Η πρόκληση του ακροδεξιού λαϊκισμού
Ανδρέας, Πανταζόπουλος
Ελευθεροτυπία, 2004-06-18
Η επιτυχία του ΛΑΟΣ στις ευρωεκλογές, με την εκλογή του ηγέτη του Γιώργου Καρατζαφέρη ως ευρωβουλευτή, φαίνεται να γκρεμίζει ακόμη μία ελληνική εξαίρεση. Εστω και σε μια εκλογική αναμέτρηση δευτέρας τάξεως, όπως θεωρούνται ότι είναι και οι ευρωεκλογές, η ελληνική ακροδεξιά, αν και ο ίδιος ο αρχηγός του ΛΑΟΣ αποποιείται αυτόν το χαρακτηρισμό, έρχεται να προστεθεί με τον τρόπο της στην αλυσίδα των νεο-ακροδεξιών κινημάτων και πολιτικών σχηματισμών, οι οποίοι εδώ και μια εικοσαετία αναδύονται στην Ευρώπη.
Υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά όλων αυτών των αντισυστημικών κινητοποιήσεων που λαμβάνουν χώρα στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών κοινωνιών, τα οποία μπορούμε να κωδικοποιήσουμε:
1. Η εμφάνισή τους προκύπτει ως αποτέλεσμα μιας κρίσης εμπιστοσύνης έναντι του πολιτικού συστήματος.
2. Οι σχηματισμοί αυτοί είναι όλοι τους ηγετοκεντρικοί και συγκροτούνται με υπερβατικό τρόπο ως «αντι-κόμματα».
3. Ο αντικατεστημένος και αντιελιτίστικος λόγος τους, εκθειάζοντας την άμεση δημοκρατία, απορρίπτει τις μεσολαβήσεις και αναζητεί, στον έναν ή στον άλλο βαθμό, μια αυταρχική εγκαθίδρυση του νόμου και της τάξης.
4. Ο «εχθρός» δεν είναι πάντα ή μόνον η «πλουτοκρατία», αλλά οι «ξένοι», οι μετανάστες, οι οποίοι στιγματίζονται ως αιτία απώλειας της εθνικής ταυτότητας.
5. Στην πραγματικότητα, ο ουσιαστικός εχθρός, μια ορατή εμπροσθοφυλακή του οποίου ενσαρκώνουν οι μετανάστες, είναι η «παγκοσμιοποίηση». Οπως έχει χαρακτηριστικά επισημανθεί από ερευνητές του σημερινού ακροδεξιού φαινομένου, ο αντιελιτισμός και η χολερική αντιπαγκοσμιοποίηση συγκροτούν έναν φαύλο κύκλο, ο οποίος ενισχύει στο έπακρον μια συνωμοσιολογική δεξίωση της πραγματικότητας.
6. Ο απορριπτικός τους λόγος έναντι των «άλλων» δεν επιτελείται στη βάση του παραδοσιακού βιολογικού ρατσισμού (βιολογική ανισότητα), αλλά στην έδρα τη φορά αυτή ενός πολιτισμικού διαφορισμού, του διαφορικού ρατσισμού (οι πολιτισμικές ιδιαιτερότητες θεωρούνται απόλυτες και, συνεπώς, τέτοιες οφείλουν να παραμείνουν). Ο φόβος της ανάμιξης των πολιτισμών, ανάμιξη εξισούμενη με τη θανατηφόρα «νόθευσή» τους, συνιστά την έμμονη ιδέα τους.
7. Ο απλουστευτικός, μανιχαϊστικός και πολεμικός λόγος τους, λόγος ο οποίος απευθύνεται στον «αυθεντικό λαό», λειτουργεί ως ηχείο αιτημάτων ταυτότητας, ασφάλειας και αδελφικής κοινότητας.
8. Σε αρκετές περιπτώσεις, η κοινότητα αυτή δεν είναι άλλη από το εθνοτικό έθνος (σε κάποιες άλλες, η γεωγραφική περιφέρεια), το έθνος - κουλτούρα, θεωρούμενο ως το βασικό κύτταρο της «αυθεντικής ζωής» του λαού.
9. Πρόκειται, άρα, για μια νέα μορφή λαϊκισμού, που ενσωματώνει στο λόγο του τον εθνοτικό εθνικισμό και το (νεο)ρατσισμό, και ο οποίος σε όλες τις περιπτώσεις παράγεται και εκφράζεται με προνομιακό τρόπο στο πεδίο των ΜΜΕ. Οπως έχει χαρακτηριστικά υπογραμμιστεί, αυτός «ο νεο-λαϊκισμός, στην Ευρώπη αλλά και εκτός Ευρώπης, είναι ένας τηλε-λαϊκισμός», υλοποιώντας μια «μινιμαλιστική πολιτική γοητείας, χειραγώγησης των συναισθημάτων και των φαντασιακών».
10. Αν ο παλιός λαϊκισμός, λειτουργώντας βέβαια και αυτός πάνω σε ένα μανιχαϊστικό σχήμα, αντιπαρέθετε την κακιά ολιγαρχία, τα πλουτοκρατικά παράσιτα στην «ενάρετη κοινότητα των εργαζομένων», των τίμιων, γενναιόδωρων και απλών ανθρώπων, ο νέος ακροδεξιός λαϊκισμός φαίνεται να υπεραμύνεται των κεκτημένων. Το εκλογικό του ακροατήριο δεν αποτελείται μόνον από φτωχούς, από τις κατώτερες μικροαστικές τάξεις των πόλεων, αλλά και από προνομιούχους, οι οποίοι απειλούνται από καθοδική κοινωνική κινητικότητα. Αυτή η κοινωνική μερίδα φαίνεται να εκφράζει με ιδιαίτερα διακριτή εμμονή μια προσήλωση στα κεκτημένα, τα οποία και θεωρεί ότι απειλούνται από την ακάθεκτη παγκοσμιοποίηση. Εξ ου και η υπεράσπιση εκ μέρους αυτών των σχηματισμών τής σε υποχώρηση σήμερα κρατικής κυριαρχίας, εξ ου και τα αιτήματα για μια κλειστή κοινωνία, κλειστά σύνορα, κρατικό προστατευτισμό, επιστροφή στις δοκιμασμένες αξίες της «εθνικής προτίμησης» («πρώτα οι Γάλλοι», «πρώτα οι Αυστριακοί», συνθηματολογούν οι Λεπέν και Χάιντερ). Ετσι, οι σημερινές ακροδεξιές κινητοποιήσεις, έχοντας εξαλείψει από την ατζέντα τους το οποιοδήποτε αίτημα προόδου μετέφερε με τον τρόπο του ο παραδοσιακός λαϊκισμός (ένταξη των μαζών στην πολιτική, εξισωτισμός), δανείζονται από αυτόν τα πιο αντιδραστικά, τα πιο αντιπολιτικά στοιχεία του: χειραγώγηση των μαζών, συνωμοσιολογική αντίληψη της πραγματικότητας, θεώρηση του λαού ως οργανικό όλον κ.λπ. Η «μεταβιομηχανική» ακροδεξιά φαίνεται να συγκροτείται ως υβριδική ανάδυση παλιού και νέου λαϊκισμού, εργαλειοποιώντας συλλογικές μορφές μνησικακίας και προσφεύγοντας σε κάθε είδους δημαγωγικά κλισέ για την επιτυχία του εθνικο-ρατσιστικού της εγχειρήματος.
Εκτύπωση στις: 2024-04-18
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=195