Αντικρατισμός και αυτοπραγμάτωση
Ανδρέας, Πανταζόπουλος
Αυγή της Κυριακής, 2007-10-21
Πράγματι, η σημερινή κρίση που διέρχεται το ΠΑΣΟΚ μπορεί ώς ένα σημείο να ενταχθεί στη συνολικότερη δοκιμασία που περνά ένα μεγάλο μέρος της σοσιαλδημοκρατίας. Το βασικότερο κοινωνιολογικό χαρακτηριστικό αυτής της κρίσης έγκειται στη δυσκολία των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων να εναρμονίσουν και να εκφράσουν αξιόπιστα τα λαϊκά συμφέροντα από κοινού με αυτά των μεσαίων στρωμάτων.
Η δυσκολία αυτή αποδίδεται από τους ίδιους τους σοσιαλδημοκράτες, ιδιαίτερα από τη νέα γενιά τους, στην "πολυπλοκότητα" των σημερινών δυτικών κοινωνιών, στην αυξανόμενη απόκλιση των συμφερόντων, στους φόβους και στις αντικρουόμενες εξατομικευμένες προσδοκίες στο εσωτερικό του κοινωνικού μπλοκ που παλιότερα συγκροτούσε τους σοσιαλδημοκράτες ως πλειοψηφική πολιτική δύναμη.
Η απάντηση που η σοσιαλδημοκρατική αριστερά δίνει σε αυτούς τους επάλληλους κοινωνικούς δυισμούς, απάντηση έντονα επηρεασμένη από τον μπλερικό "τρίτο δρόμο", είναι η σοσιαλ-φιλελεύθερη προσαρμοστικότητά της, η "δεξιά" στροφή της. Στο εξής, προκρίνει με φανατισμό ως προνομιακό κοινωνικό της χώρο τα "δυναμικά" μεσαία στρώματα, που υποτίθεται ότι διαπνέονται από πνεύμα "δημιουργίας και προσαρμόζονται ευκολότερα στο ριζοσπαστικά ατομικιστικό ύφος της νέας εποχής, επιφυλάσσοντας για τις λαϊκές τάξεις τον επικουρικό ρόλο του "συμβοηθούντος μέλους" στο εσωτερικό της νεο-σοσιαλδημοκρατικής κοινωνικής οικογένειας. Ταυτόχρονα, η αντιπολιτική προοπτική αυτής της νέας σοσιαλδημοκρατικής προσαρμοστικότητας σφυρηλατείται πάνω στην συνοπτική καταδίκη και αλαζονική υπέρβαση των ίδιων των πολιτικών αρχών που συγκρότησαν το μεταπολεμικό εθνικό κεϋνσιανό κράτος.
Ωστόσο, έχω τη γνώμη ότι η ουσιώδης πολιτική, και όχι απλώς η ηθικο-αξιακή, αρχή πάνω στην οποία συγκροτήθηκε αυτή η μορφή κράτους, η αρχή της κρατικής μέριμνας/προστασίας, δεν έχει τελειώσει. Το αντίθετο. Πρόκειται για μια αρχή που αποτελεί δομικό, υπαρξιακό στοιχείο του πολιτικού εν γένει. Αυτή η πολιτική αρχή δεν είναι συνώνυμη μιας παθητικής προστασίας των αδυνάτων, δεν οδηγεί στην κοινωνική οκνηρία και στην ανομία, δεν είναι ελεημοσύνη, ούτε μπορεί να αφεθεί στις αξιόλογες οπωσδήποτε δράσεις των ΜΚΟ. Είναι, και έτσι ιστορικά λειτούργησε, μια δυναμική νεωτερική αρχή προστασίας που μπορεί να χειραφετεί τις κατώτερες τάξεις, και να τις καθιστά κοινωνικά υποκείμενα. Με άλλα λόγια, και με τον κίνδυνο να σοκάρουμε ένα νεο-αριστερό και μεταμοντέρνο ακροατήριο, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η εξουσία, υπό προϋποθέσεις, μπορεί να απελευθερώνει.
Το γεγονός ότι η νεο-σοσιαλδημοκρατία θεωρεί την καθολική κρατική μέριμνα ως παθητική "δράση" αποτελεί απόδειξη της νεο-φιλελεύθερης αλλοίωσης της φυσιογνωμίας της και, συνεπώς, μας δείχνει την έξοδό της από την ήπειρο του πολιτικού. Γιατί ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι μόνον μια οικονομική πολιτική, αλλά πρώτα από όλα μια (φιλελεύθερη) κριτική της ίδιας της πολιτικής ως τέτοιας. Ουσιαστικά αρνείται την ύπαρξη της κοινωνίας, προτάσσει το άτομο, τις εγωιστικά συγκροτημένες κοινότητες (εθνοτικές, θρησκευτικές, έμφυλες, κ.λπ.) και ανάγει το ιδεώδες της ατομικής αυτονομίας σε ύψιστη αρετή. Η διολίσθηση της νεο-σοσιαλδημοκρατίας σε αυτό το αντιπολιτικό τοπίο την κάνει να ξεχνά ότι δεν υπάρχει ατομική αυτονομία παρά μόνο ως συν-αυτονομία, ότι η υπαρκτή επιθυμία της ατομικής αυτοπραγμάτωσης συνοδεύεται πάντα από ένα αίτημα κοινότητας, μία εξίσου ζωτική θέληση να είμαστε μαζί με τους άλλους.
Συμπερασματικά θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι το σημερινό διακύβευμα για τη σοσιαλδημοκρατία δεν είναι αν θα κάνει "αριστερή" ή "δεξιά" στροφή, αλλά αν θα επιχειρήσει την έξοδό της από τις αντιπολιτικές ψευδαισθήσεις του φιλελευθερισμού. Για να το πούμε διαφορετικά: η έτσι νοούμενη αναπολιτικοποίησή της συνιστά μια αριστερή στροφή.
Είναι σαφές ότι το ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου ενσαρκώνει και διακινεί αυτόν τον φιλελεύθερο αντιπολιτικό μύθο. Η σημερινή του κρίση, η οποία παρουσιάζεται και πράγματι είναι και κρίση ηγεσίας (το ίδιο συμβαίνει ώς ένα σημείο και με το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα), αποτυπώνει το έλλειμμα πολιτικής βούλησης στην "κορυφή". Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα ηγεσίας τροφοδοτεί και τροφοδοτείται ταυτόχρονα από το μοντέλο της φιλελεύθερης κοινωνιακής χαλαρότητας που το ίδιο το ΠΑΣΟΚ έχει υιοθετήσει: δεν χρειάζεται πλέον "καθοδήγηση" της κοινωνίας, παρά μόνον κάποιες αποστασιοποιημένες δράσεις-πλαίσια που θα "απελευθερώσουν τις κοινωνικές δυνάμεις", οι οποίες υποτίθεται ότι βρίσκονται κάτω από τη δουλεία των εξουσιαστικών πελατειακών σχέσεων και του συγκεντρωτικού παλαιο-καπιταλισμού. Η δαιμονοποίηση όμως της κεντρικής πολιτικής βούλησης συμπαρασύρει και τον ηγέτη!
Το γεγονός βέβαια ότι ο τελευταίος μοιάζει να αντιστέκεται και να κερδίζει σήμερα στον εσωκομματικό ανταγωνισμό, αν πιστέψουμε τις σχετικές δημοσκοπήσεις, δείχνει ότι σε πείσμα της φιλελεύθερης επέλασης κατά της συμβολικής τάξης, το σημαίνον "Παπανδρέου" εξακολουθεί να λειτουργεί. Εδώ δεν υπάρχει καμία ανορθολογική συμπεριφορά. Γιατί ένα πολιτικό κόμμα είναι και μια μνημονική κοινότητα, είναι ταυτόχρονα "ένα μουσείο, μια αποθήκη αρχείων, ένα κατάστημα με σουβενίρ, ένα άλμπουμ κιτρινισμένων φωτογραφιών και ενός λεπτού σιγή".
|Ο Α. Πανταζόπουλος διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ|
Εκτύπωση στις: 2024-04-23
Από την ιστοσελίδα: Ανανεωτική
http://www.ananeotiki.gr/el/sx_PrintPage.php?tid=2119