Enrico Berlinguer
Είκοσι χρόνια από το θάνατο του (11/06/84)
Ανέτ, Σπάκοβιτζ
www.ppol.gr, 2004-06-11
Γεννημένος στο Σάσαρι, στις 25/5/1922 ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ υπήρξε, από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 έως τις αρχές της δεκαετίας του ’80, ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες του ιταλικού κομμουνιστικού κόμματος (Partito Comunista Italiano, ΙΚΚ).
Γόνος μίας εξέχουσας φιλελεύθερης-σοσιαλιστικής οικογένειας της Σαρδηνίας, με αντιφασιστική πολιτική δράση.
Επηρεασμένος από τον πατέρα του Μάριο, που είχε ενεργοποιηθεί στο «Κόμμα της Δράσης» της Σαρδηνίας, ο Ενρίκο ενδιαφέρθηκε για την πολιτική και οδηγήθηκε στο ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα, στο οποίο και παρέμεινε στρατευμένος για πάνω από σαράντα χρόνια, από το 1943 έως το θάνατό του, το 1984.
Ο Μπερλινγκουέρ ριζώνει στο ΙΚΚ πολύ νωρίς, στον πρώτο του χρόνο σαν μέλος του κόμματος.
Ως νεαρός φοιτητής της νομικής, συμμετέχει σε πολλές διαδηλώσεις ενάντια στην -ορισμένη από το βασιλιά- κυβέρνηση του στρατηγού Πιέτρο Μπαντόλιο (Pietro Badoglio), αμέσως μετά την καθαίρεση του Μουσολίνι (Urban,1986).
Όπως ένα άλλο σημαίνον μέλος του ΙΚΚ, τον Παλμίρο Τολιάτι, ο Μπερλινγκουέρ συλλαμβάνεται και φυλακίζεται επί τρεις μήνες.
Εμπλέκεται περισσότερο με το ΙΚΚ όταν, το 1948, ορίζεται γραμματέας του «Μετώπου της Νεολαίας» (Fronte della Gioventu).
Από την ίδια χρονιά είναι μέλος της κεντρικής επιτροπής και εμπλέκεται με την εθνική ηγεσία του κόμματος.
Στη συνέχεια ο Μπερλινγκουέρ αντικαθιστά τον αδελφό του Τζιανκάρλο Παγέτα (Gian Carlo Pajetta) ως αναπληρωματικό μέλος στη Διεύθυνση (Direczione) του κόμματος (Urban,1986).
Ταυτόχρονα, και μέχρι το 1956, είναι γενικός γραμματέας της Ιταλικής Κομμουνιστικής Νεανικής Ομοσπονδίας (FGCI).
Διευθύνει μία σχολή «κατάρτισης των ηγετών του κόμματος» και το 1962 γίνεται μέλος της εθνικής γραμματείας του ΙΚΚ.
Το 1969 ορίζεται αναπληρωτής γραμματέας του κόμματος και το 1972 αναδεικνύεται σε γενικό του γραμματέα, αντικαθιστώντας τον Λουίτζι Λόγκο (Luigi Longo).
Τα επόμενα δώδεκα χρόνια ο Μπερλινγκουέρ θα βρεθεί στην καρδιά της πορείας για μετασχηματισμό του IKK από ένα παλιό κόμμα με εξαντλημένες φιλοδοξίες, σε ένα αναζωογονημένο κόμμα, με νέες φιλοδοξίες, ξεχωριστούς στόχους και αυξανόμενη λαϊκή υποστήριξη.
Ο Μπερλινγκουέρ είχε επηρεασθεί βαθιά από τον Παλμίρο Τολιάτι, τον πρόδρομο της νέας κατεύθυνσης του ΙΚΚ, που από πολλούς θεωρείτο μέντοράς του.
Αν και υπάρχουν πράγματι ομοιότητες μεταξύ των δύο, όπως ο «ιταλικός δρόμος προς το σοσιαλισμό», η ιδέα που ο Τολιάτι κληροδότησε στο κόμμα, υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές
Οι ιδέες που εφάρμοσε ο Μπερλινγκουέρ στο ΙΚΚ ήταν διαφορετικής συχνότητας από εκείνες που οραματιζόταν ο Τολιάτι.
Για παράδειγμα, αντίθετα από τον Τολιάτι που ασπαζόταν το σοβιετικό κομμουνισμό, ο Μπερλινγκουέρ ήταν σφοδρός επικριτής του.
Δεν αναζήτησε απλά την αυτονομία του από τους σοβιετικούς, αλλά την αποδέσμευσή του (Urban,1986).
Ο Μπερλινγκουέρ ήταν γνωστός για τις έντονες επικρίσεις του στη Σοβιετική Ένωση.
Τον Ιούνιο του 1969, σε ένα συνέδριο κομμουνιστικών κομμάτων στη Μόσχα, όντας ακόμα αναπληρωτής γραμματέας του κόμματος, ο Μπερλινγκουέρ προχώρησε σε κινήσεις καινοφανείς για τις συνήθειες του παλιού ΙΚΚ.
Οι Ιταλοί, που είχαν παρευρεθεί στο συνέδριο μόνο αφού ικανοποιήθηκαν ορισμένοι όροι που είχε θέσει ο ίδιος ο Μπερλινγκουέρ, ήταν η μόνη αντιπροσωπεία που δεν προσυπέγραψε την «τελική διακήρυξη» (Urban,1986, p. 256).
Αργότερα ο Μπερλινγκουέρ εξήγησε τη στάση του αυτή: «απορρίπτουμε την ιδέα πως υπάρχει ένα μόνο πρότυπο σοσιαλιστικής κοινωνίας, που να ισχύει για όλες τις περιπτώσεις. Δεν πρόκειται μόνο για τις εθνικές ιδιαιτερότητες, που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο των γενικών νόμων της ανάπτυξης της σοσιαλιστικής επανάστασης και της οικοδόμησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Στην πραγματικότητα οι ίδιοι οι γενικοί νόμοι ανάπτυξης της κοινωνίας, τα παγκόσμια υποτίθεται χαρακτηριστικά της σοσιαλιστικής επανάστασης δεν υπάρχουν σε καθαρή μορφή, αλλά αντιστοιχούν πάντα, και μόνο, σε ιδιαίτερες συνθήκες, ιστορικά καθορισμένες και μη επαναλαμβανόμενες» (Blackmer & Tarrow, 1975, p. 60)
Την επόμενη δεκαετία, πολλές ακόμα αλλαγές του ΙΚΚ, θα έκαναν τον Τολιάτι να στριφογυρίζει στον τάφο του.
Το 1956 ο Τολιάτι εισηγήθηκε να υποστηρίξει το ΙΚΚ την «ένοπλη παρέμβαση στην Ουγγαρία», παρά το γεγονός πως το κόμμα ελάχιστα ενθουσιαζόταν από την προοπτική αυτή (Blackmer & Tarrow, 1975, p. 61).
Δώδεκα χρόνια αργότερα, οι ηγέτες του ΙΚΚ (πλην του Τολιάτι φυσικά, που είχε πεθάνει το 1964), απέρριψαν πλήρως μία παρόμοια επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία, και κάθε προσπάθεια να δικαιολογηθεί αυτή από τους σοβιετικούς ηγέτες (Blackmer & Tarrow, 1975).
Είναι σημαντικό εδώ να σημειώσουμε πως, παρά την οξεία κριτική στη Σοβιετική Ένωση και το σοβιετικό κομμουνισμό, ο Μπερλινγκουέρ διατήρησε καλές προσωπικές σχέσεις με τους σοβιετικούς ηγέτες και τα μέλη του σοβιετικού κομμουνιστικού κόμματος, αποφεύγοντας σοφά προσβλητικές παρατηρήσεις η αγενείς χειρονομίες.
Ο Μπερλινγκουέρ ήταν, ανάμεσα σε άλλους αντισοβιετικούς συναδέλφους του, ο πλέον ευπροσήγορος προς την κυβέρνηση Μπρέζνιεφ (Urban, 1986).
Ο Μπερλινγκουέρ κατανόησε ακόμα τη σημασία που είχαν οι πολιτικές τοποθετήσεις του ΙΚΚ στην τρέχουσα ιταλική πολιτική.
Το 1974 για παράδειγμα, στο νότο και το κέντρο της χώρας, όπου το ΙΚΚ είχε μεγάλη επιρροή, το 75 με 80% υποστήριξε την κομματική θέση στο δημοψήφισμα για το διαζύγιο (Hellman,1988).
Η νομιμοποίηση του διαζυγίου πέρασε με μεγάλη πλειοψηφία, πράγμα που έδειξε πως η Χριστιανική Δημοκρατία, το κόμμα που επί μακρόν απολάμβανε τη λαϊκή υποστήριξη, έχανε ταχύτητα.
Ο Μπερλινγκουέρ εξέφρασε επίσης την αντίθεσή του σε άλλα ζητήματα, όπως την εισβολή του Βιετνάμ στην Καμπότζη (Serfaty&Gray,1980).
Επίσης, ακολουθώντας και εδώ τον Τολιάτι, διαφώνησε ανοικτά με την καταδίκη του κινεζικού κομμουνισμού του Μάο Τσε Τουνγκ, παρά την επιθυμία της Σοβιετικής Ένωσης που συγκάλεσε προς τούτο μία «παγκόσμια διάσκεψη» των κομμουνιστών (Urban, 1986, p. 265).
Η μεγαλύτερη όμως προσφορά του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ στο ΙΚΚ ήταν ο «Ιστορικός Συμβιβασμός» (Compromesso Storico), ένας όρος που ο ίδιος εμπνεύστηκε σε μία σειρά άρθρων του που γράφτηκαν για την ανατροπή, μετά από ένα βίαιο στρατιωτικό πραξικόπημα, του Αλιέντε στη Χιλή.
Οι ρίζες του πήγαιναν στις αρχές του 1970, οπότε ο Μπερλινγκουέρ έθεσε με έμφαση το δικαίωμα του ΙΚΚ να συμμετέχει σε συμμαχικές κυβερνήσεις (Hellman,1988).
Τότε το ΙΚΚ πήρε πλήθος πρωτοβουλιών για να αντιμετωπισθούν ορισμένα από τα τρέχοντα προβλήματα της Ιταλίας.
Η σημαντικότερη από τις προτάσεις αυτές ήταν η έκκληση για κυβέρνηση εθνικής ενότητας, με τη συμμετοχή όλων των κομμάτων (Hellman,1988).
Αν και οι πρωτοβουλίες αυτές συχνά θεωρούνται ένα είδος «θεμελίωσης» του Ιστορικού Συμβιβασμού, ο ίδιος ο συμβιβασμός αναφερόταν στην πραγματικότητα «σε μία μακροπρόθεσμη στρατηγική [προώθησης] βαθιών αλλαγών στην ιταλική κοινωνία [χωρίς όμως] οξεία πολιτική πόλωση», μία στρατηγική που κατέληγε στη συνεργασία του ΙΚΚ με την Καθολική Εκκλησία, που στην πολιτική σκηνή αντιπροσωπευόταν από τη Χριστιανική Δημοκρατία (Hellman,1988, pp.21-22).
Το ΙΚΚ ερμήνευσε τότε με λεπτομέρειες τις πολιτικές του Ιστορικού Συμβιβασμού και διαβεβαίωσε τον ιταλικό λαό πως το ΙΚΚ σεβόταν τη Δημοκρατία αλλά ακόμα και το ΝΑΤΟ (Hellman,1988).
Στη σύλληψη και επεξεργασία του Ιστορικού Συμβιβασμού σημαντικό ρόλο έπαιξε για τον Μπερλινγκουέρ το εργατικό και κοινωνικό κίνημα του τέλους της δεκαετίας του 1960 και των αρχών του 1970, που έγινε γνωστό ως «θερμό φθινόπωρο» (Hellman,1988, p.22).
Οι ιδέες και οι στόχοι του Ιστορικού Συμβιβασμού εντυπωσίασαν πολλούς και, μαζί με άλλους παράγοντες, βοήθησαν την αύξηση της δημοτικότητας του κόμματος.
Δυστυχώς οι αρχικές επιτυχίες του Ιστορικού Συμβιβασμού δεν μακροημέρευσαν και στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο Μπερλινγκουέρ τροποποίησε τη στρατηγική του, προκρίνοντας τώρα την περικύκλωση της Χριστιανικής Δημοκρατίας: «οι λύσεις που χρειάζεται η Ιταλία στα προβλήματά της παραμένουν ανέφικτες, όσο παραμένει στην εξουσία η Χριστιανική Δημοκρατία» (Hellman,1988, p.26).
Ο Μπερλινγκουέρ συνέβαλε τα μέγιστα στην κατακόρυφη αύξηση της επιρροής του ΙΚΚ.
Κατόρθωσε να κάνει το ΙΚΚ ελκυστικό σε περιθωριακά έως τότε για το κόμμα στρώματα, όπως οι γυναίκες κι οι φοιτητές και να προσελκύσει νεότερα μέλη.
Η τάση αυτή αναδεικνύεται από τα παρακάτω στοιχεία.
Το 1969, η στρατολόγηση αυξήθηκε πάνω από 20% και αύξαινε από τότε κάθε χρόνο, ενώ πολύ λιγότεροι ήταν όσοι αποχώρησαν από το κόμμα.
Το κόμμα απέκτησε πιο ομοιογενή παρουσία σε ολόκληρη τη χώρα και όχι μόνο στα κόκκινα προπύργια.
Το ποσοστό των μελών κάτω των 25 ετών αυξήθηκε, από 6.4% το 1966 σε 11.3% το 1974.
Το 1975, το 51% των μελών ήταν υπάλληλοι και διανοούμενοι, το 14% φοιτητές και μόνο το 26% βιομηχανικοί εργάτες (Amyot,1981, pp.209-210).
Ο ξαφνικός θάνατος του Μπερλινγκουέρ το 1984 έκλεισε έναν κύκλο στο ΙΚΚ, και λίγο αργότερα, κατά τη δεκαετία του 1990, και το ίδιο αποφάσιζε να μετεξελιχθεί, κλείνοντας την παρουσία του στην ιταλική πολιτική ζωή.
Ολόκληρο το πρώτο εξάμηνο του 1984, ο Μπερλινγκουέρ είχε τεθεί επικεφαλής της προεκλογικής εκστρατείας για τις Ευρωεκλογές και ηγείτο της σύγκρουσης με την κυβέρνηση του Μπετίνο Κράξι (Bettino Craxi).
Στις 7 Ιουνίου 1984, σε μία προεκλογική συγκέντρωση στην Πάδοβα, υπέστη ένα σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Πέθανε στις 11 Ιουνίου.
Το πνεύμα του όμως παρέμεινε ζωντανό: το ΙΚΚ συνέχισε την προεκλογική του εκστρατεία, και την επόμενη Κυριακή αναδείχθηκε από την κάλπη -για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία του- σε πρώτο κόμμα της Ιταλίας.
Ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ διέθετε μία βαθιά και πρωτότυπη κοινωνιολογική σκέψη.
Στα νιάτα του, η συμμετοχή του σε μαχητικές, αντικυβερνητικές διαδηλώσεις τον εκτόξευσε σε έναν δραστήριο, ηγετικό ρόλο στο ΙΚΚ, που εξελίχτηκε σε μία πορεία τριάντα ετών.
Λάμβανε πάντα εις βάθος υπόψη του τοπικά και παγκοσμία γεγονότα, όπως επί παραδείγματι την ένταση στις εργασιακές σχέσεις στον βορρά ή το πραξικόπημα στη Χιλή και επανακαθόριζε ανάλογα την πολιτική του ΙΚΚ και την κατεύθυνσή του.
Η επιθυμία του για άνοιγμα του κόμματος σε νέες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των Καθολικών, επέτρεψε στις γυναίκες και τους φοιτητές να δραστηριοποιηθούν.
Αυτή η πολιτική ήταν που θα έδινε στο ΙΚΚ τα μέλη, τα στελέχη και τις ψήφους, ώστε να αναδειχθεί σε ένα επιτυχημένο και ισχυρό κόμμα.
Η κληρονομιά του, μαζί με εκείνη των Αντόνιο Γκράμσι (Antonio Gramsci) και Παλμίρο Τολιάτι, θα μείνει για πάντα ζωντανή.
Πηγή www.ppol.gr
Εκτύπωση στις: 2024-04-24
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=186