμισθούν, ιδίως τα φορολογικά, με ειδικές πλειοψηφίες. Η επίλυσή τους δεν προχωράει λόγω του κανόνα της ομοφωνίας. Εκεί που δίνουμε εξετάσεις είναι στην ικανότητά μας να οικοδομήσουμε την πολιτική Ευρώπη. Για κάποιον καιρό αυτό θα πρέπει να γίνει χωρίς τους Βρετανούς αν δεν θέλουν. Διαφορετικά, η υπόθεση σύμφωνα με την οποία σε δέκα-δεκαπέντε χρόνια ό,τι έχουμε χτίσει λίγο λίγο θα διαλυθεί και οι ευρωπαϊκές χώρες θα έχουν γίνει υποτελείς του μεγάλου Αμερικανού μας γείτονα, είναι ένας εφιάλτης που δεν μπορούμε να αποκλείσουμε.

— Τζ. Α.: Αν θέλουμε να δούμε τους Βρετανούς να πλησιάζουν σε θέσεις που εμείς, της ηπειρωτικής Ευρώπης, υποστηρίζουμε από κοινού, χρειαζόμαστε περισσότερη Ευρώπη. Το γεγονός ότι η Ευρώπη ήταν η μεγάλη απούσα στην ιρακινή κρίση ήταν ευθύνη όλων των χωρών μας. Η Γαλλία και η Γερμανία επίσης έπαιξαν ένα εθνικό παιχνίδι σ’ αυτήν τη δύσκολη διένεξη, αντί να αναζητήσουν καλύτερα έναν κοινό ευρωπαϊκό δρόμο.

— Τι θα ήταν, για σας, ένα «υπερβολικό τίμημα» για να παραμείνουν οι Βρετανοί στην Ε.Ε.;

— Τζ. Α.: Ενα παράδειγμα: καθώς θα περάσουμε στην ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία, θα πρέπει να αφήσουμε την πόρτα ανοικτή για το μέλλον. Η Συνέλευση είχε προτείνει ένα σύστημα γέφυρας. Αποτελεί κρίσιμο θέμα συζήτησης στις διαπραγματεύσεις για το Σύνταγμα. Συμμερίζομαι την άποψη ότι τα εθνικά κοινοβούλια πρέπει να έχουν πιο δυνατή φωνή. Αλλά με το υφιστάμενο κείμενο, ένα και μόνο εθνικό κοινοβούλιο μπορεί να μπλοκάρει τα πάντα. Αυτό είναι ένα υπερβολικό, απαράδεκτο τίμημα.

— Ντ. Σ.-Κ.: Ναι, ένα από τα κλειδιά θα είναι η δυνατότητα να προχωρούμε με ειδικές πλειοψηφίες, έστω και μεγάλες. Το όριο που δεν πρέπει να υπερβούμε είναι κάθε κατάσταση που θα εμπόδιζε ένα σύνολο χωρών να προχωρήσουν πιο γρήγορα, αν το αποφασίσουν. Από την ώρα που το Λονδίνο θα απαιτούσε ένα είδος «δικαιώματος βέτο» στις συμφωνίες που θα συνομολογούσαν μεταξύ τους άλλοι στην Ευρώπη, θα περνούσαν το όριο. Αλλά δεν συμβιβάζομαι με την ιδέα να οδηγηθούμε στην οικοδόμηση της Ευρώπης χωρίς τους Βρετανούς. Εμείς οι Γάλλοι έχουμε μια ιδιαίτερη προσπάθεια πειθούς να καταβάλουμε απέναντι στον βρετανικό λαό, αρχίζοντας από το ανώτατο επίπεδο του κράτους.

Eλαφρά συντομευμένη απόδοση συζήτησης που διοργάνωσαν η Le Monde και η la Repubblica και δημοσίευσαν στις 30.5.2004.


Εκτύπωση στις: 2024-03-28
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=180